De val van Magritte

Af en toe kom je ze tegen, de fiscale dossiers die je eraan herinneren dat we belastingen betalen in het land van René Magritte. Onlangs gebeurde het weer. Een weduwe met een overlevingspensioen ontving een rechtzetting van haar belastingafrekening. Ze had een lapje grond dat ze onlangs had geërfd, niet opgegeven in haar aangifte. Het kadastraal inkomen van die grond, 10 euro, werd daarom toegevoegd aan haar pensioen, voor een nieuwe berekening van haar belasting. Enkele weken later kreeg ze een aanvullende aanslag van 627 euro. Zonder het kadastraal inkomen van 10 euro betaalde ze geen belasting, met het inkomen erbij betaalt ze meer dan 600 euro. Deze vrouw werd het slachtoffer van de beruchte fiscale inkomensval.

En ze is niet de enige. De voorbeelden zijn legio. Een man ontving een pensioen van 15.000 euro per jaar. Als dat zijn enige inkomen is, betaalt hij geen belasting. Maar daarbovenop kreeg hij een kleine onderhoudsuitkering van 150 euro, die zijn belastingfactuur aandikte tot 685 euro. Dat is een belastingaanslag van 450 procent.

Of nog dit geval: een werkloze met een uitkering van 16.500 euro, die een opleiding volgde op uitnodiging van de VDAB. Als aanmoediging kreeg hij daarvoor een premie van 50 euro, weliswaar belastbaar. Zonder de opleiding betaalde hij geen belasting, met de opleiding moest hij maar liefst 1280 euro afdragen. De gratis opleiding kostte hem dus meer dan 1200 euro.

Al die burgers combineren een pensioen of een vervangingsinkomen — zoals een werkloosheids- of invaliditeitsuitkering — met een ander inkomen: een (fictief) inkomen uit grond, een onderhoudsuitkering of een kleine bezoldiging. Vervangingsinkomsten en pensioenen zijn in België tot een bepaald grensbedrag belastingvrij. (Het is overigens merkwaardig dat voor werkloosheidsuitkeringen een hogere belastingvrijstelling geldt dan voor ziekte- en invaliditeitsuitkeringen. Als signaal kan dat tellen.) Zodra er naast dat pensioen of dat vervangingsinkomen nog een ander belastbaar inkomen is, hoe klein ook, wordt de vrijstelling niet meer toegepast en valt de burger terug op de gewone belastingvermindering voor vervangingsinkomsten en pensioenen. Het probleem is dat die vermindering niet naadloos aansluit op de belastingvrijstelling.

Er zit dus een kink in de kabel die de vermindering met de vrijstelling verbindt, wat leidt tot de hoger beschreven bizarre effecten. Zo kan één euro extra leiden tot 1000 euro extra belasting. Dat is allemaal volgens het wetboekje, maar leg maar eens uit aan een gepensioneerde waarom zijn kleine beetje extra inkomen het tienvoudige aan belasting kan kosten. Het valt niet uit te leggen.

De fiscale inkomensval bestaat al tientallen jaren en werd al meermaals aangekaart bij de bevoegde ministers. In het jaarverslag van de Fiscale Bemiddelingsdienst duikt het steevast op in het lijstje ‘op te lossen problemen’. Maar buiten wat gemorrel in de marge werd het probleem nooit fundamenteel aangepakt. Terwijl het toch niet zo moeilijk kan zijn om berekeningsregels beter op elkaar af te stemmen. Waarom niet het principe dat een burger nooit meer belasting kan betalen dan het extra inkomen dat hij ontvangt, doortrekken naar alle situaties waarin een vervangingsinkomen of pensioen wordt gecombineerd met een ander inkomen?

In februari werd minister van Financiën Koen Geens (CD&V) nog eens ondervraagd over die materie. Hij toonde zich niet ongevoelig voor de problematiek, maar verder dan “ik vind dat dit issue bij de fiscale hervorming ter tafel moet worden gebracht”, reikte zijn antwoord niet. En toch schuiven we dat issue het beste niet aan de kant. Het treft mensen die het financieel niet breed hebben, en voor wie 500 euro meer of minder een wereld van verschil uitmaakt. Personen die hoegenaamd geen boodschap hebben aan mooie verkiezingsbeloften over fiscale afkoopwetten of notionele-intrestaftrekken. Misschien kan ook eens aan hen worden gedacht na 25 mei?

De auteur is fiscalist bij Kluwer.

JEF WELLENS

Voor wie een pensioen of een vervangingsinkomen heeft, kan één euro extra inkomsten leiden tot 1000 euro extra belasting.