De lire staat op zucht van comeback

EIND VORIGE MAAND nam het Italiaanse parlement een niet-bindende motie aan om een parallelle munt in te voeren naast de euro. Dit is dus geen monetair experiment in een Zuid-Amerikaanse bananenrepubliek, maar een initiatief van de op drie na grootste economie van Europa, en een lid van de eurozone. Het is een illegale poging om de Europese afspraken te omzeilen en een potentiële nachtmerrie voor Europa. Het kan het begin zijn van een nieuwe eurocrisis en van de uitstap van Italië uit de eurozone. Gezien de enorme verwevenheid van Italië met het Europese financiële systeem, zou zo’n crisis te groot zijn om op te lossen. In Brussel liggen de Europese technocraten wakker van één land, Italië. In hun dromen worden ze achtervolgd door één man, Matteo Salvini, die versterkt uit de Europese verkiezingen kwam.

MATTEO SALVINI, de vicepremier van Italië en de leider van de radicaal rechtse regeringspartij Lega, is het idee van een parallelle munt naast de euro sterk genegen. Technisch bekeken gaat het om de uitgifte van schatkistcertificaten in relatief kleine coupures – tussen 1 en 500 euro – in een papieren vorm. De overheid wil die zogenoemde minibots uitgeven om achterstallige facturen te betalen, goed voor een totaalbedrag van 50 miljard euro. Italië mag schatkistbons uitgeven om facturen te betalen, want het fiscale beleid is een nationale bevoegdheid.

BEDRIJVEN KUNNEN die minibots gebruiken om belastingen te betalen of diensten en producten van overheidsbedrijven te kopen. Het lijkt zo hard op echt geld, en het ruikt zo hard naar echt geld, dat het ook echt geld is. Ze zullen in de Italiaanse economie snel circuleren. Van minibots naar de herintroductie van de lire is het maar een heel kleine stap.

MAAR ALS HET ECHT GELD IS, is het illegaal geld. De Europese verdragen verbieden dat de lidstaten nog aan geldcreatie doen. Die macht is exclusief toegewezen aan de Europese Centrale Bank (ECB). “Ofwel zijn die minibots geld, en dan zijn ze illegaal. Ofwel zijn ze schulden, en dan moeten ze toegevoegd worden aan de overheidsschuld. Een derde mogelijkheid is er niet”, zei ECB-voorzitter Mario Draghi vorige week.

HET MAG DUS NIET, en als het zou mogen, is het zinloos. Het geflirt met minibots toont nogmaals aan dat Italië zich bijzonder oncomfortabel voelt in het Europese keurslijf. Brussel ketent de begroting en Frankfurt ketent de munt. De Italiaanse economie zou op papier een stimulerend begrotingsbeleid kunnen gebruiken om de groei aan te zwengelen. De Italiaanse economie zou op papier een zwakkere munt kunnen gebruiken om haar concurrentiekracht te herstellen. Maar het verleden heeft uitvoerig aangetoond dat dit geen duurzame oplossingen zijn. Italië sukkelde voor de toetreding tot de euro van devaluatie naar devaluatie, terwijl de overheidsschulden opliepen en de structurele problemen groter werden. Ook vandaag heeft het geen zin zich een weg uit de crisis te spenderen. Italië heeft structurele hervormingen nodig, zoals een hervorming van de pensioenen, maar de regering wil de andere richting uit.

DE TIJD RAAKT OP. Het structurele tekort op de Italiaanse begroting blijft voorlopig nog binnen de perken, maar de combinatie met de heel hoge overheidsschuld en de economie die uitblinkt door stagnatie, is op termijn niet vol te houden. Bovendien heeft de Italiaanse regering plannen om de belastingen te verlagen en de uitgaven te verhogen.

IN PLAATS VAN TE IMPLODEREN, zoals verwacht werd, hebben de Lega en de Vijfsterrenbeweging elkaar opnieuw gevonden in een bestand dat de begroting voor 2020 onverteerbaar dreigt te maken voor Europa. Als het tekort te hoog oploopt, kan Europa Italië ertoe dwingen de btw-inkomsten te verhogen met 23 miljard euro. Dat is toch de theorie. In de praktijk zou Europa olie op het vuur gieten en de anti-Europese partijen nog meer de wind in de zeilen geven. Maar Italië kan zich geen experimenten veroorloven. De introductie van minibots zou zorgen voor een maxibotsing met Europa en de financiële markten.