De man met de gouden eieren

De Russische tsaren zijn niet meer. Maar met The St.- Petersburg Collection zet Theo Fabergé, kleinzoon van Carl Fabergé, de traditie van het kostbare paasei voort. Zij het dan dat Pasen als feestdag met de zaak niet veel meer te maken heeft. De beroemde, met juwelen bezette eieren zijn nu een gegeerd internationaal collector’s item. Voor wie ervan houdt.

Hij zit ietwat verlegen aan tafel, zijn gerimpelde handen in elkaar verstrengeld op de schoot. Af en toe kijkt hij op, knippert verwoed met de ogen, haalt zijn dikke roodbruine wenkbrauwen op, en houdt de schaal met versgebakken koekjes nogmaals voor ieders neus. “Ze zijn zo lekker, neem er nog een”. Tot de schaal leeg is, en hij zijn handen – voor zijn 75 jaar heeft hij een opmerkelijk vaste hand – weer rustig in zijn schoot legt. In deze kamer is hij wel meer geweest: we bevinden ons in de Theo Fabergé-room van het privé-restaurant Mossmann, hartje Londen. Mossmann geniet als Engelse kok avant-la-lettre vooral in Groot-Brittannië een sterke reputatie. In de boekhandel verkopen zijn kookboeken als zoete broodjes, en op de BBC vult Mossmann meerdere kookprogramma’s. Maar ook al zat ik op de stoel waarop Lady Diana twee weken voor het fatal accident van een glas champagne genoot; ook al heeft de Gucci-familie er een eigen eetkamer, en ook al staat er bij elke beweging een behulpzame kelner achter me; op de heerlijke, verse koekjes bij de koffie na vond ik de lunch niet bepaald om over naar huis te schrijven. Maar Theo Fabergé zit naast me, en dat maakt veel goed.

De naam Fabergé

roept beelden op van ver vervlogen tijden, van rijkdom en overvloed. Van met goud en diamanten beladen tsarina’s bijvoorbeeld, van eindeloze pracht en praal, van overdreven rijkdom en luxe. Het Russisch keizerlijk hof en de Fabergés hebben een gezamenlijke geschiedenis. Fabergé is immers de naam van de familie goudsmeden en juweliers die later, met Carl Fabergé, hofleverancier van de Russische tsaar werd. De naam Fabergé wordt automatisch geassocieerd met vakkennis en ambacht. Met verfijning en geduld. Met koningshuizen, aristocraten en kenners.

Het verhaal begint bij Gustav Navry, die om een of andere vooralsnog onbekende reden zijn naam verandert in Fabergé en – we zijn in de eerste helft van 1800 – voor goudsmid gaat studeren. Gustav opent een juwelierszaak in St.-Petersburg en de zaken lopen goed. Met het vakmanschap en de creativiteit van zoon Carl komen ze evenwel in een ware stroomversnelling. In 1870 neemt zoon Carl Fabergé, die opleidingen volgde in Duitsland, Frankrijk en Denemarken, de zaak van zijn vader over. Zijn reizen doorheen Europa hebben zijn kijk op de juwelierskunst verbreed, en dat is merkbaar in zijn ontwerpen. Tijdens de pan-Russische tentoonstelling in Moskou sleept Huis Fabergé de Gouden Medaille in de wacht. De tsaar is gefascineerd, Huis Fabergé krijgt de titel Imperial Warrant van de Russische keizerlijke familie. De kip met de gouden eieren laat niet lang meer op zich wachten. Einde 19de, begin 20ste eeuw werken er meer dan 700 vaklui voor het huis. Maar de echte vermaardheid, wereldwijd, die begint bij Tsaar Alexandr Alexandrovitsj. Deze Alexandr III wilde zijn vrouw een speciaal geschenk bieden. Geen juweel meer – die had ze al genoeg – maar iets anders. Een verrassing, maar dan ook weer geen gewone. Vandaar dat hij Carl Fabergé vroeg om een Imperial Egg te maken dat hij met Pasen aan Tsarina Maria Feodorovna zou schenken. Het eerste ei luidde meteen een traditie in. Naar alle waarschijnlijkheid ontwierp Carl Fabergé 56 Imperial Eggs.

