‘De turteltaks kan 20 procent lager’

Guido Camps, de voormalige directeur prijzen van de federale energieregulator CREG, loopt niet hoog op met het Belgische energiebeleid, maar ook Europa heeft boter op het hoofd.

“Minister Marghem wil nieuwe aardgascentrales subsidie geven, zodat die na 2025 de kerncentrales kunnen vervangen. Laten we serieus blijven: een centrale bouw je in twee tot drie jaar. Waarom zouden we die dan nu al subsidiëren?” De drijfveer van Guido Camps is nog niet veranderd: maken dat de consument de juiste prijs betaalt voor de diensten die hij krijgt. De turteltaks, rekende hij uit, is minstens 20 procent te hoog (zie kader Turteltaks is overschat).

Camps verzamelde in zijn dertien jaar bij de CREG een flinke reeks bijnamen: de kwelduivel van Electrabel, de boeman van de energiesector, de luis in de pels van de politiek. Hij zwoer bij cijfers en staafde elke bewering met documenten.

Hij ergerde zich aan minister van Energie Marie-Christine Marghem, die in de aanloop naar de milieutop in Parijs probeerde de waterpompcentrale van Coo mee te rekenen als duurzame energie. “Het kost 22 procent meer energie om het meer vol te pompen dan wat je produceert als het leegloopt. Dat is niet duurzaam.”

Er loopt nog iets niet zoals het hoort. “Neem de subsidies voor de windmolenparken op zee. Ik had destijds weinig materiaal om de steun te beperken. In Nederland is er nu een aanbesteding uitgeschreven voor het eerste offshorepark. Dat zal tien jaar lang 100 euro per megawatt steun krijgen, een pak minder dan in België gebruikelijk is. De CREG berekent ook dat de ondersteuning lager kan, maar Marghem beperkt de verlaging. Is het toeval dat Electrabel betrokken is bij de laatste windmolenparken op zee?”

Wat vindt u van de verlenging van de levensduur van de oudste twee kerncentrales?

GUIDO CAMPS. “Een slechte beslissing. Na Frankrijk is België het land met het hoogste percentage nucleaire energie. Kernenergie is een transitietechnologie op de weg naar een meer duurzame energiebevoorrading. De sluiting was ideaal om uit de greep van het nucleaire te raken. En volgens Elia is er voldoende alternatieve productiecapaciteit.

“Het is een gemiste kans, omdat het duidelijkheid had kunnen brengen over de kosten van de berging van het kernafval en de ontmanteling van de centrales. Ik hoor specialisten zeggen dat de ontmanteling vier tot vijf keer meer zou kosten dan de 12 miljard die nu is voorzien. Als Engie (het moederbedrijf van Electrabel, nvdr) dan doorgaat met het afstoten van de Belgische en Nederlandse activiteiten via een beursgang (het Bianca-plan, nvdr), dreigt er een serieuze strop te ontstaan. We moeten vermijden dat, zodra de Belgische melkkoe Electrabel droog is gevallen, ze opnieuw in Belgische handen komt. Want dan mogen we de nucleaire gaten zelf dichtrijden.”

De nucleaire rente is ook fors verlaagd.

CAMPS. “Wij berekenden destijds dat de nucleaire exploitatiekosten 17 euro per megawattuur (MWh) bedroegen. Nu wordt daar plotseling 20 euro bijgekletst, zonder dat ik daar veel verantwoording voor zie.”

U zocht het conflict. De nieuwe CREG kiest voor de consensus.

CAMPS. “Liever de waarheid over de nucleaire kosten dan een consensus over 37 euro. Dan verkies ik het conflict. Al is het geen wandeling door het park. De nucleaire rente heeft Electrabel 2 miljard euro gekost.

“Pas op, het is logisch dat de nucleaire bijdrage nu lager is, want de groothandelsprijs voor elektriciteit is ook gedaald. Alleen: het zou veel meer moeten zijn. Maar daar speelt ook de politiek. De deal op zich vind ik iets beter dan de vorige, want nu was er een extra handicap: de overeenkomst die staatssecretaris Melchior Wathelet sloot over Tihange 1, een aparte regeling die niets heeft opgebracht.”

Minister Marghem zegt dat Doel 1 en 2 nodig zijn voor de bevoorradingszekerheid.

CAMPS. “De CREG kwam eind augustus vorig jaar tot de conclusie dat er nog veel meer energie kan worden geïmporteerd dan Elia heeft berekend. Ik begrijp Elia dat het veiligheidsmarges wil inbouwen, maar ze moeten niet overdrijven.”

Tegelijk: je kan maar importeren als er elders productie is.

CAMPS. “Als je die redenering doortrekt, moet iedereen alles zelf bouwen. Ook Vlaanderen, want we voeren in uit Wallonië. Alle aardgascentrales in Nederland liggen stil, hoewel ze op een gasbel leven. De grote verantwoordelijke voor die wanorde is in mijn ogen Europa. Dat heeft erg gefocust op de aanbodzijde, de productiemiddelen.

