De wereld van Rushdie

Met de sprankelende roman ‘De grond onder haar voeten’ zet Salman Rushdie de werkelijkheid een hak. Topliteratuur in de hoogste versnelling.

Tien jaar geleden veroordeelde de Iraanse moslimleider ayatollah Khomeiny de Indisch-Britse schrijver Salman Rushdie ter dood. Hij sprak een religieus vonnis (een fatwa) over hem uit. Prompt plaatste Teheran een hoge prijs op het hoofd van de auteur, die meteen onderdook. Moslimfundamentalisten vinden zijn boek De duivelsverzen blasfemisch. Rushdie heeft leren leven met schaarse openbare optredens, maar vreemd genoeg heeft zijn schrijverschap daar niet onder geleden. Daarvan getuigt zijn nieuwe turf, De grond onder haar voeten. Voor een auteur in zijn hachelijke positie klinkt het als een paradox (waarvan het boek uitpuilt), maar dit is een onvervalste wereldroman, een multicultureel werk in de oprechte betekenis van het begrip, een roman die grenzen opheft – niet alleen tussen volkeren, religies of ideologieën, maar zelfs tussen Oost en West, én tussen werkelijkheid en fictie.

De grond onder haar voeten is een adembenemende, meer dan 600 bladzijden lange, enthousiaste, speelse, arglistige, geestige ode aan de literatuur, de vertelkunst en de verbeelding. De roman masseert de hersenen zonder als een intellectualistische ivoren toren over te komen, dartelt met de mythen zonder een zweem van gemakelijke intertekstualiteit en slijt boodschappen zonder een sluier van pamflettaire drammerigheid. Als in zijn beste werken jongleert de erudiete Rushdie met de legenden en de Grote Verhalen, maar hij shaket ze tot een cocktail waarin even goed de geschiedenis van de popmuziek te proeven valt. Bovendien is hij één van het handjevol schrijvers dat het door ons zo vermaledijde magisch realisme dan toch tactvol, overtuigend, smaakvol en ingenieus maakt.

In het begin van de roman, die leest als in een roes, belandt de beroemde Grieks-Amerikaans-Indische zangeres Vina Aspara in een moordende aardbeving. Het is Valentijnsdag 1989, nota bene de dag dat de ayatollah de fatwa over Rushdie uitsprak. Er volgen wel meer verwijzingen naar Rushdies leven. Zo blijkt ook de verteller in 1947 in Bombay geboren.

Vina’s partner, de popvedette Ormus Cama, gaat naar haar op zoek als een hedendaagse Orpheus die tussen onder- en bovenwereld naar Eurydice speurt. Ook nu wordt het een tragische zoektocht. Het verhaal wordt verteld door de fotograaf Rai, een jeugdvriend van Ormus én de geheime minnaar van Vina. Terwijl hij het relaas van de onmogelijke driehoeksverhouding uiteenzet, licht hij ook de sluier op van de gemengde werkelijkheid die Rushdie ten tonele voert. Enerzijds herkennen we de recente geschiedenis. Het leven van de personages valt samen met de opmars van de hippies in Londen, de culturele coup van de media en de val van de Muur. Anderzijds manipuleert Rushdie de realiteit. De Britten voeren oorlog in Vietnam, Kennedy ontsnapt aan de aanslag in Dallas en Elvis Presley krijgt de voornaam van zijn dood geboren tweelingbroer. Kortom, dompel u onder in het universum van Rushdie – een wereldkunstenaar. Contact, 621 blz., 995 fr. ISBN 9025497314.

LUC DE DECKER