De (groei)recessie van 2005

De auteur is hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

Weet u dat de Oude Romeinen beslissingen namen en de toekomst voorspelden op basis van de ligging van ingewanden van geofferde dieren? Ze hadden er zelfs een speciale beroepsgroep voor, de zogenaamde haruspices. Alleen die specialisten konden uitmaken wat de subtiele ingewandenverschillen betekenden.

Het gebruik van ingewanden heeft de tand des tijds niet overleefd. Maar vandaag kunnen we wel een beroep doen op de moderne haruspices. Ze worden analisten genoemd en voorspellen op basis van de subtiele woordenligging van Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (de Fed), allerlei beleggingsscenario’s.

Zo berekende een van de moderne top-haruspices, Stephen Roach van de tempel Morgan Stanley, dat in de recentste verklaring van de Fed over een eventuele rentebeslissing 30 % nieuwe woorden voorkwamen tegenover de mededeling daarvoor. Voorwaar een omen dat de rentewind aan het wijzigen was! En dus ontstond er paniek bij de beleggers…

Groei of werk is niet de vijand… De directe aanleiding voor de rentepaniek waren de tewerkstellingscijfers van de Amerikaanse economie. De afgelopen twee maanden kwamen er dubbel zoveel banen bij als verwacht. En hoewel meer dan de helft van die banen volgens een analyse van de New York Post werd gecreëerd door een statistische fictie, maakt dit momenteel weinig uit. De markt vreest gewoon dat de kortetermijnrente binnenkort op een normaal niveau zal worden gebracht en dus van 1 % maar 3 % tot 4 % zal stijgen.

De Fed staat trouwens helemaal niet te springen om de rente te verhogen (zelf neemt ze de woorden ” we will be measured” in de mond). En neen, die aarzeling heeft niets te maken met de arbeidsmarkt. Jobs zijn immers niet de vijand van de centrale bank of het monetair systeem. Trouwens, wie durft zonder rood te worden beweren dat de arbeidsmarkt roodgloeiend staat? Wie het economische wereldje volgt, weet dat de activiteitsgraad nog altijd dicht tegen zijn dieptepunt staat.

Eigenlijk laat de Fed de rente liefst onberoerd omdat ze schrik heeft van enerzijds de gigantische schuldenberg en anderzijds de hefboomfunctie die extreem lage rentevoeten in zowat alle geledingen van de Amerikaanse economie vervullen (Greenspan raadde gezinnen onlangs nog aan om kortlopend te lenen om een huis te kopen).

2004 is niet zoals 1994. Velen maken ook de vergelijking met 1994. In 1994 steeg de langetermijnrente fors (de koers van langlopende obligaties leed op een bepaald moment zelfs een jaarverlies van 15 %) omdat de Fed onverwacht de kortetermijnrente verdubbelde (van 3 tot 6 %). Het grote verschil met de situatie vandaag is echter dat destijds de centrale bank de obligatiebeleggers zijn wil oplegde en tot meer discipline dwong, terwijl het vandaag vooral de ongeruste beleggers zijn die de Amerikaanse centrale bank tot meer orthodoxie aanzetten.

In 1994 waren zowel de capaciteitsbezetting van de bedrijven als de arbeidsmarkt trouwens veel krapper. Bij de start van de renteverhogingen was de banengroei al veertien maanden ononderbroken hoger dan 175.000 stuks. Ter vergelijking: nu is dat nog maar twee maanden.

ROT-combinatie. De renteverhoging van 1994 leidde in 1995 tot een onverwachte en sterke groeivertraging. Nochtans zag de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) begin 1995 nog een blauwe hemel zover haar oog kon reiken. Het Oeso-rapport vermeldde expliciet dat de stijging van de rente geen gevolgen zou hebben voor de groei. Vier maanden later bleek dat een ietwat te optimistische voorspelling. Nog voor het einde van het jaar zou de Fed tweemaal de rente verlagen, omdat de groei bijna was gehalveerd. De groeivertraging zou later een groeirecessie worden genoemd.

De ROT-combinatie van stijgende Rente, stijgende Olieprijzen en dalende Taksterugbetalingen vormt een krachtige tegenwind voor de wereldeconomie. Voeg daarbij de tegenwind die de jonge Chinese centrale bank aan het creëren is, en u hebt het recept voor de (groei)recessie in 2005.

De grafiek toont dat de rentecyclus van de Fed een jaar vooruitloopt op de conjunctuurcyclus. De renteverlagingen van 2001 tot 2003 zijn grotendeels uitgewerkt. De markt heeft momenteel al renteverhogingen tot 2005 ingecalculeerd. Als de Fed doet wat de markt momenteel al in de rentecurve heeft ingeprijsd, dan verhoogt voor eind 2005 de rente met bijna 2 %. Zoals de stippellijn aantoont, zou dat de Amerikaanse economie sterk afkoelen. Momenteel wordt gemikt op bijna 4 % groei (Oeso). Het zou wel eens de helft kunnen worden.

Net zoals duizenden Romeinen vroeger, laten miljoenen mensen vandaag hun lot afhangen van de hogepriesters van de centrale banken en hun acolieten. Maar gelooft u echt dat de Federal Reserve toverkracht bezit? Neen, de Fed creëert vooral haar eigen werk. En de financiële markten zijn dit keer de Fed te snel af geweest.

Over tweeduizend jaar zullen de geschiedschrijvers evenveel lachen om de miljoenen mensen die in das en maatpak de teksten van het orakel van Washington ontcijferden als wij vandaag om de Romeinen met hun zieners en haruspices. Ook zij creëerden hun eigen werk. Tot de mensen er niet langer in geloofden…Geert Noels

Geert Noels