De ruimtetelefoon

Straks worden miljarden dollars geïnvesteerd in de uitbouw van wereldwijde mobilofoondiensten per satelliet. Hoe futuristisch oogt die markt ?

De satelliet is een courant communicatiemedium geworden. Hij kan steeds meer verbindingen aan en wordt voortdurend soepeler in het gebruik. De prestaties en de betrouwbaarheid blijven verbeteren. En de grondapparatuur waarmee je met de satelliet communiceert, is nu al zo klein dat je die in de hand kan houden. Kortom, de mobilofoon die via de ruimte met heel de wereld in contact kan treden, is niet ver meer.

Dit fenomeen, PCS ( Personal Communications Systems), zal in de volgende maanden leiden tot het in de ruimte sturen van heuse satellietstructuren, die hoog boven ons hoofd persoonlijke verbindingen op wereldwijde schaal zullen verzorgen. De PCS zijn de nieuwste ontwikkeling in de digitale communicatie. Ruimtesystemen van Amerikaanse herkomst zullen via constellaties op verschillende banen de bestaande wereldwijde aardse netten aanvullen of zelfs vervangen.

PRIJZENOORLOG.

De initiatiefnemers en promotoren zijn machtige groepen uit de Noordamerikaanse, Aziatische en Europese telecommunicatie- of elektronica-industrie. Doorgaans worden twee soorten satellietstructuren onderscheiden. De Little LEO‘s zijn microsatellieten voor semafonie en radiofonische plaatsbepaling : hun realisatie vergt investeringen van honderden miljoenen dollars. De Big LEO‘s zijn middelgrote satellieten voor telefoonverbindingen : hun kosten lopen in de miljarden dollars. Het voordeel van beide systemen is dat ze overal ter wereld met behulp van zaktelefoons kunnen worden gebruikt.

Binnen de 4 jaar zal de strijd losbarsten, verwachten marktkenners. Nadat de verschillende constellaties een race naar de ruimte hebben gehouden, zullen ze elkaar in een prijzen- en dienstenoorlog te lijf gaan. Voor de persoonlijke apparatuur worden prijzen genoemd van 500 tot 2000 dollar (15.000 tot 60.000 frank), naargelang van het systeem. Het tarief van een wereldwijde communicatie tegen laag debiet (vanaf 2,4 kbps) zou schommelen tussen een halve en drie dollar (15 tot 90 frank) per minuut.

Deze draadloze telecomprojecten moeten nu alleen nog in de praktijk gebracht worden. Wanneer is nog niet duidelijk. Bepaalde grote groepen hebben al duidelijke termijnen neergezet, maar het effectief operationeel maken van die “ruimtenetwerken” zal nog veel geld, tijd en energie vergen. Om welke initiatiefnemers gaat het ?

Orbcomm, dat gefinancierd wordt door Orbital Science Corporation en Téléglobe Canada, test momenteel zijn twee eerste satellieten uit voor elektronische semafonie. Dit systeem, dat einde 1996 operationeel zou zijn, is het minst kapitaalintensieve. Het wil een wereldwijd net voor semafoons uitbouwen, dus niet voor mobilofoons. De investering zou “slechts” 200 miljoen dollar bedragen.

Tridium, een buitengewoon ambitieus systeem met 66 onderling verbonden satellieten in een aantal banen om de aarde, zou op het einde van deze zomer zijn eerste satellieten de ruimte insturen. Ze worden in serie vervaardigd door twee reuzen van de Amerikaanse elektronica-industrie, Motorola en Lockheed, en moeten over 2 jaar inzetbaar zijn. Dit systeem zal een totale investering van ongeveer 4 miljard dollar vergen.

Globalstar is een constellatie van 48 relaissatellieten die de wereldwijde netwerken op de grond zullen aanvullen. Deze satellieten van Loral Space zijn in de maak bij de Europese industriële partners van het bedrijf. Volgend jaar beginnen de lanceringen en het systeem zou in het begin van 1999 operationeel moeten zijn, na een investering van zo’n 2 miljard dollar. Globalstar heeft een groot aantal Europese aandeelhouders : Vodaphone, Daimler-Benz Aerospace, Alenia, France Télécom en Alcatel.

