De piramidale hiërarchische organisatie is al een tijdje dood. Toch blijven telkens weer mensen beweren dat deze organisatievorm superieur is. Kijk maar naar het leger en… naar de katholieke kerk.
Succesvolle legers zijn al lang geen piramidale, strikt hiërarchische organisaties meer. Alle generaals weten dat geen enkel briljant plan het contact met de vijand overleeft. Moderne legers beklemtonen flexibiliteit, de kracht van kleine eenheden, leiderschap op het slagveld, het belang van informatie. Een leger in actie vermijdt zoveel mogelijk alle kenmerken van wat ik gemakshalve ‘eerstegeneratiemanagement’ noem: bazen, regels, kadaverdiscipline. Een moderne soldaat is een professional, geen kanonnenvoer.
En de katholieke kerk dan? Laten we vooral stellen dat deze kerk, ondanks enkele venijnige ‘eerstegeneratietrekjes’, allesbehalve piramidaal hiërarchisch is. Om te beginnen is het een ontzettend vlakke organisatie. Tussen de paus en het voetvolk liggen er nauwelijks drie hiërarchische niveaus: kardinalen, bisschoppen, priesters. En dat voor honderden miljoenen ‘leden’ aan de basis.
Vlakker kan niet. Als de katholieke kerk zichzelf overleeft, zijn er twee verklaringen mogelijk: de wil van God – niet ons vakgebied, men wendde zich bijvoorbeeld tot Rik Torfs – of de kracht van de zeer decentrale basiskerk, waar lokale gemeenschappen, in netwerkachtige structuren hun religieus ding doen. Iedereen met zijn eigen accenten, tradities en zelfs invulling van de leer.
Vergelijk een gesofisticeerde Vlaamse katholiek die misschien nog altijd dweept met Teilhard de Chardin best niet met een Afrikaanse katholiek, laat staan met een Amerikaanse katholiek uit Arkansas, die het waarschijnlijk niet nodig vindt om een andere taal te spreken dan Engels, want wat goed genoeg was voor Jesus Christ, moet ook maar goed genoeg zijn voor hem.
Het enige wat die mensen bindt, is een invulling van een zeer vage heilsboodschap, niet bepaald een kenmerk van een eerstegeneratieorganisatie, van een piramidale structuur, maar wel een schitterende voorwaarde om snel veranderende omstandigheden te overleven. Alle Griekse tempels zijn erg onbetrouwbaar als de grond begint te beven, maar een veelheid van verschillende constructies heeft een veel grotere kans nog wat gebouwen overeind te zien na enkele aardbevingen.
Nog een voorbeeld van hoe decentraal de Kerk wel is: zelfs hun denktanks, de theologen, durven regelmatig in het publiek stelling te nemen tegen het centrale gezag in. Dat is volkomen ondenkbaar in een echt piramidale organisatie.
Juist, Rome treedt af en toe wel eens spectaculair op, hier en daar wordt een dissident wel eens het zwijgen opgelegd, maar denkt u echt dat u bij BNP Paribas, IBM of bij Google zomaar in het publiek het beleid, uw CEO en zelfs de basismissie in vraag mag stellen?
Zelfs binnenskamers moet je heel goed zien wat je zegt in een bedrijf. En wat denkt u dat Leuvense theologen tegen elkaar zeggen? Alleen maar Gods en Romes woord herhalen? Daar wordt in het publiek meer ketterse taal verkondigd en gepubliceerd dan in het bedrijf waar u werkt.
En de katholieke kerk is dus eeuwen succesvol geweest, zeker in termen van marktaandeel, ondanks de enkele eerstegeneratietrekjes die Rome zo graag koestert. Want de gevolgen van zo’n aanpak worden nu in hun volle glorie duidelijk.
De Belgische pers besteedde tot voor kort relatief weinig aandacht aan de crisis in de Kerk. De verklaring is heel eenvoudig. Wij hebben belangrijkere problemen om over te schrijven (Lange Wapper, BHV), maar vooral: wij zijn gewoon dat er allerlei superkritische artikels verschijnen over onze nieuwe kardinalen, over homoseksuele priesters of superkatholieke koningen. Niets nieuws onder de zon in België.
Maar de buitenlandse pers smult van de pedofilie- en toedekschandalen en spreekt van een crisis. Indien de kerk een bedrijf zou zijn, zou ze nu onder Chapter 11 staan. Indien de paus echt een CEO zou zijn, zou hij door zijn raad van bestuur al lang afgezet zijn.
Aan de top in Rome zie je op haast komische wijze hoe de bureaucratie Kerk alle disfuncties vertoont die ik in mijn lessen over eerstegeneratiemanagement uitleg. Het onvermogen om te leren uit eigen fouten, de schuld overal te zien, maar niet bij zichzelf, de rangen te sluiten om de taboes te redden, middel en doel verwarren en oh zo intern gericht zijn. Soms denk je dan, net het Belgisch gerecht.
DE AUTEUR DOCEERT MANAGEMENT AAN DE VLERICK LEUVEN GENT MANAGEMENT SCHOOL.
Marc Buelens
Indien de kerk een bedrijf zou zijn, zou ze nu onder Chapter 11 staan. Indien de paus echt een CEO was, was hij door zijn raad van bestuur al lang afgezet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier