“De kunst- en antiekmarkt kruipen uit het dal”

PAN Amsterdam, BRAFA Brussel en TEFAF Maastricht zijn de drie belangrijkste kunst- en antiekbeurzen van de Lage Landen. Aan de vooravond van PAN nemen we de temperatuur op van de sector met zakenman, kunstverzamelaar én PAN-raadslid Joop van Caldenborgh.

PAN Amsterdam – van 22 tot 29 november – begon net als zijn grote broer TEFAF als een kunst- en antiekbeurs gespe-cialiseerd in Hollandse en Vlaamse meesters. Met de jaren groeide het aanbod, en vandaag vind je er ook moderne en hedendaagse kunst, fotografie, Afrikaanse kunst en zelfs juweel- en sierkunst.

Joop van Caldenborgh (69, eigenaar van het chemiebedrijf Caldic) is een bekende Nederlandse kunstverzamelaar én voorzitter van de raad voor commissarissen van PAN Amsterdam. Het echte werk begint voor hem pas deze week, wanneer de standhouders twee dagen vóór de beurs hun waar moeten laten controleren op authenticiteit, kwaliteit en conditie. “Alles wat niet aan de strenge normen voldoet, wordt tijdens de beurs bewaard in een afgesloten depot. Nadien krijgen de standhouders hun in beslag genomen spullen terug. Jaarlijks moeten we een tiental stuks tegenhouden. We werken met veertien keuringscommissies, waar in totaal tachtig experts aan meewerken. Ook de controleurs van het Art Lost Register, die systematisch checken of de stukken niet ge- stolen zijn, doen uitgebreid hun ronde. Kwaliteit en authenticiteit zijn de backbone van onze beurs. Kopers willen zekerheid dat wat ze op PAN aanschaffen van goede kwaliteit is.”

TRENDS. Is er ook een vorm van evaluatie? Op welke manier probeert de organisatie jaarlijks de kwaliteit van de beurs te verbeteren?

JOOP VAN CALDENBORGH (PAN AMSTERDAM). “We evalueren jaarlijks of we de galeriehouders goed genoeg vinden. Bij een negatief advies leidt dat niet onmiddellijk tot uitsluiting van de beurs, wel tot een correctie: we vragen de exposanten om hun stand te verfraaien of de kwaliteit van de stukken te verhogen. Maar het jaar erna krijgen ze allemaal weer een uitnodiging in de bus. Let op: we vullen wel onze expohal niet met gelijk wie. We hebben liever wat minder standhouders, maar dan wel van een hogere kwaliteit.”

De standhouders in PAN zijn zeer uiteenlopend qua aanbod. Zorgt dat niet voor een shoppingmallgevoel?

VAN CALDENBORGH. “PAN is begonnen als een oude kunst- en antiekbeurs in Delft, maar nu doen hedendaagse schilderkunst, fotografie en design ook hun intrede. We werken voortdurend aan een leuker en breder aanbod, dat een zo verscheiden mogelijk cliënteel aantrekt. We hebben nu zelfs juwelen, want mannen brengen hun vrouw mee naar de beurs. Aangezien de PAN dicht tegen de kerst is, vinden heel wat mensen dat prettig. Akkoord, het zijn dan wel dure kerstcadeautjes, maar nog altijd goedkoper dan op TEFAF.”

Is de PAN winstgevend?

VAN CALDENBORGH. “De organisatie is in handen van The European Fine Art Foundation, de groep die ook achter TEFAF zit. PAN is niet verlieslatend. En we hebben voldoende in kas om ook in moeilijker tijden te kunnen overleven.”

Moeilijke tijden zoals nu?

VAN CALDENBORGH. “Er zijn heel wat antiquairs die moeten knokken. Kopers zijn voorzichtiger en doen wat langer over hun aankoop. Maar voor de goede stukken is de interesse constant, omdat ze hun waarde blijven behouden. De echte resul- taten zullen pas zichtbaar zijn na de beurs, maar ik heb de indruk dat het vertrouwen weer toeneemt. De kunst- en antieksector zijn uit een diep dal aan het klimmen. Antiquairs en galeriehouders zijn alleszins een pak optimistischer dan een jaar geleden.”

Klopt het dat beurzen voor galeries en antiekzaken van steeds groter belang worden?

VAN CALDENBORGH. “Absoluut. Zonder de beurzen zouden vele standhouders niet kunnen overleven. Sommigen hebben zelfs geen winkel meer en doen alleen nog de beurzen waar ze hun beste stukken verkopen aan hun beste klanten. De doorsneeklant heeft niet meer de gewoonte om te gaan rondneuzen in antiekzaken of bij kunsthandelaars. Ze bezoeken graag beurzen omdat ze daar onder één dak een topaanbod uit allerlei kunstgenres hebben. Verzamelaars maken er een gezellig dagje uit van. Vandaar ook dat we zoveel investeren om de beurs er mooi en aangenaam te laten uitzien. Terwijl TEFAF er soms wat museumachtig en afstandelijk uitziet, moet PAN bij uitstek een toegankelijke beurs blijven waar je nog betaalbare kunst kan vinden.”

Met andere woorden: echte topstukken zullen ontbreken?

VAN CALDENBORGH. “Nee, elke galeriehouder brengt een exceptioneel stuk mee. Douwes Fine Art brengt bijvoorbeeld een winterscène van Hendrick Avercamp mee. Goed getimed, want het Rijksmuseum brengt net nu een overzichtstentoonstelling van de Hollandse Meester. De topstukken komen nog steeds boven water hoor, ondanks de crisis. Als kunstverzamelaar volg ik het aanbod in veilingcatalogi op de voet. Ik ben keer op keer verbaasd tegen welke prijzen topstukken in antiek, moderne en hedendaagse kunst van de hand gaan.”

Op TEFAF vorig jaar was de designsectie een van de grootste publiekstrekkers. Vorig jaar experimenteerde PAN voor het eerst met een gelijkaardig designpaviljoen. Is dat voor herhaling vatbaar?

VAN CALDENBORGH. “Absoluut, het paviljoen was een groot succes. Er komt dit jaar zelfs één standhouder bij. Design wordt beschouwd als ‘het antiek van de 20ste eeuw’. Het spreekt jonge mensen aan. Zij combineren het met hedendaagse kunst of antiek in hun eclectische interieur.”

U bent zelf een notoir verzamelaar van hedendaagse kunst, met veel werk van Belgische artiesten. Bent u van plan om te kopen op de PAN?

VAN CALDENBORGH. “Ik koop alleen kunst als ik er het geld voor over heb. Ik omring me graag met mooie voorwerpen. Maar kunst is voor mij een luxeproduct, geen levensnoodzakelijk gegeven. Ik hoef niet per se te kopen, ik leen nooit bij de bank om iets te kunnen betalen. In mijn aankoopgedrag zit wel een lijn: ik koop al decennialang de kunst van nu. Op die manier evolueert mijn collectie netjes mee met mijn leven. Spotgoedkoop werk van ‘hedendaagse’ kunstenaars die ik dertig jaar geleden kocht, is nu soms een fortuin waard.”

PAN AMSTERDAM: VAN 22 TOT 29 NOVEMBER, www.pan.nl

Door Thijs Demeulemeester

“Alles wat niet aan de strenge normen voldoet, wordt tijdens de beurs bewaard in een afgesloten depot”