De onderkoning van Suez

Vorige week werd Electrabel-topman Willy Bosmans op een zachte manier geëxecuteerd. Welke agenda volgt zijn opvolger Jean-Pierre Hansen? En in welk belangennetwerk past hij?

De sterkere greep van Suez op Electrabel leidde vorige week tot het vervroegde vertrek van Willy Bosmans en de vervroegde, niet aangekondigde maar logische aankomst van Jean-Pierre Hansen (56), de vleesgeworden diplomatie. Boven Hansen wordt de grootste energiegroep van België voortaan gepresideerd door Suez-topman Gérard Mestrallet. Hansen en Mestrallet zijn zakelijk een eeneiige tweeling; de Belg redde de Fransman in 2002. De zachte executie van Bosmans voedt de geruchtenmolen. Zelfs de naam van Philippe Bodson, die in 1999 moest opstappen als gedelegeerd bestuurder van Tractebel, galmt opnieuw in alle salons.

Waarom moest Bosmans gaan? Energie is de kernactiviteit en kaskoe van de Franse nutsgroep, zeker na de voor Suez bijna faliekante mislukking van de avonturen in de Latijns-Amerikaanse waterbusiness. De groep heeft nu 50,01 % van de aandelen van Electrabel in handen. Het mag de gezonde boeken van de Belgische elektriciteitsproducent volledig consolideren, maar moet wel tevreden zijn met de helft van de vette dividendenstroom. Vervelende minderheidsaandeelhouders en een nukkig management dat het belang van het eigen bedrijf boven het belang van de meerderheidsaandeelhouder plaatst, staan de Franse machtsstrategie in de weg. Een volledige overname van Electrabel kan Suez echter nog niet cash betalen. Om de deal deels met Suez-aandelen te financieren, moet eerst het Suez-aandeel hoger noteren én moet Mestrallet de aandeelhouders van Electrabel overtuigen om hun goed renderend Electrabel-papier om te ruilen voor risicovollere Suez-aandelen.

Intussen is het opzijschuiven van dat eigengereide management een pak goedkoper, ook al gaat die ingreep duidelijk in tegen de geest van deugdelijk bestuur. Jean-Pierre Hansen positioneert zich in deze machtsstrijd als handiger, meer belezen, wereldser en invloedrijker dan Willy Bosmans ooit mocht of wilde zijn. Willy Bosmans gedroeg zich nooit ‘salonfähig’, maar ging voor een duidelijke opdracht: in de eerste plaats zijn onderneming en, zolang er geen conflict was om het goed van de onderneming, in de tweede plaats de hoofdaandeelhouder.

De door Suez ooit gedane beloftes dat het beslissingscentrum van de Belgische energiereus in Brussel zou blijven, klinken holler dan ooit. Jean-Pierre Hansen zal zijn beste diplomatie moeten bovenhalen om de managers en de belangen van Electrabel en Suez te verzoenen. Wie is deze strateeg uit Athus en hoe past hij in het schaakspel?

Hansen en Mestrallet

For better or worse, eigenlijk is Jean-Pierre Hansen de man die ook al in 1999 de putsch tegen toenmalig Tractebel-topman Philippe Bodson mogelijk had gemaakt. Het strategisch comité met onder meer ex- CVP-politicus Paul de Keersmaeker miste toen de moed om de gedelegeerd bestuurder te verdedigen jusqu’au bout, ondanks zijn deugdelijke opdracht voor de onafhankelijkheid van de onderneming te vechten. Verzet van Hansen had die vaandelvlucht kunnen bemoeilijken. De verontschuldiging die toen klonk – “als ik niet was bijgesprongen, had een Parijzenaar Tractebel geleid” – is redelijk.

Maar vijf jaar later gebeurt de tweede putsch van Suez bij de Belgen en ook daar is Jean-Pierre Hansen het koningsstuk. Wat vandaag gebeurt, fluistert het Brusselse establishment, bevestigt dat Hansen bij de liquidatie van Bodson de zwakke schakel was.

Als Jean-Pierre Hansen niet had aanvaard om de operationeel directeur van Suez te worden, de officiële nummer 2 in Parijs, had Gérard Mestrallet gehangen. De banken waren in 2002 niet langer bereid om de onderneming te herfinancieren, de beurskoers van Suez was geduikeld met zeventig procent. Grootaandeelhouder Albert Frère was woedend op Mestrallet. Het failliet van Suez had Electrabel bevrijd van zijn heks en had het bedrijf een onafhankelijke koers kunnen doen varen.

Tijdens presentaties krijgt Mestrallet de naam Electrabel trouwens niet over de lippen. De topman van Suez heeft het steevast over Electricity and Gas Europe, waar ook de belangen van Distrigas en Fluxys thuishoren. Electrabel is voor Mestrallet een divisie van zijn Suez, niet een bedrijf met een eigen ziel of strategische koers.

