De gevoelige pc

Een visuele handicap hoeft werken op de computer niet uit te sluiten.

Vroeger werden blinden stoelenmatter, pianostemmer, muzikant of telefonist. Vandaag kunnen visueel gehandicapten aan de slag met een pc. De inrichting van een werkplek voor blinden kost ongeveer een miljoen frank, stelt Patrick Busselot, technisch en commercieel adviseur bij de Brailleliga, de grootste van de Belgische organisaties voor visueel gehandicapten. Een groot deel van die investering kan de werkgever (of de blinde zelf) via subsidies recupereren.

Niet dat het allemaal evident is. Er zijn relatief weinig visueel gehandicapten in België 12.500 blinden en ernstig slechtzienden en drie vijfden ervan is ouder dan 60. Onder de 4200 niet-pensioengerechtigden 3000 in de leeftijdsgroep tussen 18 en 60 spelen intelligentie, opleidingsniveau, motivatie en eventuele bijkomende handicaps hun rol, net zoals in de rest van de Belgische populatie. Het gevolg is dat de groep die de capaciteiten en belangstelling heeft om op computer te werken, relatief klein is. “Blinden die universiteit doen, zijn nog zeldzaam. In België zijn er misschien 15 zwaar visueel gehandicapten die op het Internet surfen,” meent Patrick Busselot. Dat betekent dat blinden geen prioritaire doelgroep voor soft- en hardwareproducenten zijn, om het eufemistisch uit te drukken. Integendeel. “De trend naar grafische interfaces zorgt voor extra problemen,” weet Patrick Busselot.

Het aantal ernstige fabrikanten dat op gespecialiseerde beurzen tentoonstelt voor deze nichemarkt is derhalve relatief beperkt. De Brailleliga werkt in België samen met de Californische marktleider TeleSensory Corporation (dat een beursintroductie voorbereidt en actief is in 35 landen) en met het Duitse Baum Elektronik uit Heidelberg. Zij leveren een heel gamma producten die visueel gehandicapten moeten helpen om zich te integreren in het gewone bedrijfsleven.

VERGROTERS.

Slechtzienden kunnen al worden geholpen met grote schermen (gewone 17″- of 20″-monitoren) en speciale vergrotingssoftware, zoals het stand-alone Zoomtext (25.000 frank) of de netwerk-compatibele Vista-vergrotingskaart (98.000 frank) van TeleSensory. Dergelijk materiaal laat toe van om het even wat op het scherm tot 16 keer te vergroten, per lijn, per blok, in een “loupe” of integraal, terwijl er ook een automatische leesfunctie is voorzien.

Wie een camera koppelt aan de pc, een zogenaamde tv-leesloupe, kan gelijk welk document op het scherm vergroot weergeven. Door het scherm in twee te delen en met een pedaaltje tussen de twee te schakelen, kan een slechtziende brieven beantwoorden, samenvattingen maken en in het algemeen normaal secretariaatswerk doen. “Het hele systeem camera, vergroter, 20 inch-monitor en pc kost ongeveer 300.000 frank. Daarmee heb je een hele werkplek,” zegt Patrick Busselot.

LEESREGELS.

Blinden van hun kant zijn meestal op braille aangewezen. Dat alfabet werkt met 6 punten, waarmee 64 combinaties kunnen worden gevormd. Omdat computers met combinaties van 8 punten bytes werken, is er ook een “computerbraille” ontwikkeld, waarvan de karakters met de ASCII-code overeenkomen. Sinds 8 à 9 jaar zijn er leesregels op de markt, machines die het principe van de piëzo-elektriciteit gebruiken om teflonstaafjes in een vlak omhoog en omlaag te schuiven, zodat de blinde de tekens kan voelen, net zoals met gedrukte braille. Busselot : “Uit wat op het scherm is geselecteerd, wordt de relevante informatie gehaald en op de leesregel geprojecteerd. Tot voor twee jaar kon de software niet met Windows overweg, maar dat is intussen opgelost. Sinds dit jaar kan u ook werken met Word onder Windows.” Leesregels geven 80 karakters weer, naast extra informatie, zoals de aanwezigheid van een bitmap, de plaats in een menu of de kleuren op het scherm.

Slechts drie fabrikanten het Nederlandse Tieman en de Amerikanen TeleSensory en Metec maken de piëzo-elektrische cellen, die in de leesregels worden gebruikt, wat volgens Patrick Busselot de hoge prijzen verklaart : van 390.000 tot 580.000 frank, afhankelijk van uitvoering en leverancier.

Als een blinde ook over een scanner en karakterherkenning (OCR) beschikt, kan hij tevens gedrukte teksten op zijn leesregel oproepen.

De Brailleliga gebruikt daarvoor een gewone HP-scanner en het bekende OmniPage Professional van Caere (waarvoor TeleSensory een speciale interface uitwerkte, nog altijd onder Dos). “Natuurlijk zijn er limieten : het systeem kan geen handgeschreven briefwisseling, facturen en dergelijke aan,” geeft Patrick Busselot toe. Een tekst-naar-spraak-module in acht talen (40.000 frank) met algoritmes van het Britse Dolfin completeert de investering. De klankkwaliteit ervan is slecht en de uitspraak van woorden buiten de gekozen taal is bepaald merkwaardig te noemen, maar Patrick Busselot verzekert dat de teksten mits enige gewenning best wel begrepen worden. “Een echte braillist werkt sneller met de leesregel dan met spraaksynthese,” zegt Patrick Busselot, “maar niet iedereen heeft de gevoeligheid in zijn vingers om braille te lezen.” Suikerziekte, bijvoorbeeld, kan zowel het gezichtsvermogen als het gevoel in de vingers aantasten. “Een complete werkplek pc, leesregel, scanner, software komt op ongeveer een miljoen frank,” schat Patrick Busselot. De Brailleliga, met zijn 10.500 cliënten, doet zo’n 100 installaties per jaar, waarvan ruwweg 65 % voor slechtzienden, 20 % voor braille en 15 % voor spraak.

BNL

Werkgevers die visueel gehandicapten denken te kunnen tewerkstellen, kunnen rekenen op begeleiding en mogelijke financiële tussenkomsten van het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een Handicap. Info : Brailleliga, tel.(02)533.32.11.

PATRICK BUSSELOT (BRAILLELIGA) Snelle technologische evolutie stelt producenten voor problemen.