‘De euro was een romantisch idee’

Hoe halen we Europa uit de crisis? Volgens de overtuigde keynesiaan Paul Krugman ligt de oplossing bij het stopzetten van het besparingsbeleid en een terugkeer naar gematigde inflatie.

Paul Krugman durft al eens te vloeken in de kerk. In zijn nieuwe boek How to End This Depression houdt de Amerikaanse Nobelprijswinnaar een pleidooi tegen de onverbiddelijke en dogmatische strijd tegen de begrotingstekorten. “Sinds 2010 heeft de politieke klasse in Europa, net als in de VS, zich uitsluitend toegespitst op het deficit”, stelt Krugman. “Met zekere nuances, dat wel. Duitsland wil sociale achteruitgang vermijden en tegelijk de beginselen van budgettaire discipline bevestigen. Maar kijk naar Groot-Brittannië: onder het mom van een jacht op de tekorten wordt daar duidelijk de welvaartsstaat aangevallen. En premier David Cameron ondervindt daar nu de gevolgen van.”

Vergist Europa zich van slagveld?

PAUL KRUGMAN. “In den beginne was er Griekenland. Niemand kan ontkennen dat Athene een probleem had met budgettaire discipline en dat het een grote verantwoordelijkheid draagt voor zijn tegenspoed. Maar in de paniek heeft men – bij gebrek aan beter – Griekenland aangewend om de hele Europese crisis te verklaren. Dat heeft bijgedragen tot het algemene dogma van strengheid.

“Het weerspiegelt ook het dogmatisme van de Duitsers, die altijd klaarstaan om anderen ervan te beschuldigen dat ze niet dezelfde deugdzaamheid aan de dag leggen. Maar dan vergeet men hoe uniek en geïsoleerd het geval-Griekenland wel is.”

U beschuldigt dus de Duitsers.

KRUGMAN. “Historisch gezien valt hun houding te verklaren door hun fobie voor inflatie, die ze beschouwen als de bron van hun voorbije tragedies. Maar ze schijnen het lijden dat ze in de jaren dertig veroorzaakt hebben met hun verschrikkelijke deflatoire beleid, uit hun geheugen te hebben gewist.

“Hun invloed op de ECB is uiteraard te verklaren door hun dominante positie in Europa en in de oorspronkelijke ambitie om van de ECB een bliksemafleider tegen inflatie en gebrek aan discipline te maken. Bovendien is Duitsland de grote crediteur in een Europa dat effectief een periode van uitbundigheid heeft gekend. Ik ben echter benieuwd welke de voorgestelde remedies waren geweest indien, bijvoorbeeld, de kapitalen van Spanje naar het Duitse vastgoed waren gevloeid, en niet omgekeerd.”

Was u altijd al een euroscepticus?

KRUGMAN. “Ja, ik vind dat de euro een romantisch idee was, een mooi voorbeeld van politieke eenheid. Maar wie zijn nationale munt laat vallen, verliest veel manoeuvreerruimte. Er resten dan nog twee middelen tegen een crisis: de mobiliteit van de arbeidskrachten om verlies aan activiteit te compenseren, en de fiscale integratie om het verlies aan inkomsten uit te vlakken. In dat opzicht is Europa veel minder geschikt om er een eenheidsmunt op na te houden dan de Verenigde Staten. Laten we bijvoorbeeld Florida vergelijken met Spanje: dezelfde vastgoedbubbel, dezelfde crash. In de VS kunnen de mensen werk vinden in een andere staat. Washington houdt overal de sociale bijstand, de ziekteverzekering, de federale uitgaven, de nationale bankgaranties in de hand. Dat is niet het geval in Europa.”

Wat vindt u van de Europese reactie op de crisis?

KRUGMAN. “Mijn pleidooi tegen het bezuinigingsbeleid richt zich tot de landen die nog een keus hebben. Spanje noch Griekenland kon het risico lopen dat zijn toelage afgesneden zou worden. Voor Frankrijk is de situatie anders. Volgens mij is de budgettaire situatie van Frankrijk niet kritiek en heeft het niet zo’n erge nood aan een besparingspolitiek.”

