De controversiële Amerikaanse documentairemaker Michael Moore brengt een nieuwe film uit: Sicko. Daarin zet hij het gezondheidssysteem van de VS in zijn blootje. Maar België schuift gevaarlijk in de richting van het Amerikaanse systeem, vindt epidemioloog en publicist Luc Bonneux.
Schitterend!”, zegt Luc Bonneux terwijl de aftiteling nog loopt. De preview van Sicko, de film van Michael Moore die vanaf 10 oktober in onze filmzalen loopt, heeft de gezondheidsexpert aangenaam verrast. “Ik had niet verwacht dat hij zo’n krachtige guerrilla-aanval zou uitvoeren.”
Moore bracht eerder kritische documentaires over de wapenindustrie ( Bowling for Columbine) en over het beleid van president George Bush naar aanleiding van de terreuraanslagen in 2001 ( Fahrenheit 9/11). In Sicko wil hij weten waarom vele zieken in Amerika niet de zorg krijgen die ze moeten hebben. Volgens de cineast omdat de verzekeringsmaatschappijen hun kosten op alle mogelijke manieren willen drukken en farmabedrijven zoveel mogelijk winst proberen te maken.
De documentaire geeft voorbeelden van de uitwassen van het Amerikaanse systeem en de financiële ellende van burgers als gevolg van praktijken van de ziekteverzekeraars. Moore bezoekt ook Canada, Engeland en Frankrijk, toont de miserie van enkele vrijwilligers van 9/11, en belandt uiteindelijk in Cuba. Bonneux: “De film opent je blik op de wereld en op de gezondheidssystemen zonder dat je het met de man eens moet zijn. De Amerikanen zijn bang en hij toont waarom. Ze hebben reden om bang te zijn.” Amerikanen betalen per jaar 7000 dollar voor hun gezondheidszorg, maar kunnen voor dat bedrag een deel van hun burgers niet efficiënt verzekeren. “Hun systeem bloedt verschrikkelijk. Er is een enorm verlies aan efficiëntie.”
Bureaucratie is een molensteen
Geneeskunde werkt trouwens niet in een vrije markt, vindt de gezondheidsexpert. Dat weten we al heel lang en wordt daar alleen maar bevestigd. “Het maakt de mensen niet vrijer, niet beter en het is niet rechtvaardig. Objectief kan je het Amerikaanse systeem beschouwen als het slechtste ter wereld. Ze hebben bakken geld en toch werkt het niet. Moore legt de vinger op de wonde: de enorme bureaucratie,” aldus Bonneux, die is gespecialiseerd in algemeen volksgezondheidsbeleid. “En pas maar op: België schuift heel ver op naar dat Amerikaanse systeem. Als je kijkt naar onze bureaucratie met al die transactiekosten, die papierberg. Dat wordt op een of andere manier altijd betaald door de patiënt.”
De gezondheidszorg is hier te duur, zegt Bonneux. We krijgen hoge kwaliteit, die de meeste mensen kunnen betalen door hospitalisatieverzekeringen. “Maar het eerste wat ik zou doen als minister is die afschaffen. Dat zijn buitengewoon kwalijke dingen die de kosten sterk opdrijven. Rationeel gezien zou het enig mogelijke moderne systeem erin bestaan dat de overheid voor iedereen de basiszorgen betaalt. Een rijk land als België moet daarbij de lat zo hoog mogelijk leggen. Dat zijn we verplicht aan onze zieke en zwakke medeburgers.”
Maar dat kan niet tot in het oneindige. Op een gegeven moment moeten we bepalen dat iets echt te duur is. Daarom moeten we durven discussiëren over behandelingen voor ouderen, vindt Bonneux. “Maar de overheid durft de problemen niet onder ogen te zien. Het niveau van het debat is nergens. Je moet bijvoorbeeld van bepaalde kankermedicijnen durven zeggen: ‘Sorry, die zijn onbetaalbaar en we wachten tien jaar tot ze veel goedkoper zijn geworden dankzij de vrije markt’. Ook als ik zelf kanker heb, ben ik bereid dat te aanvaarden. Dat is dan het noodlot.”
