De Everest van de zeilsport

De Volvo Ocean Race, waarbij de deelnemende teams in negen etappes om de wereld zeilen, is de hardste wedstrijd in zijn soort. Style Trends was bij de aankomst in Göteborg, sprak met de protagonisten (waaronder het horlogemerk IWC) en mocht in de Pro-Am aan het roer staan.

Op de langste dag van het jaar is het feest in het Zweedse Göteborg : de 59 helden die in pakweg negen maanden rond de wereld hebben gezeild en daarbij 78.000 km aflegden, zijn terug thuis – gezond en wel. Maar er heerst ook vreugde in het Midden-Oosten vanwege de overwinning van Azzam (Arabisch voor doorzetting), de zeilboot die door Abu Dhabi werd ingezet – ook al draagt maar één van de acht opvarenden de nationaliteit van de sponsor. En tenslotte viert ook in het Zwitserse Schaffhausen een kleine groep mensen mee, omdat het horlogemerk IWC met de accuratesse eigen aan een horlogemaker voor de derde keer als sponsor op het winnende lot heeft gemikt. Na het wereldkampioenschap voetbal en de formula 1.

Organisator Knut Frostad, die zelf vier keer de wereld is rond gezeild tijdens eerdere edities van de Volvo Ocean Race, is zichtbaar opgelucht. “Deze race heeft alles te maken met hoe wij mensen weten om te springen met het onverwachte en om die reden is dit in de eerste plaats een stralende dag : omdat ze allemaal levend en wel terug zijn. Don’t cry because it’s over, smile because it happened.”

Zelf heeft Frostad nog een bijkomende reden om te stralen. Vier jaar geleden pleitte hij om met identieke boten aan de start te verschijnen omdat hij daardoor twee vliegen in één klap kon vangen : identieke boten zouden een stuk goedkoper uitvalleen voor de zeven teams en de strijd kon er alleen spannender door worden. Hij kreeg helemaal gelijk. In zeven van de negen etappes was er niet meer dan tien minuten verschil tussen de eerste en de tweede.

Frostad beperkte ook het aantal zeilen aan boord tot acht en sleutelde aan de service op de stopplaatsen. Vroeger moesten de teams zichzelf beredderen, terwijl nu bij elke aankomstplaats een reusachtige tentatelier wordt opgetrokken waar alle toeleveranciers van materiaal aanwezig zijn met wisselstukken en de boten tijdens de stop een grondige beurt kunnen geven. Ook in Göteborg werd rond het havendok een volledig dorp gebouwd. Sponsors tonen er hun producten, er is vertier van elke soort en de zeilliefhebbers kunnen er zich vergapen aan diverse tentoonstellingen en shows.

HET BEOORDELEN VAN DE RISICO’S

Wie een beetje tijd maakt, kan er de geschiedenis lezen van deze unieke race die voor het eerst in 1973-1974 werd gezeild en door de Mexicaanse Sayula II werd gewonnen. Er verschenen negentien teams aan de start, maar de amateurs onder hen hadden niet altijd de middelen of de inschatting voor wat hen te wachten stond. In de zuidelijke Pacific werden in nauwelijks vier dagen tijd twee deelnemers overboord geslagen, ze verdwenen voor altijd in de golven. Dramatisch was het avontuur van de Franse skipper Sebastien Josse met ABN Amro 2 tijdens de editie 2005-2006. Eerst werd teamgenoot Hans Horrevoets overboord geslagen en levenloos uit het water gevist, drie dagen later maakte de skipper rechtsomkeer om de crew van Movistar, die 300 mijl uit de Engelse kust haar zeilboot moest verlaten, aan boord te hijsen.

Inmiddels zijn er twaalf edities gezeild, en daarbij bleken de Nederlanders het meest succesvol : ze wonnen in 1978 en in 1982 – telkens met skipper Cornelis Van Rietschoten en ook nog een keer in 2006. Bij deze editie zijn ze het enige team met een Belg aan boord, de Waregemnaar Louis Balcaen, en ze eindigen tweede algemeen.

De lengte van de etappes verschilt behoorlijk, evenals de moeilijkheidsgraad : de gevreesde oversteek van Auckland naar het Braziliaanse Itajai is liefst 6776 zeemijlen lang, terwijl die van Lissabon naar het Franse Lorient minder dan een tiende van die afstand bedraagt. Aan het einde van elke etappe wordt ook een in-port-race gehouden, die niet veel meer dan een uur in beslag neemt en waarvoor een apart klassement wordt opgesteld. Kwestie van de vele toeschouwers aan wal op wat spanning en spektakel te vergasten. Een echt sprintje voor de manschappen die eraan gewend zijn om weken aan een stuk winden, stromingen en golven te trotseren.

Voor het in Göteborg zover is, klimmen we voor een klein bezoekje aan boord van de Azzam. De ruimte onderdek is beperkt en spartaans. De bedjes zijn niet veel meer dan een net dat in een kader werd opgespannen, de rest van de ruimte is gereserveerd voor de opgerolde zeilen, de elektronica en een zitje voor de navigator om aan de hand van de weersvoorspellingen de tactiek te bepalen. De jongens staan gedurende vier uur aan dek, gebruiken de volgende vier uur om te eten of te rusten. Het voedsel is gevriesdroogd, omdat water te zwaar weegt : één liter fuel volstaat om 15 liter zeewater te ontzilten en daarmee kan het voedsel aangelengd worden. Maar de porties zitten wel individueel verpakt, zodat elk lid van de bemanning individueel kan kiezen wat hij wil gaan eten.