Jean-Pierre Hansen heeft in Parijs als tweede man en strateeg van Suez een grote naam. Echter, nuance: de nummer twee in de Lichtstad is maatschappelijk-politiek even belangrijk als de nummer tien. A Paris, le patron c’est le patron. Voor Gérard Mestrallet is Jean-Pierre Hansen niet zomaar een Belg. De Fransman heeft zich tijdens zijn Brusselse jaren goed ingewerkt in het Belgische zakenleven en bij de dochters van Generale Maatschappij. Hij kent de operationele en menselijke kwaliteiten van Jean-Pierre Hansen uit de eerste hand en niet langs executive searchers of raden van bestuur.

Hansen en Davignon

Jean-Pierre Hansen is gerijpt tot een internationale manager en een machtige man in België en bij Suez. De Ardennees van Athus is vice-voorzitter van het directiecomité van Suez en chief operating officer naast chief executive officer Mestrallet. Zij kennen elkaar sinds 1992, toen Mestrallet aan de Brusselse Koningsstraat in één tuig reed met voorzitter Etienne Davignon van Generale Maatschappij. De jonge Mestrallet – geen Parijzenaar, een Bretoen en pragmatisch zoals Hansen – verving de enge blaaskaak Hervé de Carmoy; de eerste proconsul van Suez in België. Deze werd slim gekielhaald door de oude rot Davignon.

Jean-Pierre Hansen is hoogleraar aan de faculteit Toegepaste Wetenschappen (ingenieurs) van de UCL waar hij ‘Theorie van de Bedrijven’ doceert. Op 23 november ontvangt hij een eredoctoraat van de KU Leuven. De bekroning doet Hansen glimlachen: “Niet slecht voor een Ardennees met een diploma van de Luikse universiteit”. In Parijs aan de prestigieuze Ecole Polytechnique, een puzzelstuk van de Grandes Ecoles waarnaar de Franse beleidselite wordt gezonden, onderwijst Jean-Pierre Hansen de cursus ‘Regulering’. Jean-Pierre Hansen: “Dat slaat op het volledige veld van de regulering en de deregulering, dus niet alleen die van de energie. Ik doceer over thema’s die niet volledig samenvallen met mijn vak en behandel steeds de theorie. Het lezen over industriële economie is mijn vrijetijdsbesteding op zondagnamiddag.”

De Suez-strateeg stamt van huis uit een christelijk-syndicaal milieu, werkte als kabinetslid voor wijlen André Oleffe (een boeiende intellectueel, PSC-minister met vakbondsachtergrond en voorzitter van de UCL) en ontmoette in Louvain-la-Neuve burggraaf Davignon die actief is in het beheer van de universiteit, bij de fondsenverzameling en als initiatiefnemer van de Lovanium Management School. Etienne Davignon en Philippe Bodson lagen over de toekomst van de Generale Maatschappij en Tractebel geregeld met elkaar in de knoop. Davignon kent Hansen en zijn diplomatieke inborst perfect sedert hij in 1992 door Philippe Bodson bij het middenkader van de elektriciteitsproducent werd gekoppensneld om Electrabel te leiden.

Jean-Pierre Hansen is een ex-student van de voortreffelijke managementschool Insead in Fontainebleau. Het netwerk van de Insead Alumni is sterk en zo kent hij al jarenlang Piet Van Waeyenberge, ook een ex van Insead en de oud-voorzitter van de alumnivereniging. De zoon van Piet Van Waeyenberge werkt in de rue d’Astorg bij de staf van Gérard Mes- trallet.

Jean-Pierre Hansen is een habitué van zware raden van bestuur. In Italië zou Hansen ‘Il professore’ genoemd worden, een geleerd mens. In de zakken van Jean-Pierre Hansen zitten altijd stiften en die verschijnen presto voor een parelsnoer van cijfers en krommen over de duisterheden van de energiesector

Hansen en Vlerick

Tussen de Vlerick Leuven Gent Management School en Tractebel bestaan ruim tien jaar uitstekende contacten. Philippe Bodson knoopte warme relaties aan met de bestuursleden van de school en van de Vlerick Alumni. Hij geraakte geboeid na gesprekken met onder meer Louis Verbeke in het netwerk en de Vlaamse zakenschool. De Vlerick-contacten leidden tot een structurele financiering van I Fiamminghi door Tractebel en het lidmaatschap van Philippe Bodson van de algemene vergadering van het orkest. Jean-Pierre Hansen heeft de traditie van de Vlerick-relaties voortgezet en betaalde mee voor de nieuwe campus in Gent. Hij was niet zomaar één van de vier kandidaten voor de jongste Vlerick Award. Aids-bestrijder Peter Piot werd de winnaar van het kwartet met ook advocate Hilde Laga en politicus Johan Vande Lanotte ( SP.A). De Vlerick Award prijst iemand die, zoals de naamgever, Andries Vlerick, actief en bekwaam de civiele samenleving en het bedrijfsleven verbond. Jean-Pierre Hansen past in die niche. Was het kandidatuurvoorstel een zet van Alumni-voorzitter Jan Coene om te hengelen naar een bestuursmandaat bij Electrabel, zo vraagt een insider zich listig af?

