De terugkeer naar de politiek

De inventaris van de veranderingen die de aanslagen op het World Trade Center hebben veroorzaakt, wordt steeds langer. …

De inventaris van de veranderingen die de aanslagen op het World Trade Center hebben veroorzaakt, wordt steeds langer. De weerslag ervan dijt steeds verder uit en doet een nieuw landschap ontstaan, vol gedruis, haat, woede en tragedie, maar ook met nieuwe verwachtingen. De omvang en de diepgang van de aanslagen en de nieuwe veiligheidseisen hebben in Amerika een transformatie teweeggebracht. De Verenigde Staten doen nu op alle westerse maatschappijen een golf van voluntarisme neerdalen, die een weerslag heeft in alle betrokken landen.

Tevoren deed het onweerlegbare fatalisme van de markt zich overal gelden. In het ergste geval moesten de beleidslijnen alle banden met de overheid zo snel mogelijk verbreken. In het beste geval volgde het beleid de ontwikkelingen, om de gevolgen ervan te beperken. Als in een aftelrijmpje werd verwezen naar de noodzaak voor de staat om zich alleen nog met de hoogheidsrechten bezig te houden: defensie, veiligheid en onderwijs.

De veranderingen zijn ontzettend. De dag na 11 september heeft het isolationistische, vrijhandelsgezinde Amerika, dat erop gebrand was de federale staat tot het strikte minimum te herleiden, zich bruusk bekeerd tot een soort van Republikeinse New Deal. Het spreekt zijn begrotingsoverschotten aan om de vraag te ondersteunen, het stut met overheidsgeld een industrie die onmiskenbaar privé is (de luchtvaart), het debatteert openlijk over de nationalisering van de luchtveiligheid, het schiet de slachtoffers van de massale ontslaggolven ter hulp, het overweegt om een aantal vrijheden in het telecommunicatieverkeer te beperken om de boodschappen van terroristen te kunnen opsporen, het wil eindelijk de fiscale paradijzen aanpakken, het bereidt een drastische verlaging van de bedrijfsbelastingen voor en het sleurt bijna de hele planeet mee in talloze onderhandelingen over de toekomst van zowat alle gebieden van de wereld.

Wat ze nooit gedaan hebben tegen drugs en drugstrafiek, wat ze nooit gedaan hebben tegen corruptie en voor de schulden van de ontwikkelingslanden, gaan ze nu doen tegen het islamitische terrorisme. Doortastendheid en doeltreffendheid zijn essentiële elementen geworden van het Amerikaanse politieke leven. En wat waar is voor Amerika, is het ook in ruime mate voor alle Europese maatschappijen.

De Amerikanen verheerlijken individuele dadendrang. Maar die energie wordt nu ten dienste gesteld van een zaak die nauwelijks uitzonderingen duldt en waarvan overduidelijk is dat er resultaten verwacht worden. Er wordt verwezen naar de betrokkenheid bij de Eerste en vooral de Tweede Wereldoorlog. Toegegeven, het was verkeerd en gevaarlijk om bij de strijd tegen het terrorisme te gewagen van een Derde Wereldoorlog of een kruistocht. Maar wat op 11 september in New York en Washington gebeurd is, heeft in sommige opzichten de Amerikaanse burgers zwaarder getroffen dan de verrassingsaanval op Pearl Harbor. En dat vormt ook het motief achter de wereldwijde mobilisatie van dadendrang die door president George W. Bush op gang gebracht werd om twee crisissen tegelijk aan te pakken: de versnelling van de economische terugval en het massaterrorisme van de fundamentalistische legioenen.

Twee crisissen, twee wereldomvattende fronten. De politiek keert terug naar de essentie en de staten gaan opnieuw in actieve dienst. En ze doen dat met des te meer bereidheid, omdat geen enkele natie in staat is om die twee crisissen _ het moslimfundamentalisme enerzijds en de economische crisis en de teloorgang van de economische sectoren anderzijds _ alleen te verwerken. De Amerikanen beschikken weliswaar over de middelen om helemaal alleen Afghanistan te bombarderen, er de trainingskampen te vernietigen en de verantwoordelijken van de Taliban en legionairs van Osama Bin Laden gevangen te nemen. Maar zonder de actieve medewerking van andere inlichtingendiensten zullen ze niet in staat zijn om álles te bewaken, aanslagen te verijdelen of terroristen op te sporen en te ontwapenen.

Niets is meer politiek dan een inlichtingendienst en het gebruik dat men ervan maakt. Niets is meer politiek dan een botsing van beschavingen vermijden. En dat geldt niet alleen voor de wereld in zijn geheel, maar ook voor elk land afzonderlijk. Hetzelfde geldt voor de deprimerende spiraal die de effectenbeurzen treft en voor de economische vertraging.

De jaren negentig vormden het decennium van de economische mondialisering en van het liberale fatum. Het huidige decennium belooft meer politiek te worden. Er komt meer regelgeving en duidelijk meer interventionisme onder invloed van het Amerikaanse voluntarisme. Het Europees aanhoudingsbevel, dat al jaren geblokkeerd zat, komt er nu in principe op 31 december 2001. De Europese Centrale Bank heeft, in nauwe samenspraak met de Amerikaanse Federal Reserve ( Fed), de intresten gestuurd. En wanneer de ministers van Economische Zaken en Financiën van de vijftien lidstaten nog ver verwijderd zijn van de Europese economische regering die de Europese Unie zou toelaten om gepast te reageren op de huidige situatie, dan doet de noodzaak van een dergelijke regering zich nu des te pijnlijker gelden.

Serge July

De auteur is columnist bij Libération.

De dag na 11 september heeft het isolationistische, vrijhandelsgezinde Amerika zich bruusk bekeerd tot een soort Republikeinse New Deal.