Toch moet het vertrouwen van de markt bewaard blijven.

KRUGMAN. “Het antwoord ligt bij de Europese Centrale Bank. Die moet enerzijds massaal Spaanse en Italiaanse obligaties opkopen om de intreststijging in te dijken. En anderzijds moet ze een soepeler beleid voeren en de rente niet verhogen bij het minste teken van inflatie. De ECB moet ook realistische doelstellingen vastleggen: 2 of 3 procent inflatie op middellange termijn in plaats van de 0 of 1 procent nu. Dat zou een ontlasting betekenen voor landen als Spanje.”

En wat met Griekenland?

KRUGMAN. “Ik zie niet in hoe dat land bij de euro kan blijven. Maar een exit zou een massale leegloop van de deposito’s bij de Spaanse en Italiaanse banken veroorzaken. De ECB moet dat opvangen met een onbeperkte inbreng van liquide middelen. Anders gooit de Bundesbank binnen de twee weken de handdoek en komt er een einde aan de euro.”

Wat zijn de gevolgen als de eenheidsmunt verdwijnt?

KRUGMAN. “Ik denk dat de zone dan een jaar lang in een diepe recessie gedompeld wordt vooraleer de landen weer een manier vinden om hun handelsverkeer op gang te brengen en – in het geval van Spanje en Italië – weer wat aan concurrentiekracht te winnen.

“Ook de politieke gevolgen zouden zwaar zijn. Het diskrediet van de leiders die erbij betrokken waren, zal leiden tot populistische en nationalistische oproer. Kijk maar naar de opgang van de extremisten in Griekenland.”

Kan Europa door meer integratie uit het slop raken?

KRUGMAN. “Dat zal tientallen jaren vergen. Zelfs het minimum, een gemeenschappelijke garantie van de bankdeposito’s, zou op een weigering van Duitsland, Denemarken en Finland stuiten”

Welke oplossing ziet u voor de zuiderse landen?

KRUGMAN. “Een interne devaluatie zou een klassieke oplossing zijn. Ik maak daarbij abstractie van Griekenland, dat over een stevige toeristische en maritieme sector beschikt, maar niet veel producten heeft die het in het buitenland kan verkopen. In principe zou een daling van de lonen moeten volstaan om aan concurrentiekracht te winnen. De Spaanse lonen zijn 30 procent te hoog als we ze vergelijken met de Duitse. Eerder dan die geforceerd naar omlaag te brengen – wat politiek trouwens onmogelijk is – waarom zou men de lonen aan de overkant van de Rijn niet laten stijgen om de concurrentiekracht van Spanje op te vijzelen? Dat veronderstelt een ontspanning van de monetaire politiek en, toegegeven, meer inflatie in Duitsland.”

U lijkt heel wat hoop te vestigen in Mario Draghi, de Italiaanse voorzitter van de ECB.

KRUGMAN. “Na het fiasco van de jongste Europese top kon enkel zijn toespraak, waarin hij beloofde het nodige te zullen doen om de euro te redden, een algemene paniek vermijden. Toen hij de voorbije herfst geen Europese schulden kon opkopen, had Draghi de juiste reflex door de banken zelf een onbeperkte kredietlijn te bezorgen. Op die manier bracht hij zes maanden rust; zes maanden die verloren gingen door het immobilisme van de Europese regeringen.”

Welke toekomst voorziet u voor de eurozone?

KRUGMAN. “Als de ECB de juiste maatregelen neemt, kunnen we ons een verbetering voorstellen over drie of vijf jaar. Maar dan nog zal Europa kwetsbaar zijn.

“Tot dan kan het systeem iets comfortabeler overleven indien, als smeermiddel, een hogere dosis inflatie wordt toegelaten. We mogen echter niet vergeten dat Europa fundamenteel niet in verval is. Het is een productief en vernieuwend continent. Het is alleen mislukt in zijn beleid en zijn controle-instellingen. Dat is perfect herstelbaar.”

L’EXPRESS

“Europa is niet in verval, het is enkel mislukt in zijn beleid”