De laatste houtornamentist van Vlaanderen

Patrick Damiaens behoort tot een uitstervend ras. Hij is de laatste voltijdse houtornamentist van Vlaanderen, gespecialiseerd in authentiek Luiks houtsnijwerk. Een job waar je monnikengeduld bij nodig hebt. “Maar iemand moet nu eenmaal het historische erfgoed van ons land in ere houden.”

Het begin van elke werkdag ziet er voor Patrick Damiaens (43) grotendeels hetzelfde uit: hij trekt zijn witte stofjas aan, gaat naar zijn werk-bank en neemt een van zijn vierhonderd netjes gerangschikte beitels ter hand. Om vervolgens te schaven en te schuren tot hij de perfectie gevonden heeft. Het vergt veel van zijn concentratie. Meestal hangt er een gewijde stilte in zijn werkplaats, al luistert de Maaseikenaar soms ook naar klassieke muziek. Liefst muziek die past bij de stijl waarin hij aan het werken is. En af en toe vertrekt hij naar een belendende kamer of naar buiten om even te ontspannen. Het is lastig werk, zowel mentaal als fysiek.

“Vroeg werkte ik wel tien uur per dag, maar dat kan ik nu niet meer. Het is te lastig geworden om zolang te blijven rechtstaan. Maar ik ben wel voortdurend met mijn werk bezig. Ik zit voortdurend te kijken… Ik werk trouwens ook graag ‘s avonds, wanneer er alleen maar nutteloze programma’s zijn op tv. Concentratie is heel belangrijk in mijn job: één foutje en het ornament waaraan ik bezig ben, is verloren.”

Luiks houtsnijwerk

In tijden waarin industrieel gefabriceerde designmeubelen het gros van de interieurs inpalmen, is het ambachtelijke houtsnijwerk van Damiaens bijna ana-chronistisch. Hoe raakt een jonge kerel geïnteresseerd in een oud ambacht als houtsnijwerk en meer specifiek in Luiks houtsnijwerk?

“Tja, hoe gaat dat? Mijn ouders trokken me als kind overal mee naartoe, soms tegen mijn zin. We gingen veel naar musea. In de bib zat ik altijd in de boeken die je niet mocht uitlenen: over geschiedenis en kunstgeschiedenis. Ik wou eerst archeoloog worden, maar ik had er de brains niet voor. Ik kwam op de vakschool terecht, en heb daar zes jaar meubelmakerij en één jaar houtsnijwerk gedaan. Daarna heb ik nog een opleiding ornamentist van drie jaar gevolgd in Luik, in het Don Bosco Insituut. Ik heb daar de smaak helemaal te pakken gekregen, samen met mijn voorliefde voor archeologie en kasteelbezoeken.”

Het beroep van Damiaens is aan het uitsterven. Hij is de laatste voltijdse houtornamentist van Vlaanderen. “Mijn school in Luik, het Don Bosco Instituut, moest twee jaar geleden mijn opleiding stopzetten wegens niet genoeg studenten. Ik word daar heel lastig van. We laten ons patrimonium verloederen. Maar ik doe verder. Iemand moet het historische erfgoed van ons land in ere houden.”

Een beetje archeologie

Zo gek ver van zijn eerste liefde zit hij sowieso niet met zijn huidige job, vindt Damiaens. “Wat ik nu doe, is ook een beetje archeologie. Ik hou een oud ambacht in stand. Ik weet dat het Luikse meubel niet zo bekend is in het westen van het land, maar in Limburg wel. Het is een geraffineerd meubel, niet plomp of bombastisch. Het is wel zwaar, maar het heeft een mooie verfijning. Met de juiste spots erop kan het ook in een modern interieur. Door die verfijning is het een heel delicate job. Ik zit nu te werken aan iets dat 2,5 mm dik is. De kunst is om dat zo te maken dat je daar een maximaal reliëf uit krijgt en het er dikker uitziet. Lichtinval is daarbij heel belangrijk. Of er veel vraag is naar wat ik doe? Wel, Luiks meubilair is maar een van de zaken die ik maak. Als iemand me een binnendeur in neogotische stijl of in Italiaanse barok vraagt, dan maak ik dat ook. Ik vervaardig trappen, deuren, lambriseringen, klokken, historische restauraties, wat je maar wil. Als er maar ornamenten op zitten. We hebben zo’n uitgebreide collectie boeken en naslagwerken dat we klanten goed kunnen bedienen. Op basis daarvan maken we, mijn meubelmaker en ik, een ontwerp in dezelfde geest.”

Iets anders dan minimalisme aub

De klanten van Damiaens zijn bijna zonder uitzondering particulieren. Particulieren die goed in de slappe was zitten, want het werk van Damiaens is arbeidsintensief en tijdvretend en dus ook duur. “Ik werk voor vermogende mensen, dat klopt. Als je aan kasten vier maanden moet sculpteren, dan is dat een serieus bedrag. Ik heb een deur in ‘Geor-gian’ stijl gemaakt voor een tandarts uit Duitsland, iemand met 21 mensen personeel. Het is altijd de klant die de prijs bepaalt en die prijs bepaalt vervolgens hoeveel tijd ik erin steek. Ik verdien er natuurlijk mijn brood mee, maar ik vind het vooral mooi als ik mensen kan tonen dat er iets anders bestaat dan wegwerpmeubelen of minimalistische interieurs. Soms vermoeiend, mensen ervan overtuigen dat er ook een alternatief bestaat.”

Op zoek in de lichtstad

Van zijn werk geniet hij met volle teugen, beklemtoont Damiaens. Hij is er constant mee bezig, op het maniakale af. “Ja, dat is waar ( lacht). Als ik naar Parijs ga, zie ik niets van de stad, maar heb ik wel drie, vier musea bezocht. Ik ben voortdurend bezig met houtsnijwerk. Ik ben steeds op zoek naar nieuwe technieken en manoeuvres. Ook op internet vind ik geregeld iets. Onlangs is hier een Belgische meubeldesigner gekomen die zijn eigen lijn wou opstarten met houtsnijwerk. Ik liet hem iets zien van een Amerikaanse leerspecialist dat hem wel beviel. We werken aan een kast waarvan de deuren vol staan met bloemen. Heel leuk om een oud ambacht te combineren met hedendaags design.”

www.patrickdamiaens.be

Biënnale Classica: van 6 tot en met 11 november, Hallen van Kortrijk: www.classic.be

Door Dominique Soenens/Fotografie Piet Goethals

“Ik werk voor vermogende mensen, dat klopt. Als je aan kasten vier maanden moet sculpteren, dan is dat een serieus bedrag”