De putsch van Verwilst & Co.

De nieuwe CEO van Fortis laat zich sinds vorige maand omringen door zeven strategen. Waarvan vijf Vlamingen. Sommigen vermoeden interne afrekeningen. Anderen vrezen voor de toekomst van Fortis. Nog anderen twijfelen aan de capaciteiten van Van Rossum. Covoorzitter Maurice Lippens stelt iedereen gerust: “Niet de nationaliteit, moedertaal of vroegere werkgever speelt een rol, maar de competentie.”

A nton van Rossum, de nieuwe chief executive officer (CEO) van bank- en verzekeringsgroep Fortis, wordt sinds eind september omringd door de zeven leden van een executive committee. “Het centrum van de macht,” zegt Maurice Lippens, een van de twee voorzitters van Fortis. Dit ‘exco’, zoals deze exclusieve mannenclub van overwegend Vlaamse bankiers voor particulieren wordt genoemd, neemt alle strategische beslissingen voor de groep. Franstaligen, Nederlanders, verzekeraars en bedrijfsbankiers zijn allesbehalve gelukkig met die herverdeling van de macht, zo blijkt.

Op dit ogenblik werkt elk van de leden van het executive committee aan de samenstelling van de ploeg, met wie ze de strategie binnen hun deelgebied zullen uitwerken. Van Rossum maakt binnen enkele dagen deze nieuwe structuur en een gedetailleerd toekomstplan bekend.

Kleur bekennen

“Het zijn cruciale dagen,” zegt Fred Chaffart, gewezen directievoorzitter van de Generale Bank (nu Fortis Bank). “Nu wordt duidelijk wat er nog overblijft van de ambities die Fortis in 1998 koesterde met de Generale Bank.”

Een gewezen bestuurder van de G-Bank verklaart onomwonden: “Voor de toplui die uit de stal van de Generale Bank komen, is met de vorming van het executive committee de laatste illusie weggenomen: de macht binnen Fortis wordt verdeeld onder de gewezen ASLK-jongens. Herman Verwilst, de directievoorzitter van Fortis Bank, trekt weer aan de touwtjes, alhoewel velen dachten dat zijn ster aan het tanen was na de komst van Van Rossum.”

Fortis nam in 1998, na een helse overnamestrijd met ABN AMRO, de Generale Bank over. De Belgische haute finance schakelde haar pionnen in om de Hollandse plannen te dwarsbomen, hoewel ook de toenmalige directie meer voelde voor een alliantie met ABN amro. Inmiddels is de G-Bank gefuseerd met ASLK tot Fortis Bank en hebben heel wat topkaderleden (Fred Chaffart, André Bergen, Marc Gedopt, Francis Vanderhoydonck) de instelling verlaten.

Met stip gestegen

Fortis ontstond in 1990 door de fusie van de Belgische verzekeringsgroep AG en de Nederlandse concurrent Amev, toen de nummers zeventig en tachtig in de Europese verzekeringswereld. Vandaag is Fortis wat gekapitaliseerde beurswaarde betreft de nummer twaalf in Europa. Het is de eerste verzekeraar en de tweede bank in de Benelux. In Amerika is Fortis de marktleider in krediet- en uitvaartverzekeringen. Op Europees vlak neemt de groep het voortouw in bancassurance, vooral met de prestaties van de Spaanse spaarbank La Caixa en de gewezen ASLK.

Ondanks die voorspoedige evolutie, is het tot op vandaag blijven rommelen in de Fortis-rangen. Na de bekendmaking van de samenstelling van het executive committee lieten ook de Fortis Bank-directieleden Eric van de Merwe en Johan Tack twee weken geleden weten dat zij het bankbedrijf vaarwel zeggen. Vooral het vertrek van Tack zorgde voor een schok aan de Warandeberg, het hoofdkwartier van Fortis Bank.

