De triomf van Apple

HOEVEEL ZIJN een telefoon, een uurwerk, een speaker, een laptop, een tablet en wat accessoires waard? Zet er de naam Apple voor en je komt uit boven 1000 miljard dollar, aldus de alwetende Nasdaq-beurs begin augustus. De magie van Apple is dat je zijn producten op een kleine eettafel kwijt kan. Geen ander bedrijf ter wereld haalt zoveel waarde uit zo’n beperkt aanbod.

De toestellen van Apple zijn niet alleen slim, maar ook baanbrekend in gemak en elegantie. Daarin verpersoonlijken ze de missie van wijlen Steve Jobs, die Apple amper twintig jaren geleden nog van de ondergang redde. Anno 2018 is zijn bedrijf meer waard, zo berekende The New York Times, dan alle grote automerken ter wereld opgeteld, dan alle Amerikaanse grootbanken bijeen, en dan de grootste vliegtuigmaatschappijen en vliegtuigbouwers samen. Uniek.

IN HET SUCCESVERHAAL van Apple vinden we het beste en het slechtste van het moderne kapitalisme terug. Er is de globalisering. Apple heeft een wereldwijde toevoerketen uitgebouwd. Op de achterkant van zijn producten staat ‘Designed by Apple in California. Assembled in China’. Assembleren betekent de onderaannemer Foxconn inschakelen, die honderdduizenden Chinezen uit bittere armoede heeft gehaald en in megafabrieken aan de band zet.

Apple benut lage loonkosten ten volle, waardoor de productie slechts een fractie van de kostprijs van zijn toestellen uitmaakt. Tel daarbij de magie van de ‘i’ in de iPhone, de iMac of de iPad en je krijgt draagbaar goud dat jaarlijks in honderden miljoenen exemplaren over de toonbank gaat. De grootste afzetmarkt van die dure Apple-hebbedingen ligt intussen in datzelfde China. Apple is het eerste westerse bedrijf dat aan de Chinezen duur kan verkopen wat dezelfde Chinezen goedkoop in elkaar hebben gestoken. Chapeau.

APPLE IS SPECTACULAIR waardevol omdat het spectaculair winstgevend is. Consumenten willen de meerprijs betalen omdat ze de i-toestellen altijd en overal mobiel kunnen gebruiken. Apple staat dus voor de internettechnologie die zijn producten tot verlengstukken van onszelf maakt. Maar die technologie heeft Apple niet zelf uitgevonden. Veel van wat zijn toestellen onweerstaanbaar maakt, materialen, schermen en processoren inbegrepen, hebben anderen uitgevonden.

Apple scoort vooral door andermans uitvindingen briljant te combineren en te integreren. Dat maakt zijn megawinst legitiem: zonder die magie is er gewoon geen Apple. Maar wanneer datzelfde bedrijf ook uitblinkt in het onbelast parkeren van winst via constructies in Ierland en Jersey, zien we de keerzijde van de globalisering. De beurswaarde van Apple reflecteert ook de belastingontwijking die onrechtstreeks aandeelhouders en dividenden kan voeden. Je mag burgerzin verwachten van een bedrijf waarvan de technologie en ook het menselijke talent veel aan publieke investeringen te danken heeft.

APPLE IS HET EERSTE maar niet het laatste supersterbedrijf dat een beurswaarde met dertien cijfers haalt. Amazon, Google en Microsoft naderen, de Chinese molochs volgen. De combinatie van superieure innovatie en een wereldmarkt verenigd door het internet, zorgt voor een grote natuurlijke marktconcentratie. In software voor slimme telefoons, in onlinemarketing, in onlineverkoop: overal zijn het de vermelde megabedrijven die het leeuwendeel van de markt inpalmen.

Je begint met een grote innovatie, je bouwt daarop een wereldwijd netwerk, dat geeft de winsten om nog verder te innoveren, dat maakt het netwerk nog groter en dieper, en dan wenkt een natuurlijk monopolie. Wie kan Apple nog kloppen of een overname door Apple afhouden wanneer dat bedrijf een oorlogskas van 300 miljard dollar heeft?

DE TRIOMF VAN APPLE is een triomf van het ondernemerschap, van de consumerende globaliserende middenklasse en van de meest mensvriendelijke technologie ooit. Maar Apple symboliseert ook de dominantie van superbedrijven die markten controleren en landen manipuleren. Verdiende marktdominantie kan ook een marktbedreiging zijn.