De ijsberg van de pensioenen

Ondanks de hoge technische complexiteit van het onderwerp zijn de basispremissen van het pensioendossier relatief eenvoudig. Een krimpende groep actieven betaalt voor de pensioenen van de groeiende groep niet-actieven. Het beslag van de vergrijzing op het overheidsbudget neemt zo op een haast verstikkende manier toe. Je hoeft geen econometrist zijn om te vatten dat dat systeem tot falen gedoemd is. O ja, nog iets om het onprettige gevoel te versterken: de pensioenen behoren in dit stukje van Europa tot de laagste van de ontwikkelde wereld. Geen onbelangrijk gegeven. Want een laag pensioen op dag één van de pensionering blijft laag. Soms erg vele jaren lang.

Meermaals doen Ludovic Delory en Frédéric Wauters, twee beroepsjournalisten en – misschien niet onbelangrijk in deze – allebei dertigers, in Retraites plombées een beroep op de metafoor van de Titanic. De fase waarin de ijsberg vermeden kon worden ligt al achter ons. De crash vond al jaren geleden plaats en het schip is gedoemd in de dieperik te verdwijnen. Een andere metafoor is die van de badkuip. Je kan de kraan helemaal opendraaien, maar zonder stop loopt de kuip leeg. En dan hebben we het nog niet over eventuele lekken – misbruiken dus. Ze zijn inherent aan het systeem.

Ons pensioenstelsel is een zogenaamd repartitiestelsel. Wie bijdraagt doet dat voor de gepensioneerden van het moment, niet om voor de eigen oude dag te sparen. Hiervoor bestaan historische wortels, waarover beide auteurs berichten. Maar wanneer de parameters vuurrood kleuren, is het tijd om aan alternatieven te denken. En die zijn er, dat is de essentie van dit pleidooi voor een kapitalisatiestelsel. Je kan dit een pamflet noemen, alleen mag de term niet verward worden met pamflettair. De idee is doordacht en in tal van landen treft je stichtende voorbeelden aan. In Chili bijvoorbeeld, ook al is het vreselijk politiek incorrect iets positiefs te zeggen over het land en de economie waar dictator Augusto Pinochet zijn stempel op drukte.

Wat zouden de voordelen van zo’n kapitalisatiestelsel zijn? Het heeft te maken met eerlijkheid. De band tussen de werkende mens en zijn latere pensioen is ook directer. Wat hij elke maand op zijn rekening ziet opduiken zou ook hoger liggen dan vandaag. Behalve misschien voor (sommige) ambtenaren en parlementsleden, twee categorieën die wel varen bij de huidige regeling. Beide auteurs schuiven een pensioen van 3000 euro per maand naar voren. Dat is meer dan een statement, zo moet een realistische simulatie aantonen.

Slechts één zaak houdt ons tegen de stap te doen. De politieke wil ontbreekt om ook in de pensioenen een copernicaanse revolutie te bewerkstelligen. Vrolijk wordt een mens niet van al die gelijkenissen met de ooit onzinkbaar geachte Titanic. Gelukkig zijn er nog reddingssloepen, en dat is precies het verhaal dat Delory en Wauters willen brengen. Dat er in werkelijkheid te weinig waren om alle opvarenden in veiligheid te brengen is misschien een andere metafoor die ontwaard kan worden. Een ietwat praktische moraal van het verhaal: zorg ervoor dat je een plaatsje in de sloep kan bemachtigen.

Ludovic Delory & Frédéric Wauters, Retraites Plombées, Waterloo, Renaissance du Livre, 2011, 158 blz., 14 euro

MICHAËL VANDAMME

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content