“De Warande is nooit een Vlaams getto geweest”

Piet Van Waeyenberge heeft het hoofdstuk Fortis afgesloten. Aan dat van De Warande schrijft hij, als stichtend lid, naarstig voort. Al twintig jaar. “Die jaren zijn voorbijgevlogen”, zegt een van de iconen van de Vlaamse ondernemerswereld.

Twintig jaar bestaat De Warande al. Destijds werd de zakenclub opgericht om meer gewicht te geven aan de ‘Vlaamse presentie te Brussel’. De aankoop van het hotel in de Zinnerstraat van de bekende Franstalige industriële familie Empain was symbolisch. Vandaag 11 december sluit het feestjaar af met een prestigieus concert in de Brusselse Bozar. Het verhaal van De Warande werd een succes. Clubvoorzitter Piet Van Waeyenberge was erbij van in het begin.

TRENDS. In mei 1987 schreef Trends dat een luxegetto in de hoofdstad kon ontstaan.

PIET VAN WAEYENBERGE (VOORZITTER DE WARANDE). “De Warande is nooit een Vlaams getto geweest. Wel een ontmoetingsplaats van hoog niveau voor vooraanstaande Vlamingen én hun gasten. Onze bedrijven en cultuur zijn internationaal. Overdag hoor je alle talen in De Warande en de meertaligheid van de Vlamingen rendeert er volop.

“Vlamingen hebben nog altijd moeite om uit te breken. Dat zie je op recepties waar ze meestal bij mensen gaan staan die ze kennen. Lode Claes (eminent figuur van de Vlaamse Beweging en oud-directeur van Trends, nvdr) vroeg naar aanleiding van het boven de doopvont houden van De Warande: ‘Are the Flemish clubbable?’ Die vraag blijft overeind in een klein land dat geen traditie heeft van clubs naar Angelsaksisch model.”

De Warande telt 1720 leden. Is dat voldoende?

VAN WAEYENBERGE. “We zijn met tweehonderd begonnen en hadden als doel achthonderd leden. Gestadig groeiden we naar duizend, vijftienhonderd en meer. Het is een groot succes over de hele lijn. We kenden de voorbije twee decennia geen ongelukken en misstappen, geen grote indiscreties. Vriend en vijand komen hier over de vloer en er hebben allerhande vergaderingen plaats in besloten kring. Die discretie is wonderbaarlijk.”

Het Warandemanifest over een onafhankelijk Vlaanderen was toch geen voorbeeld van discretie?

VAN WAEYENBERGE. “Pas op, dat ging om een manifest van een denkgroep die in De Warande vergaderde. De Warande is apolitiek en staat open voor alle filosofische en politieke strekkingen. Leden kunnen hier met hun achterban bijeenkomen. De Navo-ambassadeurs vergaderen hier soms. De ‘European Round Table of Industrialists’ ook.

“Het Warandemanifest veroorzaakte ophef vanwege de conclusies. Twee leden zegden nadien hun lidmaatschap op. Allebei Nederlanders (lacht).”

Is het huidige ledental de bovengrens?

VAN WAEYENBERGE. “Vandaag kunnen we gerust tweeduizend leden aan. Er zijn te weinig academici, magistraten, kunstenaars en sportmensen lid. Ook de Kerk heeft haar plaats in De Warande. Vooraanstaanden uit alle geledingen trouwens. Het heeft lang geduurd voor de non-profit- en de werknemersorganisaties hun weg hadden gevonden naar ons huis. We willen absoluut geen pure zakenclub zijn. Hoewel ik moet toegeven dat de zakenwereld het overwicht heeft.”

De gemiddelde leeftijd van de leden, van wie slechts elf procent vrouwen, is 52 jaar. Is De Warande een oudemannenclub?

VAN WAEYENBERGE. “We hebben inderdaad te weinig vrouwen die lid zijn, maar 52 jaar als gemiddelde leeftijd is niet oud voor dit soort club. Ik geloof zelfs dat we tot de jongste behoren. Bovendien loopt de verjongingsoperatie, met onze juniorleden, nog maar twee jaar. Ikzelf ben nu zeventig, en ik voel me nog jong van hart en geest. Ik weet wel nog niet of ik voor een derde en laatste mandaat als voorzitter ga.”

De felste flaminganten zijn bereid Brussel los te laten in ruil voor Vlaamse onafhankelijkheid. Wat vindt u?

VAN WAEYENBERGE. “Ik heb heel mijn leven gevochten voor Brussel en ga daar niet mee akkoord. Brussel heeft zoveel troeven. We kunnen uiteraard niet voorbijgaan aan het feit dat Brussel slecht wordt bestuurd. Dat heeft niet alleen te maken met het tussen de stoelen vallen van twee gemeenschappen. Brussel kampt met een schromelijk gebrek aan leiderschap en heeft veranderingen nodig zoals de fusie van zijn negentien gemeenten.”

Vroeg of laat krijgen we een nieuwe staatshervorming. Hoe moet het toekomstige België eruitzien?

VAN WAEYENBERGE. “Heel sterk confederaal met een heel lichte federale bovenstructuur die uit maximaal vijf ministers bestaat. De geldstromen tussen de overheidsniveaus moeten transparant worden gemaakt en iedereen moet verantwoording afleggen zodat iedereen zich goed in zijn vel voelt. In dat ideale plaatje heeft Brussel een onthaalfunctie voor de twee gemeenschappen en straks voor verschillende culturen. Brussel heeft een voorbeeldfunctie als moderne open stad.

“Dat is misschien een droom, een utopie, en misschien moeten we wachten op een jongere generatie Franstaligen met een frissere mentaliteit, die er eindelijk het voordeel van zal inzien. Er bestaan immers nog altijd kernen van Franstalige en weemoedige Brusselaars die in 1830 zijn blijven steken. Investeringen zouden welkom moeten zijn waar ze ook vandaan komen: China, Wallonië of Vlaanderen.

“Weet u, de aankoop van het hotel van de familie Empain en de aanpalende huizen gebeurde niet zonder slag of stoot. Tot op vandaag bieden die oude Franstalige bolwerken weerstand als er invloed verschuift naar de Vlamingen. Allicht uit een soort omgekeerd complex. En de Vlamingen geven gemakkelijk toe. Het zijn geen veroveraars en ze missen soms ruggengraat. Maar ik ben optimist van natuur.”

Heeft De Warande Franstalige leden?

VAN WAEYENBERGE. “Ja, maar ze spreken ook Nederlands. Brusselse en Franstalige vrienden, en buitenlanders. Hun kennis van het Nederlands gaat van perfect naar het zich verstaanbaar kunnen maken. Een taalexamen nemen we niet af. We kijken naar hun cv en nemen uiteraard niemand op die anti-Vlaams is.”

Een communautaire doorbraak komt er niet voor de komende verkiezingen in juni.

VAN WAEYENBERGE. “Elk dossier raakt telkens opnieuw geblokkeerd zodra Vlamingen en Franstaligen er een andere mening op nahouden. Ik veroordeel geen van beiden, maar het land is erdoor verlamd. Daar moeten we via onderhandelingen uit. De Franstaligen moeten een nuchtere analyse maken en de voordelen inzien van het decentraliseren en ontvetten van de federale staat. Zoals we nu bezig zijn, waarbij beide kanten in de federale kassa graaien, kan het niet langer. Zo gaan we samen de dieperik in. We moeten ons land anders structureren en die broodnodige veranderingen vragen niet eens zulke grote bijsturingen. We moeten druk blijven uitoefenen om de mentaliteit bij onze Franstalige landgenoten om te buigen naar meer verantwoordelijkheid. De weerstanden zijn echter zo groot bij hen.”

Ze vrezen voor verarming.

VAN WAEYENBERGE. “Maar we zijn met zijn allen volop aan het verarmen. Bij de Franstaligen heeft dat overigens veel te maken met de PS-staat. De socialisten spelen de andere partijen tegen elkaar uit en controleren het gewest, de gemeenschap, de intercommunales, de gemeenten, de culturele centra. Ze hebben alles in handen en plaatsen overal hun pionnen. We moeten het apparaat, federaal en regionaal, afslanken. De provincies afschaffen. Regels wegwerken die niet bijdragen tot de economie en het welzijn van de mensen. Ook in Vlaanderen.”