“Mijn grootvader zou trots geweest zijn”, zegt Theo Fabergé, zoon van Nicholas Fabergé, kleinzoon van Carl. En hij wijst op The Egg of the Covenant. Hij is naar eigen zeggen niet vlug tevreden over zijn werk, deze perfectionist in hart en nieren. Maar dit kristallen ei dat bewerkt is met zilver en 24 karaats goud, en waarop een klein eitje met 31 robijnen prijkt, is zijn boodschap aan de mensheid. “Ik heb er altijd huiverachtig tegenover gestaan. Tegenover het prediken van de moraal. Maar ik ben 75 geworden, en toen dacht ik, nu kan het. Nu heb ik het recht om te spreken. Vandaar dit diepblauwe ei waarin de 10 geboden zitten. In het Hebreeuws opgesteld, precies zoals Mozes ze uitsprak op de berg Sinai. Ik vind dat de mens zich bewust moet zijn van zijn verantwoordelijkheden in het leven”.

Theo Fabergé

is ingenieur van opleiding en bezat lange tijd een zaak in precisie-instrumenten. Dat hij de kleinzoon van Carl Fabergé was, heeft hij trouwens pas later, op 47-jarige leeftijd ontdekt. Theo Fabergé – toen nog Theo Woodall – werd namelijk opgevoed door zijn ‘tante’, maar toen hij op de begrafenis van een van zijn familieleden te horen kreeg dat hij er goed aan zou doen zijn geboortecertificaat eens op te vragen, en dat ook deed, ontdekte hij dat zijn echte vader Nicholas Fabergé heette. En de vrouw die hij zijn levenslang ‘tante’ genoemd had, bleek zijn echte moeder te zijn. Met andere woorden, aan intriges ontbrak het de familie Fabergé niet.

Maar goed, de verfijning zat Theo al lang in de vingers. Zijn precisie-instrumenten leidden hem naar erg verfijnde draaibanken voor hout- en ivoorgraveringen. In zijn vrije tijd werkte hij met exotische houtsoorten en toen hij in 1975 de hand kon leggen op een originele Holtzapffel-draaibank uit 1861 was hij de koning te rijk. Hij kon zijn meesterschap niet langer onder stoelen of banken steken, de ene opdracht – vaak voor the royal family – volgde op de andere, de ene onderscheiding na de andere. In 1985 geeft hij toe aan de publieke druk om eieren te gaan maken. Hij had er zich lang tegen verzet, vond dat niemand zijn grootvader kon evenaren. De St.-Petersburg Collection wordt gelanceerd. Het zijn creaties die in beperkte oplage – minimaal 6 stuks, maximaal 750 – op de internationale markt gebracht worden. Allemaal eigen ontwerpen, volledig zelf vervaardigd, aangevuld met de talenten van zo’n 30 specialisten die voltijds voor hem werken. De prijs van de ingenieuze St.-Petersburg-eieren ligt tussen de 56.000 en 260.000 frank. Maar voor de Passion Creations, die maar in 6 stuks op de markt gebracht werd, betaal je meer dan 3 miljoen. En de Loving Birds, die al eerder te bezichtigen waren tijdens de succesrijke tentoonstelling Uit de Schatkamer van Antwerpen 93, zijn op dit moment meer dan 4 miljoen waard.

Ook dit nog. Als het laatste stuk van een editie klaar is, worden alle gebruikte gereedschappen vernietigd, zodanig dat er nooit nog eenzelfde ei vervaardigd kan worden.

Een aantal eieren uit de St.-Petersburg-collectie van Fabergé staat tot 13 juni tentoongesteld bij Katz Jewelers – Appelmansstraat 19 – Antwerpen. Tel: (03) 226.45.39.

MARGOT VANDERSTRAETEN