De kroning van keizer Xi

China geniet van de kans om uit te pakken met de voordelen van zijn politieke systeem boven dat van Amerika.

Als alles volgens plan gaat voor de Chinese Communistische Partij, dan zal ze in 2022 Amerika kunnen vernederen. De Chinese leiders verafschuwen vrije verkiezingen, maar kunnen opiniepeilingen lezen. Ze zien krantenkoppen die een pak slaag voor de Demoraten voorspellen bij de tussentijdse verkiezingen voor het Congres in november. Die zullen het land veroordelen tot de onzekerheid van een verdeelde regering of zelfs een complete politieke patstelling. Als die opiniepeilingen blijken te kloppen, zal de propagandamachine van China zich verkneukelen over deze nieuwe kans om te verklaren dat China orde en welvaart kent dankzij het eenpartijstelsel, terwijl een democratie zoals de Amerikaanse alleen chaos, ontreddering en achteruitgang brengt.

In Peking zal 2022 worden gedomineerd door het twintigste Partijcongres, een streng gecontroleerd machtsvertoon tegen een decor van marmeren zuilen, rode tapijten en kroonluchters in de Grote Volkszaal. De bijeenkomst, die waarschijnlijk in de herfst plaatsvindt, zal de tiende verjaardag van Xi Jinpings bewind luister bijzetten. Ze zal misschien ook een idee geven van hoe lang hij die post wil blijven bezetten: nog vijf jaar of nog eens tien. Het is ook mogelijk, maar minder waarschijnlijk, dat hij een soort semipensionering wil ingaan waarbij hij achter de schermen regeert. De kans bestaat dat zijn toekomstplannen pas tegen het einde van het congres duidelijk worden, wanneer hij – of misschien een onverwachte opvolger – het nieuwe Permanente Comité van het Politbureau voorafgaat als dat het met tapijten bedekte podium betreedt.

Als Xi wenst aan te geven dat hij over vijf jaar zal aftreden, moeten er één of twee plausibele opvolgers zijn. Voorlopig zijn er geen duidelijke kandidaten met de juiste combinatie van ervaring, leeftijd en nauwe banden met Xi. Hij kan zich verplicht voelen om aan te blijven tot het Congres van 2032, wanneer hij 79 jaar zal zijn. Die mogelijkheid zal wordt waarschijnlijk als Xi in november op het podium wordt gevolgd door een rij mannen in donkere pakken die geen bedreiging vormen: ouwe getrouwen of snel carrière makende protegés die te oud of te jong zijn om de baas op te volgen op het Partijcongres van 2027.

Eenmansbestuur

Partijcongressen vinden om de vijf jaar plaats. De bijeenkomsten zijn in de moderne tijd gebruikt als het toneel voor een ordelijke machtsoverdracht tussen generaties van leiders. Omdat het de gewoonte is dat zulke verschuivingen vijf jaar op voorhand worden aangegeven, heeft Xi al gebroken met een recente conventie door te weigeren een opvolger aan te wijzen op het partijcongres van 2017. Dat gaat in tegen de consensus dat een leider niet te veel macht mag verzamelen of te lang in functie mag blijven.

Xi brak ook al met die normen met zijn amendement op de grondwet in 2018, waarmee hij de beperking op de duur van het presidentschap afschafte. Dat is één van zijn drie machtsposities, naast de veel belangrijkere functies als secretaris-generaal van de Partij en voorzitter van de centrale militaire raad. Het was tot dan ook de enige positie die beperkt was tot twee ambtstermijnen. De voorstanders van Xi vinden dat hij zolang als hij gepast vindt aan het bewind moet blijven om cruciale hervormingen door te voeren. Zijn tegenstanders zien een gevaarlijke verzwakking van de instellingen die nodig zijn om een eenmansbestuur te voorkomen.

Dreigingen

De Chinese leiders ontdekken steeds meer redenen om vertrouwen te hebben in de voordelen van hun politieke stelsel. Tot voor kort waren ze eerder defensief over hun regeringsmodel. Chinese diplomaten werkten in instellingen als de Verenigde Naties of de Wereldhandelsorganisatie aan een lichte aanpassing van de internationale normen of mondiale regels, zodat de wereld meer zou openstaan voor de versie van staatskapitalisme en autocratie van hun land. Vandaag zijn Chinese gezanten in het offensief en bereid hun model te promoten als hetgene dat betere resultaten voor meer mensen levert dan het onhandelbare individualisme van het Westen.

Tegelijkertijd ziet Peking overal dreigingen. De partijfunctionarissen zijn ervan overtuigd dat Amerika en zijn bondgenoten erop uit zijn China in toom te houden. Ze verdragen geen enkele kritiek van buitenlanders en komen al snel met het argument dat de westerse regeringen China alleen maar berispen om de aandacht af te leiden van hun eigen tekortkomingen. De stemming in Peking is een merkwaardige mengeling van zelfvertrouwen, overmoed en paranoia. Dat versterkt de positie van Xi. Als hij de wereldorde beschrijft, heeft hij het graag over “veranderingen zoals in geen honderd jaar gezien zijn”. Op zo’n moment zet de Partij in op continuïteit aan de top als de veiligste koers. De kloof tussen Amerika en China is al enige tijd aan het groeien. Ze zal in november veel wijder gapen.