De staat heeft de plicht na te denken over de behandelingen waar de ziekste en armste patiënten recht op hebben, omdat er niet genoeg geld is voor álle behandelingen. In België neemt de maximumfactuur de ergste pijn weg, maar: “Ze dient om patiënten te beschermen tegen de aanslag van zware ziekten,” aldus Bonneux. “Niet om homeopathische frutselarijen of cholesterolverlagers voor gezonde mensen te subsidiëren, maar om je op te vangen als je in een diep gat valt. Het aantal mensen dat in aanmerking komt voor de maximumfactuur stijgt trouwens voortdurend, dus blijft het een doekje voor het bloeden. Eigenlijk kun je stellen dat de maximumfactuur bestaat omdat het systeem faalt.”
Lege operatiezaal
Om te vermijden dat België verder wegzakt, moet de regionale of de federale bureaucratie worden afgeschaft, vindt Bonneux. De gezondheidszorg moet helemaal gefederaliseerd óf geregionaliseerd worden. “De Waalse gezondheidszorg heeft veel grotere problemen dan de Vlaamse, maar de problemen zijn eigenlijk dezelfde. In Wallonië zijn ze nog karikaturaler. Ik kan mij wel vinden in een regionalisering, want nu gaat het echt te ver. Je hebt soms de indruk dat het een sport is geworden om rapporten te maken over de bevoegdheden van de ander, terwijl hetgeen waar de staat op moet werken, de kwaliteitscontrole, in België niet werkt. De kwaliteitsverschillen die ik in ziekenhuizen heb gezien, zijn onaanvaardbaar. Dat zie je niet in Nederland.”
Bonneux is als onderzoeker verbonden aan het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut in Den Haag en dus goed geplaatst om ons gezondheidssysteem te vergelijken met het Nederlandse.
Terwijl in België volgens hem de bureaucratie vooral wordt gegenereerd door de mutualiteiten, wordt de inefficiëntie in Nederland georganiseerd door de overheid. “Als je hier in België om acht uur ‘s avonds in een groot ziekenhuis komt, draait de operatiezaal nog. In Nederland is die om halfvijf dicht, als het niet om vier uur is. Als in België een patiënt wegvalt, hebben ze binnen het halfuur wel een andere opgetrommeld. In Nederland blijft de operatiezaal feestelijk leeg.”
Maar in België is er dan weer een groot overaanbod aan artsen. Volgens Luc Bonneux werd dat overschot kunstmatig gecreëerd door de christendemocraten om de macht van de dokters te nekken. “Daar is Jean-Luc Dehaene de architect van geweest. Ik heb alle respect voor hem, maar dat zal ik hem altijd kwalijk nemen. Veel artsen zitten op de markt als kleine middenstanders die moeten vechten voor hun klanten. Je hebt hier dus veel meer artsen dan in Nederland en bovendien werken ze veel harder. Ook dat zorgt voor inefficiëntie: zo’n arts moet zijn inkomen bij elkaar schrapen, met een overaanbod van behandelingen als gevolg. De patiënten zijn natuurlijk heel tevreden, omdat de dokter zich plat gooit voor hen. Ik zou ook naar België komen voor een behandeling. In Nederland geeft de arts vaak blijk van arrogantie. De patiënt heeft niks te zeggen.”
Gezonde zieltjes winnen
Vooral de Belgische artsen moeten een bioscoopticket voor Sicko kopen, vindt Bonneux. “Ze zullen gelukkig zijn dat ze in België geboren zijn en niet in de VS. Er zijn ook binnen de Europese Unie veel systemen die slechter functioneren, zoals de Spaanse en de Italiaanse. Maar geloven dat de Belgische gezondheidszorg goed is, is een politieke fictie die iedereen goed uitkomt. Tachtig procent van de Belgen geniet een uitstekende gezondheidszorg. Maar als je ook de resterende 20 % erbij neemt, die met een veel te hoge kostenfactuur zit, zakt België naar de staart van het Europese peloton, samen met landen als Portugal en Griekenland.”
Ook de mutualiteiten moeten de film bekijken. Daar zitten veel mensen van goede wil, weet Bonneux, die beseffen dat de administratiekosten een reëel probleem vormen. “Dat leidt tot een soort zelfcorrectie die in Vlaanderen veel beter werkt dan in Wallonië. Misschien omdat Vlaanderen meer is geïnspireerd door de christelijke ethiek dan de Walen door het bijstandssocialisme. Bij de ziekenkassen wegen ook historisch gegroeide activiteiten zoals vakantiereizen. En ze zoeken klanten door screenings aan te bieden. Ik ben tegen alle vormen van screening. Dat is een manier om gezonde klanten te winnen, waar je veel winst mee kan maken wanneer ze echt ziek worden. In de VS is dat tot een kunstvorm verheven.”
Bert Lauwers
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier