“De haat tegen de VS is socialistische jaloezie”

Hoe komt het dat Europeanen en Amerikanen elkaars sterkten en zwakten steeds minder verteren? De Amerikaan Michael Novak, een van de bezielers van de prestigieuze denktank American Enterprise Institute, toont zich ongerust: “Het anti-Amerikanisme lijkt in zijn schrilheid en irrationaliteit een variant van het antisemitisme.”

De katholieke theoloog, ex-seminarist en oud-militant van de progressiviteit Michael Novak heeft heldere meningen over bedrijven, Oost en West, Enron, de Palestijnen, Davos en de groeiende kloof tussen de VS en Europa. De zeventigjarige Amerikaan is genoot van het American Enterprise Institute, een liberaal-conservatieve denktank die intussen zestig jaar bestaat. Het American Enterprise Institute protesteerde al tegen de rogue states (roverstaten) nog voor iemand van Osama bin Laden had gehoord en verslaat de progressieve Brookings Institution door de kwaliteit van zijn onderzoekers en studies. Novaks bekendste boek draagt de titel ‘The Spirit of Democratic Capitalism’. Redeneringen van dat geschrift verschenen in de encycliek ‘Centesimus Annus’, geschreven honderd jaar na ‘Rerum Novarum’. Michael Novak: “Ik hoopte altijd dat de katholieke kerk meer eerbied zou krijgen voor het ondernemen en dat ook zou zeggen. Als je de armen van de wereld wilt helpen, moet je weten hoe je welvaart kan scheppen.”

Passie en jaloezie

Michael Novak is al tien jaar bezorgd over de kloof tussen Europa en de VS: “Wat ik lees over de VS in Europa is vaak volledig verkeerd. Laten we van mening verschillen over realiteiten en niet over fantasieën. Na het verdwijnen van het radicale socialisme is het anti-Amerikanisme een restant van dat oude socialisme. Veel linkse mensen hebben nooit excuses gevraagd voor de verschrikkelijke gevolgen van hun systeem. Denk maar aan de 53 miljoen doden alleen al in de ex-USSR. Vandaag kunnen de nieuwe socialisten en hun medestanders, de groenen, moeilijk de Sovjetunie idealiseren. Maar hun historische afwijzing van het concurrerende systeem – de VS – blijft. Dat doen zij met passie en jaloezie. Zij betreuren dat de VS een succesvolle samenleving is.”

Het anti-Amerikanisme lijkt in zijn schrilheid en irrationaliteit een variant van het antisemitisme, vindt Michael Novak: “De VS en Israël worden door de critici met dezelfde kwaadaardigheid aangepakt. De Palestijnse vluchtelingen zijn de enige displaced persons die overblijven van de jaren veertig van de twintigste eeuw. Er waren miljoenen vluchtelingen over heel West-Europa en die zijn allemaal vreedzaam opgeslorpt in hun nieuwe omgeving. Bij de Palestijnen is dat niet gelukt en zij wonen in de rijkste landen ter wereld. Zij konden makkelijk geabsorbeerd worden, er was nood aan talent. De verantwoordelijkheid van alle Arabieren voor deze situatie is groot. De Palestijnen werden bewust in hun kampen gehouden als een politiek wapen tegen Israël. Die kwestie kan in een handomdraai worden opgelost als de Arabieren dat zouden willen.”

De Europeanen onderschatten de tendens van de Amerikanen om zich te isoleren op hun continent. Michael Novak: “Er zijn miljoenen mensen in het Amerikaanse hartland die een goed leven leiden, tevreden zijn met wat ze doen en geen boodschap hebben aan Europa of Azië. Dat kan je betreuren, maar het is een politieke kracht waarmee rekening moet worden gehouden. Ook door Europeanen, voor hun eigen goed. We zien in de VS dat volksbewegingen en volkssentimenten zeer sterk kunnen zijn. En vaak zijn die tegengesteld aan wat de elite bepleit. Sedert midden de jaren zestig is elke president – met uitzondering van Gerald Ford – geboren in het westen of het zuiden van de VS, niet dus bij de noordoostelijke elite. Het zuiden en het westen zijn religieuzer, tuk op vrijheid, ondernemend. De Europeanen ontmoeten vandaag een ander Amerika dan het Amerika waaraan ze gewoon waren en dat hen door en door kende en per definitie gunstig gezind was.”

“Meer en meer mensen willen ons buiten Europa houden en wegjagen van probleemplekken op de wereld. Hoe zal Europa zijn eigen spanningen oplossen? Bijvoorbeeld een volgende Kosovocrisis? Amerikaanse troepen vormden in Kosovo de ruggengraat van de pacificatie omdat Europa, met uitzondering van de Britten, geen legers heeft die bekwaam zijn. Kosovo moesten we niet doen. We deden het toch, maar dat kan veranderen. Saddam Hoessein heeft honderdduizenden Irakezen gefolterd. Als de mensen in Bagdad vrij zullen kunnen spreken, als de dossiers opengaan, zal blijken dat Hoessein een groter onmens is dan de Servische dictator Milosevic. Is Europa ziende blind?”

Legitimiteit VN en EU

Ministers, parlementsleden van België, Nederland, de VS en India worden gekozen door hun burgers en hebben legitimiteit. “Diezelfde legitimiteit ontbreekt bij de niet verkozen officiëlen van internationale organisaties zoals de VN, de Veiligheidsraad of de Europese Commissie,” meent Michael Novak. “Hun legitimiteit is een zwakke afspiegeling van de legitimiteit gegeven door kiezers. Dat speelt ook een rol in de groeiende kloof tussen de VS en Europa. De Amerikanen zijn zeer achterdochtig ten aanzien van de internationale organisaties, terwijl de Europeanen er te veel belang aan hechten. Internationale bureaucraten zijn in de Europese ogen meer legitiem dan in Amerikaanse ogen.”

Het diepe respect voor de kiezers ontbreekt in de Europese Unie, beweert Michael Novak: “De euro is een interessante economische hefboom. Hoe kan je echter een dergelijke belangrijke munt ondersteunen met een zwakke, versnipperde politieke besluitvorming? Europa heeft de neiging om afstand te nemen van zijn kiezers en te beslissen boven de hoofden. Dat ondergraaft Europa en verhoogt in de perioden van crisis, zoals nu, de onstabiliteit van de Unie.”

Frans Crols [{ssquf}]

“Er zijn miljoenen Amerikanen die geen boodschap hebben aan Europa of Azië. Dat kan je betreuren, maar het is een politieke kracht waar je rekening mee moet houden.”

“Hoe zal Europa zijn eigen spanningen oplossen? Amerikaanse troepen moésten niet optreden in de Kosovocrisis. We deden het toch, maar dat kan veranderen.”