Lutgart Van den Berghe, hoogleraar aan de Vlerick School en academisch directeur van het Instituut voor Bestuurders, is lid van de raad van bestuur van Electrabel en lid van een nieuw trio binnen de raad dat de kwaliteit van het deugdelijk bestuur van de energieproducent zal toetsen (Jean-Pierre Hansen en gewezen VBO-topman Tony Vandeputte zijn de overige leden). Van den Berghe was niet aanwezig op de bestuursvergadering waarop het vertrek van Willy Bosmans werd aangekondigd. Tractebel sponsort het Instituut voor Bestuurders, een crime fluisteren de puristen van de ‘corporate governance’.

Hansen en Dehaene

Oud-premier Jean-Luc Dehaene ( CD&V) en Jean-Pierre Hansen kennen elkaar van bij minister André Oleffe. Dehaene was kabinetschef en Hansen medewerker. Jean-Luc Dehaene: “Hij gaf mij toen en later altijd een degelijke indruk. Toen Jean-Pierre Hansen de rechterhand werd van Philippe Bodson en de hele discussie tussen Tractebel en Suez woedde, hebben wij opnieuw over de kabinetstijd gesproken. Na de vervanging van Bodson door Hansen is de relatie intensiever geworden. In een eerste fase heb ik getracht de betrekkingen tussen Bodson en Gérard Mestrallet mee te herstellen. Na een basisakkoord met Gérard Mestrallet bleek echter dat Philippe Bodson absoluut bleef staan op zijn onafhankelijkheid en zelfs weigerde naar Parijs te trekken voor vergaderingen en overleg en dan heb ik in de kranten, meen ik terecht, laten vallen dat corporate governance geen synoniem is van management dat totaal onafhankelijk is van de meerderheidsaandeelhouder. De wissel tussen Bodson en Hansen was door het stugge gedrag van Bodson onvermijdelijk. Jean-Pierre Hansen heeft op zijn manier de zelfstandigheid van de Belgen binnen Suez ter harte genomen. Zijn nieuwe verantwoordelijkheid bij Electrabel ligt in de bedrijfslogica van Suez dat met het oog op de beurskoers alle tussenschakels tracht te wissen, zie naar het schrappen van Generale Maatschappij van België.”

Jean-Pierre Hansen scoort hoog bij Gimv-voorzitter Herman Daems. Hij kent Hansen goed uit de periode toen hij kabinetschef was van minister van Economie Eric Van Rompuy (1995-1999) en de Vlaamse regering haar energiebeleid begon uit te werken en te verdedigen bij de producenten. “Hansen wist intellectueel dat de liberalisering van de energiemarkt onvermijdelijk zou zijn, maar neutraliseerde die inzichten, omwille van zijn verantwoordelijkheid bij Electrabel,” denkt Herman Daems.

Hansen en het establishment

Voor de Waalse regering zetelt Jean-Pierre Hansen in de raad van bestuur van de Frans-Belgisch-Luxemburgse staalreus Arcelor en zo lopen er ook draden van zijn netwerk naar Paul Matthys, de Gentenaar die vandaag de strategiedirecteur is van het concern. Hansen: “Ik zie Paul in de raad van bestuur, want de leden van het directiecomité zetelen in de raad.” Het politico-economische establishment ziet Jean-Pierre Hansen graag. Bij de sluiting van de hoogovens in Luik onthield hij zich echter. Een insider: “Als hij zetelde voor de Waalse regering had hij tegen de sluiting moeten stemmen, als hij zetelde voor Arcelor pro de sluiting.” Hansen repliceert: “Dat was twee jaar geleden. Rationeel gezien was de sluiting onvermijdelijk, de uitleg die zou gegeven worden, vond ik zwak en daarom heb ik mij onthouden.”

Jean-Pierre Hansen bezoekt De Munt, musiceert en is een filmfan. Toch wimpelt hij mandaten af in de culturele sector, bij de Filharmonische Vereniging, Flagey of de Koningin Elisabethwedstrijd. In Kraainem kijkt Jean-Pierre Hansen over de haag bij zijn buurman Luc Bertrand van Ackermans & van Haaren en hij sakkert als Oostrander op de vliegtuigen van DHL. De nieuwe Electrabel-baas is verslaafd aan sigaren, twintig per dag is zijn menu. Op zondagnacht worden de sigaren genoten tijdens een huiselijke filmséance met video’s en dvd’s. De sigarenzonde wordt aangevuld door sloten koffie. Philippe Bodson, zijn vroegere mentor, zei evenmin neen tegen een Monte Christo in zijn vrije uren op de Hoge Venen. De beide Belgen zijn getraind in evenwichtsoefeningen; Bodson tuimelde pardoes van de draad, Hansen, zijn uitverkorene, stapt ferm verder.

Frans Crols – Daan Killemaes

Jean-Pierre Hansen zal zijn beste diplomatie moeten bovenhalen om de managers en de belangen van Electrabel en Suez te verzoenen.

Wat vandaag gebeurt, fluistert het Brusselse establishment, bevestigt dat Hansen bij de liquidatie van Bodson de zwakke schakel was.

De door Suez ooit gedane beloftes dat het beslissingscentrum van de Belgische energiereus in Brussel zou blijven, klinken vandaag holler dan ooit.