Tack weigerde met de pers te praten. Herman Verwilst suggereert dat vooral ‘persoonlijke redenen’ zijn ontslag motiveren. Een intimus van Tack wijst er echter op dat de verschuiving van de portefeuille asset managament van de bankdirecteur naar Nederlander Joop Feilzer in het executive committee de enige oorzaak van zijn vertrek is.

Het exco gewikt en gewogen

De benoeming van Anton van Rossum, een gewezen topman van McKinsey Belgium, tot CEO van Fortis verleden maand ontlokte bij de meeste waarnemers positieve reacties. Fred Chaffart acht hem de geschikte persoon om de brug te slaan tussen de Belgische en de Nederlandse tak van de onderneming.

Niet iedereen deelt die mening. Frank De Wit, gewezen bestuurder van de Generale Bank (en tegenstander van de overname door Fortis) blijft kritisch: “Het verleden heeft bewezen dat de leveranciers van briljante ideeën niet steeds degenen zijn die ze het best kunnen uitvoeren. Bij gebrek aan bewezen managementsuccessen is Van Rossum een onzekere factor.”

In een interview met Trends weerlegt voorzitter Maurice Lippens die bemerking. ” IBM, Crédit Suisse en andere topondernemingen worden uitstekend geleid door McKinsey-boys,” stelt hij vast. “Ook Philippe Bodson, de vroegere Tractebel-patron, komt ervandaan. Allemaal tegenargumenten die me overtuigden van de suggestie van covoorziter Hans Bartelds om Anton van Rossum te benoemen.”

Een gewezen collega-bestuurder vraagt zich echter af of Van Rossum wel over genoeg bedrijfspolitieke feeling beschikt om de ommekeer te verwezenlijken. “Iemand als Verwilst – sluw, slim en het middelpunt in de juiste netwerken – ligt waarschijnlijk op vinkenslag om het roer over te nemen als Van Rossum faalt.”

Herman Verwilst, voorzitter van Fortis Bank en deputy CEO binnen het executive committee, wuift deze opmerking weg: “Ik ervaar de komst van Van Rossum niet als een poging om mij opzij te zetten. Ik was zelf nota bene een van de voorstanders om de functie van CEO in te richten. Ik dacht daarbij niet op de eerste plaats aan mezelf, omdat ik binnen Fortis al enkele jaren meer dan mijn handen vol heb. In plaats van vicevoorzitter van Fortis, word ik deputy CEO. Toch niet echt een degradatie, dacht ik zo. Bovendien is het geen oneer om de nummer twee te zijn in een groep van 60.000 mensen. Niemand heeft mijn tranen moeten drogen na de komst van Anton van Rossum.”

ASLK-getrouwen aan de top

Verwilst vindt in het exco twee collega’s uit de ASLK-stal terug: Karel De Boeck en Gilbert Mittler. Die laatste kwam na een carrière bij Sofina via verzekeraar AG in 1993 bij de ASLK terecht, waar hij directeur werd. Mittler is een minzame, bekwame, creatieve en te bescheiden Franstalige Vlaming. Hij wordt de chief financial officer, dus de nummer drie van Fortis.

“Briljant, maar hyperambitieus”, is de kwalificatie die twee gewezen bestuurders aan Karel De Boeck geven. De Boecks verantwoordelijkheid is het netwerk van retailbanken. Zijn drang naar ambitie resulteerde in 1993 in een overstap naar de ASLK, toen hij bij de G-Bank een promotie tot directielid aan zijn neus voorbij zag gaan. “De komst van Karel De Boeck in het exco is een verschrikking voor de gewezen kaders van de Generale Bank,” weet een gewezen bestuurder. “Hij is nog steeds rancuneus tegenover zijn vroegere bazen en aast op één ding: wraak. Bij het weerzien van zijn oud-collega’s na zijn intrede in het directiecomité van Fortis Bank kon hij zijn triomfalisme amper verbergen.”

“Die perceptie is overdreven,” aldus Maurice Lippens. “Als er al rancune was, is die nu verdwenen.” Een vertrouweling van De Boeck: “Mocht er rancune bij Karel bovenkomen, dan weet hij dat hij daarmee een probleem creëert. Van Rossum zal dan zijn gele kaart boventrekken. En iedereen weet wat dat betekent.”

Van Rossum liet zijn personeel vorige maand via een interne brochure weten: “Bij een kleine overtreding kan ik fluiten. Bij een grotere een gele kaart trekken. En wie twee gele kaarten heeft gekregen, krijgt de rode. Wanneer ik fluit? Als mensen Pariteit een rol laten spelen en Politieke spelletjes spelen. Alleen wie Performance laat prevaleren, is veilig.”

Verwilst weet niets van de eventuele persoonlijke rancune van zijn exco-collega De Boeck tegen gewezen Generale Bank’ers. Meer zelfs: “Ik wil er ook niets van weten. Het interesseert me niet. Wat ik weet is dat De Boeck hij Fortis goed werk geleverd heeft. Wat individuen binnen de bank over hem denken is totaal onbelangrijk voor mij. Er zijn genoeg andere banken waar de ontevredenen kunnen solliciteren.”

De gewezen socialistische senator Verwilst is ook verantwoordelijk voor het human resources management.

Wie biedt weerwerk?

Het enige lid van het executive committee dat weerwerk tegen het ASLK-geweld kan bieden, is Filip Dierckx, de voorzitter van het beheerscomité van Belgolaise. Dierckx wipte in 1983 over van het advocatenkantoor De Bandt, van Hecke & Lagae naar de Generale Bank, waar hij onder meer projectverantwoordelijke bij de overname van Crédit Lyonnais Bank Nederland. “Een kristalscherpe analist met een indrukwekkende dossierkennis,” zo noemt een gewezen bestuurder hem. Dierck wordt verantwoordelijk voor corporate banking.

De vierde Belg in het executive committee is Jozef De Mey, Lippens’ operationele steunpilaar als gedelegeerd bestuurder van Fortis AG. Deze sublieme cijferaar (summa cum laude afgestudeerd, onder meer als wiskundige) krijgt binnen het exco de verantwoordelijkheid over de Europese verzekeringsactiviteiten binnen Fortis (met uitzondering van Fortis Nederland).

Een zwaargewicht in het exco wordt binnenkort ASR-topman Carlo de Swart. Drie weken geleden nam Fortis deze Rotterdamse verzekeraar volledig over. ASR gaat de hele portefeuille van Fortis Nederland beheren. Ook die van Amev, met andere woorden. De Swart wordt in het executive committee verantwoordelijk voor de strategie van de Nederlandse verzekeringstak. “Dat is een behoorlijke knauw in de reputatie van de Amev-top,” signaleert Frank De Wit. “Ik ben benieuwd hoe dat wordt opgelost binnen Fortis.” De CEO van Amev heeft na de aankondiging van de fusie met ASR overigens het huis verlaten.

Gevraagd naar een reactie op deze situatie, houdt Maurice Lippens de lippen op elkaar. “Ik laat deze feiten liever voor zich spreken,” zegt hij droogjes.

De derde Nederlander in het exco is Joop Feilzer. Hij komt van VSB Bank. Hij was gedelegeerd bestuurder van Fortis B en Fortis N en wordt verantwoordelijk voor private banking en asset management.

Na de overname van ASR (kostprijs: zo’n 165 miljard frank) kreeg het aandeel van Fortis overigens een flinke knauw: min 6,5%. Het daalde op 9 oktober tot 1313 frank. Marktparticipanten hebben vooral op de hoge premie gefocust (67% van de gekapitaliseerde beurswaarde op 6 oktober) die Fortis voor ASR betaalde. “Dat moet je in zijn context plaatsen,” zegt Tine Vandenbussche van KBC Securities. “ASR noteert tegen een koerswinstverhouding van twaalf terwijl het gemiddelde voor Europese verzekeraars rond 27 ligt. Het is dus zeker niet zo dat Fortis een buitensporig hoge prijs betaalt. Bovendien was Fortis bereid een dergelijke premie te betalen om enkele strategische aandeelhouders zoals ING en Munich Re over de streep te trekken, zodat het bod alle kans van slagen heeft.”

