De terugkeer van Lula

Er wachten de terugkerende president van Brazilië meer uitdagingen dan bij zijn eerste ambtstermijn.

Na vier desastreuze jaren onder Jair Bolsonaro krijgt Brazilië in 2023 een nieuwe president. Luiz Inácio ‘Lula’ da Silva, een medeoprichter van de linkse Arbeiderspartij, was al eens president tussen 2003 en 2010.

In de aanloop van de verkiezingen had Bolsonaro zijn aanhangers ervan overtuigd dat iets anders dan zijn overwinning op fraude zou wijzen. Na de bekendmaking van de uitslag weigerde hij bijna twee dagen te spreken, maar uiteindelijk verklaarde hij dat hij de grondwet zou respecteren.

Door zijn vertrek kan Brazilië weer een rol spelen in het gevecht tegen de klimaatverandering, net als in de pogingen om vrede en democratie te brengen in Latijns-Amerika. Ondertussen zal Lula proberen de normaliteit te herstellen in de zwaar geplaagde Braziliaanse instellingen, en zijn linkse economische en sociale programma uit te voeren. Maar hij zal moeite hebben om het conservatieve Nationale Congres mee te krijgen en de eenheid in het gepolariseerde land te herstellen. Veel Brazilianen geven zijn Arbeiderspartij nog de schuld van het enorme corruptieschandaal en van de recessie van 2014 tot 2016.

Lula zegt dat hulp aan de armen zijn prioriteit is. Hij heeft beloofd het aantal geldtransfers aan armen uit te breiden, schulden kwijt te schelden en een groot infrastructuurprogramma te lanceren. Maar de economie staat er nu veel slechter voor dan bij zijn aantreden in 2003. Als zijn regering doorgaat met de plannen om een uitgavenplafond te vervangen door een soepeler begrotingsbeleid, zal hij de markten ervan moeten overtuigen dat hij niet van plan is met geld te smijten.

Lula zal meer kans maken op vooruitgang in het milieubeleid. Zijn eerste taak wordt Bolsonaro’s bezuinigingen bij belangrijke federale diensten terug te draaien. Gehoopt wordt dat een stevige regelhandhaving de ontbossing zal terugdringen, met name in het Amazonegebied. Lula zal waarschijnlijk streven naar meer samenwerking tussen de Amazonelanden en meer internationale financiële steun voor de ontwikkeling van een duurzame economie, die nodig is om de arme bewoners van het gebied af te houden van illegale mijnbouw, veeteelt en ontbossing. De Braziliaanse groene economie is voorlopig alleen nog maar een droom. Om die te laten uitkomen, zijn onderzoek en investeringen nodig, vooral in wetenschap en technologie.

Bolsonarisme

Ook al is Lula een bedreven politicus, toch kan hij moeite hebben een regeringscoalitie in het parlement in stand te houden. De partij van Bolsonaro is nu de grootste in de beide kamers. Lula zal proberen het op een akkoordje te gooien met centrumrechtse partijen. Hij zal het veel makkelijker krijgen als in februari geen bolsonaristen verkozen worden als voorzitter van beide kamers.

Het bolsonarisme zal wellicht ook nog lang na 2023 een belangrijk machtsblok blijven in de Braziliaanse samenleving. Zo’n 58 miljoen mensen hebben op Bolsonaro gestemd. En hij heeft een massa trouwe aanhangers die hij zou kunnen mobiliseren, bijvoorbeeld als hij aangeklaagd wordt voor zijn verkeerde aanpak van de pandemie. Velen van hen hebben geen vertrouwen meer in instellingen zoals de gematigde media en het hooggerechtshof. Het zal Lula moeite kosten hen voor zich te winnen.