Voelt u de invloed van de economische crisis in De Warande?

VAN WAEYENBERGE. “Uiteraard. Wat gaat de vernieuwing van de leden brengen de komende jaren? De crisis spaart niemand. Dat zal een tijdje duren, maar het kan ook heilzaam zijn op geestelijk en filosofisch vlak. Alles ging te hard, te snel, te overdreven. Spijtig dat de crisis geen twee jaar vroeger is uitgebroken. Dan waren de gevolgen niet zo groot geweest.

“De financiële ontsporing dateert van de jongste twee jaar. Die reuzenballon liquide middelen, gecreëerd door de lage intrestvoeten, draaide de wereld rond. Door de korte termijn waar we zo vol van waren, zetten die activa zich nergens duurzaam vast. Bijvoorbeeld door middel van investeringen in infrastructuur en gezondheid in Afrika en Zuid-Amerika. Velen verdienden aan het systeem via allerhande financiële producten en het geven van kredieten aan elkaar. Tot de dolgedraaide constructie in elkaar klapte. Iedereen is erdoor getroffen en we zullen de vertrouwenscrisis die is ontstaan, moeten verteren. Hopelijk keren we terug naar het gezond verstand en naar banken die zich terugplooien op hun metier.

“Ondernemingen die produceren voor behoeftes in de markt, een gezonde balansstructuur hebben en conservatief worden bestuurd, zullen de crisis overleven en er zelfs versterkt uitkomen. Mijn familie bestuurt op die manier. We maakten nooit schulden op het niveau van de holding.”

Voelt u het Fortis-debacle als een trauma aan?

VAN WAEYENBERGE. “Natuurlijk. Je moet het aan mij niet vragen. Ik ben twintig jaar bestuurder geweest. En hoewel het verschrikkelijk is, tracht ik het luchtig te verwerken ( lachend). Want kijk: ik ben in maart uit de raad van bestuur van Fortis gestapt en je ziet wat ervan is gekomen.”

Er woedt een hele discussie of onze regering het Fortis-dossier goed heeft aangepakt.

VAN WAEYENBERGE. “Door de acute noodsituatie was er blijkbaar geen alternatief. Ik zeg ‘chapeau voor de regering’ omdat ze zo doortastend is opgetreden in het fameuze weekeinde van 27-28 september. Want we hebben het niet zien aankomen. Ik heb in de raad van bestuur van Fortis, naar aanleiding van de gebeurtenissen bij Northern Rock in juni 2007, gepleit voor het inroepen van de MAC-clausule (major adverse change). Die staat in alle grote contracten en laat toe de overeenkomst te heronderhandelen of stop te zetten bij calamiteiten. We hadden de clausule in het contract over de overname van ABN Amro laten zetten tegen de zin van het management in.”

Waarom heeft Fortis die clausule niet gebruikt?

VAN WAEYENBERGE. “Ja, waarom? (aarzelt) Daar moet je een meerderheid voor hebben in de raad van bestuur . Het is meer dan een jaar geleden, op 20 september 2007.

“Wat er nu in september gebeurde, kon niemand voorspellen. De vijf grote zakenbanken verdwenen binnen de week en een van hen, Lehman Brothers, ging failliet. Dat was een atoombom in het financiële systeem waardoor alle kredietlijnen tussen de banken plotsklaps verdwenen. Sindsdien daverde het bankensysteem op zijn grondvesten en moesten de overheden massaal ingrijpen. De interbankenmarkt moet worden hersteld.”

De rechter staat achter de beslissingen van de regering. Pech voor de aandeelhouders van Fortis zoals u.

VAN WAEYENBERGE. “Het is een logische uitspraak. Kijk, men is ondernemer, investeert en weet dat daar risico’s aan verbonden zijn. You can’t win them all. Ik ben daar zakelijk nuchter in en mijn familie ook. De bladzijde is omgedraaid. We kijken naar de toekomst en verspillen geen energie aan achterhoedegevechten. De schade is geleden.” (T)

Door Guido Muelenaer en Boudewijn Vanpeteghem