De onrust na de Spelen

De Chinese leiders moeten er alles aan doen om de economie draaiende te houden. Tegelijk is sociale onrust niet ver weg.

De Chinezen realiseerden tijdens de Olympische Spelen hun belangrijkste doelstellingen: de meeste gouden medailles, heel wat buitenlandse leiders op bezoek en veel lof voor de installaties en de organisatie. In 2009 kunnen de Chinese leiders zich eindelijk op andere zaken concentreren. Ze zullen al hun aandacht nodig hebben om ervoor te zorgen dat de economische groei niet te snel vertraagt en dat de inflatie binnen de perken blijft. Ze worden ook onder druk gezet door een opkomende middenklasse, die in 2008 geplaagd werd door de inzinking van de beurzen en de moeilijkheden op de vastgoedmarkt. Twintig jaar nadat de democratische beweging op het Tienanmenplein de kop werd ingedrukt, vormt de eis tot politieke verandering ook een uitdaging.

Nu de Spelen gedaan zijn, worden de teugels wat gevierd. De functionarissen en het publiek zullen zich niet meer zo verplicht voelen om een eenheid tentoon te spreiden. Dat kan leiden tot grotere sociale onrust. Straatprotest dat uitdrukkelijk gericht is tegen het eenpartijsysteem blijft onwaarschijnlijk, maar er zijn een heleboel mogelijke katalysatoren, gaande van inflatie tot het milieu, die tot onrust kunnen leiden.

Politieke activisten zullen de twintigste verjaardag van het bloedbad op het Tienanmenplein op 4 juni 1989 aangrijpen om hun eisen voor politieke verandering op te voeren. Petities in die zin worden gewoonlijk verspreid rond die datum en onveranderlijk met stilzwijgen beantwoord door de Communistische Partij. Maar in 2009 laait de discussie over politieke hervormingen in de partij zelf op volgend op de twintigste verjaardag, in december 2008, van het Chinese beleid van ‘hervorming en openheid’. Zelfs in de officiële media werd al gesuggereerd dat de volgende stap in de hervormingen zich meer moet toespitsen op de politiek. Soortgelijke kwesties komen weer aan de oppervlakte rond 1 oktober, als China de 60ste verjaardag viert van zijn stichting als communistische staat.

De Chinese regio’s met een etnische minderheid zullen bijzonder onrustig zijn. Het oproer in Tibet en de etnisch-Tibetaanse gebieden van naburige provincies wordt waarschijnlijk nog versterkt in de aanloop naar de 50ste verjaardag van de rebellie die leidde tot de vlucht van de geestelijke leider van het gebied, de dalai lama. Er zullen opnieuw beschuldigingen heen en weer geslingerd worden tussen China en het westen als de overheid weer hardhandig ingrijpt tegen Tibetaanse pogingen om die datum te herdenken.

Grootste fabrikant

China zal zonder twijfel overhoop liggen met het westen als het over het milieu gaat. Het land heeft hard zijn best gedaan om zichzelf als groen voor te doen. Op 1 januari 2009 treedt een wet in werking die de industrie verplicht om het verbruik van water te beperken, schonere energie te gebruiken en afval te recycleren. China zal echter nauwelijks bereid zijn om beloften te doen over specifieke doelstellingen als de onderhandelaars eind november 2009 bijeenkomen in Kopenhagen om te discussiëren over de opvolger van het Kyotoverdrag.

De rol die het land speelt bij de klimaatverandering zal in het komende jaar nog meer in het oog lopen naarmate de Chinese industriële productie in een hoog tempo blijft toenemen. Het economische onderzoeksbureau Global Insight zegt dat China in nominale dollartermen Amerika in 2009 moet inhalen als de grootste fabrikant ter wereld. In reële termen (rekening houdend met de inflatie en de wisselkoers) zou dat pas in 2017 gebeuren. Maar de eerdere mijlpaal zal allicht de meeste aandacht krijgen.

Intussen blijft China benadrukken dat het een ontwikkelingsland is en zo behandeld moet worden, maar in 2009 zal het duidelijk aantonen dat het de ambitie heeft om een grootmacht te zijn, vanuit wetenschappelijk standpunt dan toch. Met de hulp van Rusland zal het eind 2009 zijn eerste Marssonde lanceren. (T)

DE AUTEUR IS BUREAUCHEF VAN THE ECONOMIST IN PEKING.

Door James Miles