De schuldverslaving

Tijdens de Grote Recessie werden 4 miljoen Amerikanen uit hun huis gezet omdat ze hun hypothecaire lening niet meer konden betalen. In de jaren voor de crisis namen niet alleen de vastgoedschulden toe, maar ook de andere privéschulden. Het totale schuldbedrag van de Amerikaanse gezinnen verdubbelde in de periode tussen 2000 en 2007. Atif Mian en Amir Sufi analyseren in House of Debt: How They (and You) Caused the Great Recession, and How We Can Prevent It from Happening Again de Amerikaanse schuldverslaving die zich ook in andere landen voordeed.

De economische malaise werd volgens hen grotendeels veroorzaakt door een enorme toename in schulden van de privéhuishoudens, gevolgd door een aanzienlijke daling van de ge-zinsbestedingen. De stelling van de auteurs is niet nieuw. Robert Hall van Stanford University betoogde al in 2011 dat de verhoogde schuldenlast van gezinnen essentieel is om de crisis te begrijpen. Maar Mian en Sufi brengen bijkomend empirisch bewijsmateriaal aan. De media hadden vanaf het najaar 2008 vooral aandacht voor de bankencrisis. De auteurs merken op dat er veel kritiek kwam op de soepele kredietverlening van de banken, maar ‘it takes two to tango‘. De consument die de schuldenlast aanging, draagt volgens hen een grote verantwoordelijkheid.

Mian en Sufi wijzen op de vicieuze cirkel van de schuldverslaving: overmatige schulden leiden bij huishoudens tot financiële problemen, waardoor mensen minder uitgeven en meer besparen. Minder uitgeven betekent minder vraag naar goederen, gevolgd door een daling in de productie en een enorm banenverlies. “Het is een les economie die alle studenten moeten kennen, maar die blijkbaar door de beleidsmakers wereldwijd verwaarloosd werd”, stellen de auteurs.

Welke lessen kan je trekken uit die schuldverslaving en wat zijn mogelijke oplossingen als de economie kopje-onder gaat? Agressieve schuldkwijtschelding na een financiële crisis helpt zeker, stellen de auteurs, maar nog beter is als het financiële systeem zich van zijn afhankelijkheid van schulden verlost. Een strengere kredietverlening lijkt evident en ninja-leningen (no income, no jobs or assets) voor onvermogenden moeten tot het verleden behoren.

De auteurs maken zich geen illusies. Zulke schuldencrisissen zitten er zeker nog aan te komen. En de afhandeling ervan zal steevast moeilijk verlopen. In het diepst van een recessie vereist goed macro-economisch beleid een gedegen kennis van de negatieve factoren waarmee de economie geconfronteerd wordt. Helaas zijn beleidsmakers volgens Mian en Sufi vaak meer geïnteresseerd in hun ideologische vooroordelen dan in feiten. Als gevolg daarvan ontaardt de discussie meestal in steriele argumenten, over meer of minder overheidsingrijpen om de crisis op te lossen. Dat is volgens hen naast de kwestie. Er moet naar de oorzaak gekeken worden en de essentie van de crisis lag in een te hoge particuliere schuldenlast.

Atif Mian en Amir Sufi, House of Debt: How They (and You) Caused the Great Recession, and How We Can Prevent It from Happening Again, The University of Chicago Press, 2014, 194 blz., 25 euro

THIERRY DEBELS