De vicieuze cirkel

Door een beleid te voeren dat veel te weinig tastbare resultaten oplevert, spelen de politieke bewindvoerders rechtstreeks in de kaarten van de alternativo’s.

De Duitser Klaus Regling is de grote baas van het Europese stabiliteitsfonds (European Stability Mechanism, ESM). Dat werd onder meer in het leven geroepen om bij te dragen aan de herkapitalisering van de noodlijdende banken in de eurozone. In een recent interview zegt Regling dat het voor hem zonneklaar is dat “verschillende staten in de eurozone absoluut niet warm lopen voor directe tussenkomsten van het ESM bij de herkapitalisering van banken… Ik weet dus echt niet of we die acties kunnen ondernemen”.

De reden waarom Klaus Regling dit zegt, is symptomatisch voor de hele aanpak van de eurocrisis. Er kunnen blijkbaar geen stappen vooruit gedaan worden zonder dat er tegelijk stappen achteruit gedaan worden. Niet zelden zijn die laatste bovendien groter dan de eerste. Het ESM ging onder meer bijspringen bij het herkapitaliseren van de banken, maar plots blijkt dat een groot probleem. Landen spraken begrotingsnormen af, en putten zich vervolgens uit in retoriek om uit te leggen waarom die afspraken beter niet gerespecteerd worden. De lijst van dit soort toestanden is veel te lang om goed te zijn.

Ondanks deze processie van Echternach gedragen de financiële markten zich al enkele maanden buitengewoon rustig tegenover de eurozone. De blufpoker van Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), werkt voorlopig nog altijd. De vraag is echter niet óf de markten Draghi zullen testen, maar wel wanneer en hoe intens ze dat zullen doen. Op dat moment zal de vraag hoever we staan met concrete oplossingen voor de vele structurele problemen waar Draghi geen enkele impact op heeft, weer alom weergalmen. De crisis in de eurozone wordt dan opnieuw herleid tot haar essentie, namelijk een enorm probleem van politieke besluitvorming.

De Europese politieke klasse raakt steeds dieper in de problemen. Een van de voornaamste redenen is de toenemende afkeer bij het brede publiek. Jan Modaal ervaart het beleid als een grote mislukking. Naarmate de uitgangspunten en prioriteiten van de klassieke politieke bewindvoerders steeds meer in het gedrang komen, krijgen onconventionele boodschappen een almaar groeiende aantrekkingskracht. Deze evolutie is duidelijk merkbaar in veel lidstaten van de monetaire unie.

Het meest sprekende voorbeeld is uiteraard Beppe Grillo. De Italiaanse komiek haalde liefst een kwart van de stemmen in Italië, onder meer met de boodschap dat hij en zijn verkozenen niet zullen deelnemen aan onderhandelingen, laat staan aan een regering. Extreme antipolitiek dus. Afgelopen weekend verklaarde Grillo in het Duitse weekblad Focus dat “als de zaken niet snel veranderen Italië de euro moet opgeven en de lire moet herinvoeren. Want over zes maanden kunnen we de pensioenen en de lonen van de ambtenaren niet meer betalen”.

In Duitsland lanceren een aantal economen, zakenmensen en publieke intellectuelen dan weer de partij Alternative für Deutschland, die als hoofddoel heeft aan de Duitse publieke opinie duidelijk te maken dat het beleid in de eurozone desastreus en compleet ondemocratisch is. “Duitsland”, zo luidt een van haar slogans, “heeft alternatieven voor de euro”.

In Frankrijk eist Marine Le Pen van het rechtse Front National een referendum over de exit van Frankrijk uit de EU en “een georganiseerde terugkeer naar de nationale munt”. Natuurlijk is zij voorlopig nog altijd een outcast in de Franse politiek, maar vergeet niet dat ze in de eerste ronde van de jongste presidentsverkiezingen 18 procent van de stemmen haalde. Dat is meer dan alleen maar een marginaal geluid. Hetzelfde geldt voor de rabiate anti-europartij van de Oostenrijks-Canadese miljardair Frank Stronach die bij regionale verkiezingen in Oostenrijk 11,3 procent haalde in Carinthië en 9,8 procent in Neder-Oostenrijk. In Finland weegt de ook al anti-euro-gerichte True Finn zwaar op de regering. Enzovoort.

Door een beleid te voeren dat veel te weinig tastbare resultaten oplevert, spelen de politieke bewindvoerders rechtstreeks in de kaarten van dit soort alternativo’s. Het verhaal dat het grote ongelijk van dit beleid aan de kaak stelt, krijgt net door het falende beleid een geloofwaardigheid die het in meeste gevallen niet verdient. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken in Europa, is meer nodig dan vijf minuten politieke moed.