De dood in Vlaanderen

Niets zo efficiënt als een provocatieve titel om de aandacht te trekken. Een oorlog kan ook mooi zijn gaat over het wedervaren van de Duitse officier en latere schrijver Ernst Jünger (1895-1998) tijdens de eerste Wereldoorlog. De auteurs van het boek, de germanist Hans Verboven en de militair historicus Joris Verbeurgt, beginnen met een toelichting: “Voor honderdduizenden jongeren in Frankrijk, Engeland en Duitsland gold toen dat er niets mooiers was dan voor het vaderland te sterven.” Bij velen volstond een eerste frontervaring om het enthousiasme bij te stellen.

Bij Ernst Jünger was de drang naar avontuur de belangrijkste drijfveer. Die drang bracht hem bij het Franse vreemdelingenlegioen, een escapade waar zijn vader onmiddellijk paal en perk aan stelde. Maar toen brak de Eerste Wereldoorlog uit, een conflict waarvan de meesten dachten dat het kort zou zijn. Uiteindelijk werd het een jarenlange materiaalslag. Van belang was het aantal mensen die in de strijd konden worden geworpen, vuurkracht en logistiek. Net die vaststelling zou een belangrijke rode draad vormen door het latere oeuvre van Jünger.

In 1914 had de 18-jarige Jünger nog geen humanioradiploma op zak, maar daar werd tijdens de mobilisatie een mouw aangepast. Hij legde enkele testen af, waarna men hem zijn ezelsvel toestopte. Hij schreef zich onmiddellijk aan de universiteit in, pro forma, want het front lonkte. Diploma op zak, ingeschreven aan de universiteit en militair. Plots beantwoordde de jonge Ernst aan alles waar men belang aan hechtte in het Pruisische geslacht waar zijn wieg stond. Op advies van zijn vader zou hij vrij snel een officiersopleiding volgen. Een aantal keren werd hij aan het front ingezet. Hij raakte ook zo’n vijftien keer gewond. Verschillende decoraties mocht hij op zijn borst spelden, waaronder de hoogste Pruisische decoratie, Pour le mérite.

Over Ernst Jünger is al veel gepubliceerd, ook door Hans Verboven. Hij is professor aan de UA en een germanofiel, die in ons taalgebied als de grootste kenner van de auteur doorgaat. Essentieel is dan ook de afbakening van dit werk. Een obligate introductie van de auteur buiten beschouwing gelaten, draait dit boek om Jüngers ervaring in Vlaanderen. Beide auteurs leggen hun respectievelijke klemtonen, wat betekent dat Joris Verbeurgt, een voormalige beroepsofficier, vooral de hoofdstukken met een meer militair-strategische inslag voor zijn rekening nam. Ernst Jünger gaf in een interview in 1977 een antwoord op de vraag of oorlog mooi kan zijn: “De menselijke strijd, zoals Homeros die beschreef, kan mooi zijn in al zijn wreedheid en tragiek. De moderne oorlog die vernietigt door materiaal en niets of niemand spaart, is een verschrikking! Zeg dat een militarist het gezegd heeft…”

In het collectieve geheugen van menige Duitse veteraan van de Groote Oorlog neemt Vlaanderen een speciale plaats in. In 1917 ontstond aan dat Vlaamse front ‘Der Tod in Flandern’, een lied dat tot het repertoire van alle Duitse soldaten ging behoren. Het werd vertaald en vond zijn weg naar de klassieke Vlaamse studentencodex.

Hans Verboven en Joris Verbeurgt, Een oorlog kan ook mooi zijn. Ernst Jünger aan het westelijk front, Polis, 2015, 261 blz., 95 euro

MICHAËL VANDAMME