“Dat leerde ik van de Fransen”, zegt Neal McDonald die als coach voor de Azzam fungeert en die al vroeg de motiverende factor van individuele kost onderkende. De in Zuid-Frankrijk wonende Brit noemt zichzelf ook een kei in risk assessment. “Het komt erop aan de risico’s tot een minimum te beperken en ze af te wegen tegenover het voordeel dat sommige acties of keuzes eventueel kunnen opleveren. Het heeft geen zin om enkele honderden meter te winnen, als je daarbij enorme risico’s moet lopen. We doen het ook in ons eigen leven, maar hier gebeurt het elke dag en de gevolgen van de beslissingen kunnen dramatisch zijn. De uitstekende staat van zeilen hier bij de aankomst in Göteborg bewijst dat die aanpak heeft geloond.”

MANAGEN EN MOTIVEREN

Toch loopt skipper Ian Walker (de echte man achter het succes) er in Göteborg behoorlijk getekend bij.

Wat is het hardste bij dit soort competities ?

Walker moet even nadenken. “Er zijn zoveel harde momenten, maar het ergst wordt het als de boot niet loopt zoals je wil en je niet weet waarom. Omdat je niet altijd al de antwoorden kan vinden. Ook heftig is het omspringen met de teleurstelling als je een fout hebt gemaakt, jezelf weer bij het nekvel moet grijpen en de mannen weer moet motiveren. Bij de vorige editie liep er zoveel fout en structureel zat de boot gewoon niet lekker. Alleen kan je dat niet zo aan de bemanning uitleggen zonder ze te demotiveren. Ook slaapgebrek is een groot probleem omdat het dan moeilijk wordt om goede beslissingen te nemen.”

Is deze wedstrijd vergelijkbaar met andere sportieve evenementen ?

“In ieder geval met niets wat ikzelf heb ondernomen. Sportief gezien zijn er de andere uitdagingen in de zeilsport van de Olympische Spelen tot de America’s Cup. Net zoals in die competities stop je een onwaarschijnlijk grote hoeveelheid energie in de kleinste details. En je bent heel lang van huis weg.”

Welke kwaliteiten bezit een winnende skipper ?

“Managing en motiveren van de troepen staan zonder twijfel voorop. Maar je moet ook een goede tacticus zijn, en het weer kunnen lezen. Veel daarvan leer je in de olympische disciplines maar hier moet je voor het hele team de knoop doorhakken, beslissingen nemen. En dat zijn er nogal wat. Laat ons samenvatten dat je hier heel snel groot wordt.

En omdat je niets aan de boot kan veranderen en het aantal zeilen beperkt wordt, kan je alleen je geld spenderen aan mensen : je moet de besten zoeken en investeren in goede coaches en de betere hotels – vooral voor een goede nachtrust tussen de etappes door. Maar omdat de prijs van mensen niet zo heel veel uit elkaar ligt, blijft de lengte van de voorbereiding de enige echte variabele. Het vrouwenteam van ACS trainde gedurende achttien maanden, terwijl de boot met het kleinste budget dat tot één maand moest beperken.”

HET FEEST NA DE HONGERSNOOD

De sponsoring van IWC is geen gratuite bedoening.

“Dat klopt, en hun deelname is een leerrijke ervaring geweest. We hebben de manufactuur bezocht en daar geleerd om een mechanisch horloge uit elkaar te halen, en weer ineen te zetten. In een recordtijd, zoals later bleek. Uit onze gezamenlijke campagne heb ik geleerd dat er heel wat parallellen bestaan : de technologie, de duurzaamheid, het oog voor precisie maar boven alles heb ik eruit geleerd dat er enorm veel trots aanwezig is bij het design en de uitwerking ervan en bij ons is dat niet anders.”

Wat staat er na zo’n tocht van negen maanden op het programma ?

“We zijn lang van huis weg en dat weegt – ook al probeer ik dat aan de positieve kant te bekijken : hoeveel vaders kunnen zeggen dat ze hele zomer met hun kinderen doorbrengen ? Natuurlijk hebben we een moeilijke tijd achter de rug maar ik zie het als feast and famine. De hongersnood hebben we achter de rug, nu is er tijd om te feesten. Als ik thuis ben, ben ik ook voor de volle honderd pond thuis. Ik ben dan zowat de enige vader die zijn dochters naar school brengt, of aanwezig kan zijn bij de gymnastiek lessen. Maar natuurlijk ben ik er dan een keer drie maanden niet. Het is wat het is, maar het kon slechter. Kerels die voor het leger kiezen, zijn ook drie maanden weg en op hen wordt er nog geschoten ook. En vergeet niet dat het ook voor de kids een opwindend kantje heeft gehad : ze hebben over de hele wereld gereisd om hun vader te verwelkomen bij de aankomsten, ze hebben een pak aardrijkskunde geleerd en overal nieuwe vrienden gemaakt.”

ZONDER EMOTIES GEEN RESULTATEN

De Volvo Ocean Race blijft een wedstrijd van superlatieven. Knut Frostad noemt het de Everest van de zeilsport en de meest onvoorzien in zijn soort : “Je kan op een ijsberg crashen of op de Indische oceaan in een orkaan terecht komen. Het is de ultieme uitdaging, en terwijl er toch geen prijzengeld te verdienen valt, wil iedereen het op zijn cv. Het is de meest intense groepservaring die ik ken.”

Over die groepservaring wil ook Neal McDonald graag zijn mening kwijt. “Iedereen denkt dat het over spierballen gaat en over de beheersing van de emoties. Maar dat is helemaal fout. If you have no emotions, you get no results. If you do have emotions, you get conflicts en daar moet je als coach en als skipper leren mee om te gaan. En laat ik maar stellen dat dat niet de minste van de uitdagingen is.”

TEKST PIERRE DARGE