“Europa wil steenkool weg en is voor hernieuwbare energie. Dat is een goede doelstelling, maar ze wordt ondoordacht in de praktijk omgezet. Zwitserland, Oostenrijk en Noorwegen halen moeiteloos de doelstellingen dankzij de waterkrachtcentrales in hun valleien en fjorden. Andere landen, zoals België, hebben het veel moeilijker.”

Europees topambtenaar Jos Delbeke wil na 2020 af van nationale doelstellingen.

CAMPS. “Dat is een erkenning dat het beleid heeft gefaald. We moeten veel meer de natuur volgen: zonne-energie in Spanje, windenergie in Schotland. Hoe bestaat het dat ons land evenveel windproductie heeft als Schotland? Ja, België moet dat doen om de doelstellingen te halen, maar het slaat nergens op.”

Wat moet Europa doen?

CAMPS. “Er is nog enorm veel mogelijk in energie-efficiëntie. Combineer zonnepanelen met warmtepompen, zonneboilers, aardwarmte, … De Gimv investeert in een Nederlandse bouwer van klimaatneutrale woningen. Dat kan ook bij ons. Maar wat doet Vlaanderen? Het schaft eind dit jaar de subsidies voor dakisolatie af. Als je de 9 miljard die de turteltaks moet opleveren, in dergelijke zaken investeert, levert dat wellicht meer op dan het ondersteunen van biomassacentrales.”

Is de oplossing niet simpelweg een hogere CO2-prijs?

CAMPS. “De CREG heeft in september vorig jaar de prijs berekend die aanzet om van steenkool naar gas over te stappen. Ze kwamen uit op 43,59 euro per ton CO2, terwijl die nu 5 tot 8 euro is. Europa kan die prijs perfect verhogen, maar doet dat niet. De hele discussie over hernieuwbare energie moet breder worden gevoerd en moet gaan over de hele energieconsumptie.

“Batterijen voor energieopslag zijn de heilige graal. Luc Graré van de zonnepanelenbouwer REC gaat ervan uit dat de kosten van een batterij elke drie jaar met 50 procent verminderen. Dat wil zeggen dat je over zes jaar voor een 10 kWh-batterij minder dan 1000 euro betaalt. Dan wordt het puzzelen: alles is er, je moet het alleen nog samenbrengen om enorme besparingen te kunnen realiseren. Potentieel is er dan een probleem in de winter, maar wellicht worden ook daarvoor oplossingen gevonden. De concurrentie met batterijen is een strijd die de netbeheerders nooit kunnen winnen.”

Is de liberalisering mislukt?

CAMPS. “Ze heeft niet gebracht wat werd gehoopt. Daar draagt de Europese Unie een zware verantwoordelijkheid, waarmee ze al te goedkoop wegkomt. De richtlijnen hebben geleid tot verschillende situaties per land.

“Tegelijk heeft de liberalisering voor een dynamiek gezorgd die anders onmogelijk was. Ik geloof nooit dat we vandaag al zover zouden hebben gestaan in de ontwikkeling van hernieuwbare energie en batterijen.

“Al ga je me zeker niet horen zeggen dat er in België een fantastisch beleid is gevoerd. Het is de meest onderschatte portefeuille die een minister kan krijgen. Soms werd ze toegewezen aan een staatssecretaris, terwijl Electrabel rechtstreeks met de premier discussieert.”

De energieleveranciers klagen steen en been over hun lage winstmarge.

CAMPS. “Maar er zijn er wel almaar meer: 34 in Vlaanderen alleen. Ik vind dat ze weinig reden tot klagen hebben. Ze kunnen hun klanten laten vallen, slechte betalers zijn dus hun eigen probleem. Bovendien zijn de klagers vooral filialen van buitenlandse bedrijven.

“Als er een zekere zuivering op de markt komt, dan is dat maar zo. Onze politici laten zich te snel vangen door de angst over de bevoorradingszekerheid. Terwijl dat de verantwoordelijkheid van de leveranciers is. Wij betalen hen om energie te leveren. Zij moeten zorgen dat ze voldoende productie en transmissiecapaciteit hebben.”

Hoe blikt u terug op uw tijd bij de CREG?

CAMPS. “Het was een erg boeiende tijd. De liberalisering was nieuw, en ik had een unieke positie, want ik was een van de weinigen die zicht had op de hele Belgische situatie, vanuit een prijzenstandpunt. Al moet ik toegeven dat CREG 1 (2000-2006, nvdr) iets helemaal anders was dan CREG 2 (2006-2013, nvdr). In het begin waren we allemaal nieuw. In CREG 2 waren we gerodeerd. Alleen hebben we onze ervaring niet kunnen delen met CREG 3.

“Eigenlijk was de impact van onze studies en adviezen veel groter dan die van onze beslissingen. Onze beslissingen werden steevast aangevochten aan het hof van beroep. Terwijl we tevoren, toen het Hof van Cassatie bevoegd was, bijna alle zaken wonnen, was dat plots nog maar 20 procent. Onze adviezen daarentegen waren doorslaggevend, omdat ze de basis waren van het beleid.”

Luc Huysmans, fotografie Karel Duerinckx