ICO Global Communications (Intermediate Circular Orbit), een privé-filiaal van een openbare coöperatie voor mobiele communicatie, Inmarsat, zal het Inmarsat-P-systeem ontwikkelen. Het is de bedoeling om in het jaar 2000 over 12 satellieten op intermediaire banen te beschikken. Hughes Space & Communications Company heeft een contract van 1,4 miljard dollar in de wacht gesleept voor de levering van de 12 satellieten. De totale investering bedraagt 2,5 miljard dollar. De meeste van de ongeveer 50 aandeelhouders zijn nationale telecomoperatoren. Europa wordt vertegenwoordigd door operators uit Cyprus, Duitsland ( DeTeMobil), Finland, Griekenland, Malta, Nederland, Portugal, Spanje, Turkije en Zwitserland.

Tenslotte is er Odyssey Telecommunications International ( OTI), opgericht door het Californische bedrijf TRW en (opnieuw) Téléglobe Canada, dat wil wedijveren met ICO Global Communications. Het Odyssey-systeem, dat tegen het einde van het jaar 2000 klaar zou zijn, zal eveneens 12 satellieten gebruiken. Het moet door TRW verwezenlijkt worden voor een bedrag van 2,28 miljard dollar. Op het technische vlak vordert het project goed, maar het heeft moeite om investeerders en dienstenoperators aan te trekken. Zijn taktiek om het concurrerende systeem de pas af te snijden, bestaat erin patenten aan te vragen voor het model waarmee de satellieten in een baan om de aarde worden gebracht.

Andere altijd Amerikaanse projecten bereiden zich voor om de concurrentie met de pioniers op de wereldmarkt aan te gaan. Voorbeelden zijn Starsys ( GE Americom en Alcatel Télécom), Faisat ( Final Analysis, in samenwerking met de Russen), LEO One, Ellipsat of E-Sat.

In het kielzog van de PCS-satellieten ziet men ook megasystemen voor wereldwijde multimediatoepassingen verschijnen. Het meest ambitieuze project heet Teledesic en wordt gelanceerd door softwaregigant Microsoft en zijn oprichter Bill Gates. Het voorziet een wereldwijde constellatie van 840 satellieten, een futuristische ruimtesnelweg die computers overal ter wereld moet verbinden met een bandbreedte die de transmissie tegen hoog debiet mogelijk maakt (tot 1,2 gbps). Microsoft zal uiteraard voor de software en programmatie instaan. Geraamde kosten van de operatie : 9 miljard dollar.

Europa werkt aan een antwoord op Teledesic : Alcatel Télécom bestudeert hiervoor het SATIVOD-project (Satellite Video Interactive On Demand), een constellatie van 60 satellieten met een investering van 3 miljard dollar. De (al te optimistische ?) verwachting is dat multimediadiensten een enorme markt in het leven zullen roepen van grondapparatuur om de transmissiecapaciteit van de satellieten te benutten.

Samen zouden zowel PCS als multimedia via satellietstructuren een markt creëren voor miljoenen gebruikers van compacte, draagbare terminals, mobiele en persoonlijke communicatiesystemen. De FAA ( Federal Aviation Administration) heeft in een recente analyse de volgende cijfers gepubliceerd over de verwachte ontwikkeling van die PCS-diensten van 1996 tot 2005 : de markt van de Little LEO’s (semafoon en plaatsbepaling) zou 15 miljoen gebruikers aantrekken, met een omzet van 2 miljard dollar. De Big LEO’s (mobilofoon en gegevenstransmissie) zou een potentiële markt van 8 miljoen gebruikers vinden en een omzet van meer dan 17 miljard dollar.

De analyse van de Amerikaanse federale overheid zegt echter ook dat er slechts ruimte zal zijn voor drie Little LEO- en vier Big LEO-systemen. “Star Wars” wordt dus toch nog werkelijkheid.

THÉO PIRARD

SATELLIETTELEFONIE Kostprijs : 15.000 tot 60.000 frank en 15 tot 90 frank per minuut. Reeds binnen 4 jaar ?