De heer Scholz gaat naar Peking

In de komedie Mr. Smith Goes to Washington speelt James Stewart de rol van een kersverse senator die ten strijde trekt tegen de politieke corruptie in Washington DC. Met de kracht van zijn overtuiging en zijn eerlijkheid verovert hij er de harten van het establishment. Is de nieuwe Duitse bondskanselier de Mr. Smith van onze tijd? Was zijn opgemerkte bezoek aan Peking de missie van een idealist die het China van Xi wil overtuigen met de reinheid van eerlijke en open handel? Dat is de Hollywood-versie van wat de kanselarij in Berlijn voorhoudt. Maar het is niet de werkelijkheid.

In werkelijkheid volgt Olaf Scholz het beleid van zijn voorgangster Angela Merkel, maar dan in omgekeerde zin. Merkel stond voor Wandel durch Handel, de toenmalige overtuiging dat de handel met het Westen China uiteindelijk zou verwesteren. Daar gelooft niemand nog in. Scholz vindt die mantra opnieuw uit, in de tegenovergestelde richting: de handel met China moet Duitsland tijd kopen om zichzelf te veranderen.

Haal goedkope energie uit Rusland. Reken voor veiligheid op Amerika via de NAVO. Betaal Turkije om vluchtelingen op te vangen. Laat Frankrijk fantaseren over de toekomst van de Europese Unie, die vooral ter plaatste trappelt. En ondertussen maar goedkoop produceren en exporteren via China. Ziedaar het zakenmodel waarop Duitsland een paar decennia lang fabelachtig rijk is geworden. Alle pijlers daarvan staan op instorten. Duitsland kan zich geen breuk met China veroorloven boven op de energiecrisis, de militaire wederopbouw, de vluchtelingencrisis en de dure transformatie van de Unie tot een geopolitieke macht.

Daarom reisde Scholz naar Peking met een delegatie van de grootste Duitse industriële bedrijven. Daarom is de Chinese technologiereus Huawei in Duitsland nog niet geweerd uit de kritieke infrastructuur voor het 5G-netwerk. Daarom kreeg het Chinese staatsbedrijf Cosco groen licht voor een controversiële participatie in de haven van Hamburg. Daarom bepleit Scholz een alternatieve Europese koers die, in tegenstelling tot de strategie van concurrentie en conflict van de Verenigde Staten, de relaties met China op basis van dialoog en samenwerking wil voeren.

Of Duitsland het nu wil of niet, de wetten van de globalisering zijn veranderd. Het is niet langer mogelijk handel van geopolitiek te scheiden. De geopolitiek staat op ramkoers. De tijd dat elk land een schakel van een waardeketen kon bieden in een open wereldhandel van onderlinge afhankelijkheid, is voorbij. Europa, de Verenigde Staten en China voeren daarom allemaal een beleid van strategische autonomie en regionale verankering.

Daarmee vermindert en verdiept de globalisering tegelijkertijd. Ze vermindert, omdat de ruimte voor grenzeloos economisch verkeer krimpt. Ze verdiept, omdat handel alleen niet langer volstaat. Wie toegang tot de markt in Europa, Amerika of China wil, moet daar ook aanwezig zijn en investeren. In het kielzog van Scholz reisden daarom de CEO’s van Deutschland AG die in China willen produceren om in China te kunnen verkopen, waaronder het chemieconcern BASF, dat zelfs een heuse kanteling van Europa naar Azië aankondigde.

Maar in de nieuwe wereldorde rijmt investeren steeds meer op collaboreren. Wie investeert in China, onderwerpt zich aan de strategische agenda van de Chinese Communistische Partij en is feitelijk medeplichtig aan het onderhouden van een regime dat inzake mensenrechten, waarden en belangen steeds verder afdrijft. Amerikaanse bedrijven, Apple op kop, zijn al begonnen met hun exit uit China. De afhankelijkheid van de Duitse economie van China is een geopolitieke handicap en een strategisch risico voor het vrije Westen. Duitsland wil zowel profiteren van de Europese als van de Chinese industriële verankering. Dat is onhoudbaar.