Net als Lippens wijst Vandenbussche op de hoge strategische waarde van de operatie. “Met de overname wordt Fortis de derde grootste speler op Nederlandse verzekeringsmarkt en is er ook meer evenwicht tussen Nederlandse en Belgische verzekeringsactiviteiten. Volgens mij is met deze overname de Benelux-strategie van Fortis voltooid.”

Exco weerspiegelt de macht

Als de samenstelling van het exco de machtsverhoudingen binnen Fortis weerspiegelt, kan men drie conclusies trekken: de Vlamingen hebben een overwicht, de retailbankiers halen het van de corporate bankers, en de verzekeraars verliezen hun machtspositie.

Meer Vlamingen. Het exco telt 5,5 Belgen op acht. “Anton van Rossum mag je gerust een halve Belg noemen,” zegt Herman Verwilst.

“Het valt op dat de Belgen op zo’n strategisch moment het laken naar zich toe kunnen trekken,” meent Chaffart. “Het feit dat de helft van het exco uit Vlamingen bestaat, was ook voor een aantal Franstaligen moeilijk te slikken,” geeft Maurice Lippens toe. “Ook hier geldt de regel: niet de nationaliteit, moedertaal of vroegere werkgever speelt een rol, maar de competentie.”

Ook aan de top van Fortis is er een onevenwicht. Maurice Lippens voerde een tijd een feitelijk eenmansbewind, omdat covoorzitter Hans Bartelds ziek was, maar ook omdat de prestaties van Amev ondermaats waren. Een cynische waarnemer stelt “dat de Belgen hier klaarblijkelijk van geprofiteerd hebben”.

Maurice Lippens: “Hans Bartelds is inmiddels 100% actief en de Nederlandse verzekeringstak evolueert in de goede richting. De verhouding is evenwaardig, dus opperbest.”

Minder corporate. Gewezen bestuurder De Wit ondersteunt de waarneming dat de corporate en investment bankers aan gewicht verliezen. “De afwezigheid van MeesPierson in de top van Fortis spreekt boekdelen,” stelt De Wit, zelf gewezen commissaris van Pierson, Heldring & Pierson. “Het aangekondigde vertrek van het MeesPierson-boegbeeld Erik van de Merwe is geen toeval.”

De Wit noemt de MeesPierson-tak binnen Fortis “geen bank, maar een merknaam”. Immers: “De investeringsbank behoudt zijn identiteit, maar verliest zijn operationele gewicht, ook al omdat de verzekeraar ASR de activa zal beheren. Het is een blamage voor de top van MeesPierson, van oudsher de bank van de oude rijken, waaronder de Nederlandse koninklijke familie.”

Ook de Generale Bank, de huisbankier van onze koning, wordt verdronken binnen het grote geheel. Een gewezen bestuurder spreekt ronduit van “de putsch van de ASLK-clan binnen de Generale Bank” en vreest “interne politieke spelletjes tussen de clans die de dynamiek van Fortis in de kiem zullen smoren”.

“Allemaal onzin,” zegt Lippens. “Binnen de vroegere ASLK zijn er ook mensen die spreken van het overwicht van de Generale Bank’ers. Dit soort sentimenten zal en moet overal stilaan verdwijnen.”

“Generale Bank verliest zijn pluimen,” weet Francis Vanderhoydonck ( L&H Investment Company), die ooit aan het hoofd stond van de corporate-afdeling van de Generale Bank. “Vroeger had je binnen de bank verschillende schitterende boetiekjes, teams van specialisten in fusies en overnames, internationale aandelencontracten en andere technische dossiers. Hun belang neemt duidelijk af. Fortis Bank lijkt meer en meer op een retailfabriek, die en masse particuliere spaarders van verzekerings- en financiële producten zal voorzien.”

Lippens laat zich een krachtterm ontvallen als hij die opmerking hoort. “Daar heb je weer zo’n typische uitspraak van een ouderwetse corporate banker die in zijn streepjespak dure diners afloopt en de success boy uithangt. De corporate-afdeling van de Generale presteerde jaar na jaar zwakker. De bijdrage tot de winst was minimaal toen we de bank in 1998 overnamen. En erger: de heren corporate bankers wisten dat zelf niet eens, omdat ze geen aparte rekening voor hun afdeling konden maken.”

Een topman van een regionale corporate-poot van Fortis Bank (en gewezen Generale Bank’er) geeft toe: “We kunnen veel leren van de ASLK’ers. Ze zijn militair gedrild in dienstverlening aan particulieren, iets wat wij vroeger verwaarloosden. En ze weten perfect de kosten van hun producten te berekenen.”

Waar zijn de verzekeraars? Een derde vaststelling is het geringe aantal verzekeraars in het exco. Het is geen toeval dat de gewezen vice-voorzitter van Fortis Henyo Hielkema (van Amev) niet in het executive committee is terug te vinden. Toch is dit maar relatief. “Het verschil tussen een bankier en een verzekeraar zal stilaan verdwijnen,” meent Christian Basecq, gedelegeerd bestuurder van Fortis-dochter FB Verzekeringen (het vroegere ASLK Verzekeringen).

Ook mag men niet vergeten dat Fortis’ roeping traditioneel die van verzekeraar is. Het hart van Lippens klopt nog steeds bij AG, net zoals collega Bartelds een hoog Amev-gehalte heeft. Bovendien is het een publiek geheim dat Lippens niet hoog oploopt met de vroegere topkaders van de Generale Bank, die in het verleden ettelijke vrijagepogingen van AG hooghartig had afgewezen.

Herstructureren, en snel

Het belangrijkste aspect van het executive committee is de vraag: waar gaan de heren zich eigenlijk mee bezighouden? Dat zal de volgende dagen blijken, als CEO Anton van Rossum zijn beleidsverklaring uittekent en de namen van de management teams rond de leden worden bekendgemaakt.

Eén ding is zeker, zegt Fred Chaffart: “De evolutie naar een centraal bestuur is onomkeerbaar. Een stroomlijning van de strategie werd stilaan noodzakelijk. De neuzen moeten in dezelfde richting staan. De interne tegenstelling en de verwarring over de Fortis-structuur begonnen te wegen op het management en het personeel. Bovendien heeft Fortis weinig tijd om te handelen. Uit de retail (het netwerk voor de particulieren) zal een grote hap worden genomen.”

Dat gebeurt op een moment dat retailbankieren al een stuk moeilijker wordt dan vroeger. Francis Vanderhoydonck: “De gouden tijd van de beveks is voorbij. Commissielonen nemen af. Marges krimpen in. En de rente zal stijgen. Een en ander zal een herstructurering niet vergemakkelijken. Zo’n operatie verloopt immers minder moeilijk in dagen van hoogconjunctuur.”

“Klopt,” erkent Maurice Lippens. “De herstructurering van het kantorennet wordt daarom snel doorgevoerd. Ook asset management en corporate en investment banking zijn aan een sanering toe. Deze activiteiten waren immers her en der verspreid over de groep. Je vond asset managers bij ASLK, Generale Bank, MeesPierson, Amev en nu ook ASR. Het wordt onhoudbaar als iedereen zijn eigen winkel in stand wil houden.”

De analisten geloven in de fusieoperatie. “De herstructurering verloopt volgens schema en het lijkt erop dat de vooropgestelde synergieën tegen 2003 bereikt zullen zijn. Het is een ingrijpende operatie. Het mag niet verbazen dat dit enige tijd in beslag neemt,” zegt Tine Vandenbussche van KBC Securities. “Hetzelfde geldt trouwens voor de herstructurering van het retailnetwerk. Tegen eind 2002 moeten 550 kantoren in België en Nederland zijn samengevoegd, met als uiteindelijke doel de sluiting van 800 kantoren.”

Het beste moet nog komen

Fortis’ cijfers ogen stevig. In 1999 steeg de nettowinst met 40% tot 92 miljard frank. De winst was vooral toe te schrijven aan de verzekeringsactiviteiten: 52,4 miljard frank. Dat is een toename met 78% ten opzichte van 1998. De nettowinst van de bankactiviteiten bedroeg in 1999 47,6 miljard frank. Een toename met 8%.

Het eerste halfjaar van 2000 steeg de nettowinst van Fortis met 25% tot 63 miljard frank. Voor het hele jaar 2000 verwacht Fortis een winstgroei van 20%.

En het beste moet nog komen, meent Kurt De Baenst van Delta Lloyd Securities: “In 2001 verwachten we door synergieën een kostenbesparing (voor belasting) van ongeveer 13 miljard frank. Tegen 2003 moet dit bedrag oplopen tot 27 miljard.”

Ook van belang is de aangekondigde notering van Fortis als één aandeel in plaats van de gescheiden koersen in Brussel en Amsterdam. “We worden een ‘normaal’ bedrijf,” stelt Lippens. “Eén CEO, één exco, één raad van bestuur en één aandeel. Dat zal het management vereenvoudigen en de transparantie voor beleggers vergroten.”

Iedereen loert naar Fortis

“Ik geloof in de aanpak van Van Rossum,” aldus Chaffart. “Eenmaal de interne herstructurering is uitgevoerd, kan het echte werk beginnen. Het is duidelijk dat banken in heel Europa naar Fortis zitten te loeren. Het is de laatste aantrekkelijke bruid in het hart van Europa.”

Richard Davidson van Morgan Stanley Dean Witter: “Af en toe duiken verhalen op over een mogelijke alliantie, maar ik denk dat Fortis nu vooral denkt aan interne integratie en pas daarna aan een Europees project werkt.”

Het Amerikaanse zakenblad Fortune plaatst Fortis op de achtste plaats van ‘meest bewonderde banken ter wereld’. In het circuit worden steevast dezelfde namen van ‘kandidaat-overnemers’ genoemd: Lloyds TSB, Deutsche Bank, Crédit Suisse… Een analist van Lehman Brothers neemt de geruchten met een korrel zout: “Enkel een speler die ongeveer dezelfde marktkapitalisatie van 1654 miljard frank heeft, lijkt interessant.”

“Wie zegt dat we te koop zijn?” reageert Lippens. “Ik praat voortdurend met iedereen over mogelijke vormen van samenwerking. Dat kan ook de opslorping zijn van een grote groep binnen de Fortis-structuur. Partnerships op andere niveaus, bijvoorbeeld asset management, liggen ook voor de hand.”

Lippens wil niet bevestigen dat een clevere Fortis-cijferaar vorig jaar een overnameplan van Deutsche Bank door Fortis had uitgetekend. Volgens die berekening kostte de overname van de toen extreem laag genoteerde Deutsche Bank evenveel als de verkoop van de industriële participaties van Deutsche Bank zou opbrengen, na de overname. “De acquisitie van Deutsche Bank had ons 1 dollar gekost,” aldus deze Fortis-insider.

“Fortis die Deutsche Bank overneemt, het klinkt aardig,” grinnikt Lippens. “Laat maar zitten. Ik wil geen Derde Wereldoorlog ontketenen.”

hans brockmans alain mouton