De vermaledijde markt

De vakantiemaanden komen er nu echt wel aan. De plannen voor een welverdiende zomervakantie liggen wellicht al lang vast. Op de plaats voor vakantielectuur blijft er hopelijk nog enige ruimte over. Meer bepaald voor wie zowel in de breedte als in de diepte iets meer te weten wil komen over de financiële en economische crisis die ons nu al bijna een jaar in haar ban heeft. Ik raad twee boeken aan die vlot geschreven zijn en die het thema toegankelijk benaderen.

Het eerste boek is A Failure of Capitalism. The Crisis of ’08 and the Descent into Depression (Harvard University Press) van Richard Posner, nu rechter bij het Amerikaanse Court of Appeal. De 70-jarige Posner behoort tot de vaders van de fameuze ‘law and economics’-beweging die een grotere rol weggelegd ziet voor economische analyse in de rechtsleer en de rechtspraak. De wieg van deze visie stond in de University of Chicago, waar in de jaren vijftig vooral Aaron Director (schoonbroer van Milton Friedman), Ronald Coase en George Stigler de kar trokken. Posner vervoegde de Chicago Law School in 1969 en zijn boek Economic Analysis of Law – in 2006 kwam de zevende editie ervan op de markt – groeide uit tot dé bijbel van law & economics. Het is vrij algemeen bekend dat Richard Posner al in overweging genomen werd voor de Nobelprijs Economie hoewel hij van opleiding geen econoom maar jurist is.

En cours de route ontpopte veelschrijver Posner zich tot een fervent verdediger van de principes van de vrijemarkteconomie. De titel van zijn jongste boek, A Failure of Capitalism, trekt dan ook onmiddellijk de aandacht van wie vertrouwd zijn met de voorgeschiedenis van Posner. De verrassing is compleet als we na enkele pagina’s in het boek lezen: “Sommige conservatieven geloven dat de depressie het resultaat is van onverstandig overheidsbeleid. Ik geloof dat het om een marktfaling gaat (…) We leren nu dat we een actieve en intelligente overheid nodig hebben om te beletten dat ons kapitalistisch systeem ontspoort. De beweging tot deregulering van de financiële sector ging te ver door het weerstandsvermogen – het zelfhelende karakter – van het kapitalistische systeem te overdrijven.”

Bij een recent bezoekje aan Chicago sprak ik met Posner over deze verrassende boodschap. Hij benadrukte met klem dat zijn analyse helemaal niet inhoudt dat het kapitalisme en de vrijemarktordening nu maar compleet overboord moeten. “Terwijl ik tot voor kort de overtuiging toegedaan was dat regulering best zo minimaal mogelijk gehouden werd, toont de crisis aan dat dat niet zo is”, zei judge Posner. “Zeker in de financiële sector heeft het marktproces een intelligente omkadering nodig van de overheden. Marktkrachten moeten wel hun rol kunnen blijven spelen om de maatschappelijke efficiëntie van de financiële processen te verhogen. De bijdrage van goed functionerende financiële markten aan de maatschappelijke welvaart is enorm.” Posner betreurt nu dat hij dat idee onvoldoende duidelijk geformuleerd heeft in zijn boek. Toch blijft A Failure of Capitalism een erg lezenswaardig boek, niet het minst omdat Posner als geen ander over de gave beschikt om complexe materies (securetisering, kredietschaarste, de rol van de centrale bank, enzovoort) op een eenvoudige en toch correcte wijze uit te leggen.

Exact dezelfde zeldzame kwalificatie is er voor het boek van Justin Fox: The Myth of the Rational Market. A History of Risk, Reward, and Delusion on Wall Street (Harper Business). Justin Fox is columnist en blogger voor het magazine Time en neemt ons in dit verbluffende boek mee doorheen de geschiedenis van het denken rond de (ir)rationaliteit van het marktgebeuren. Bekende en minder bekende economen en praktijkmensen passeren in een levendig verhaal de revue. Zo vertelt Fox erg onderhoudend over onder meer economen Irving Fisher, John Maynard Keynes, Paul Samuelson, Milton Friedman, Fisher Black, Eugene Fama en Dick Thaler, maar ook over investeerders als Warren Buffett, Jack Bogle en Ed Thorp.

En toch eindigt het boek van Justin Fox een beetje in verwarring omdat de man een erg klassieke fout maakt in de benadering van de marktwerking. Zoals onder meer economen als Milton Friedman en Friedrich von Hayek tot uit den treuren zijn blijven herhalen, gaat het er helemaal niet om dat de markt altijd en overal tot de juiste acties en allocaties leidt. Dat kan niet, dat is niet en dat zal ook nooit zo zijn. De verdienste van het marktproces zit op een relatief niveau. Marktparticipanten verzamelen informatie en komen zo tot acties die zich weerspiegelen in de vorming van bepaalde prijsniveaus en -schommelingen. Voortdurend worden er op die manier fouten gemaakt die echter net door de werking van het marktmechanisme zichtbaar worden en dus aanzetten tot correcties.

En ja, inderdaad, soms loopt het vrij grondig fout, zoals de voorbije tijd op de financiële markten. Zulke ongelukken moeten aanzetten tot nauwgezette analyse van wat er fout liep en, zoals al verscheidene keren betoogd in deze column, dan kom je in belangrijke mate terecht bij het gammele karakter of de foute toepassing van regulering. Gooi die vermaledijde markt dus niet te gauw blindelings overboord. (T)

DE AUTEUR IS ALGEMEEN DIRECTEUR VAN HET VKW.

Johan Van Overtveldt