De dollar is nog niet dood

De Amerikaanse dollar heeft het niet onder de markt, maar een zwakkere dollar is een deel van de oplossing voor een stabielere wereldeconomie. Europa dreigt wel de factuur te betalen.

De Amerikaanse dollar heeft het moeilijk. Zijn waarde daalt (vooral maar niet alleen ten opzichte van de euro), zijn rol als wereldreservemunt taant langzaam maar zeker, en olie-exporterende landen zouden naar alternatieven zoeken als betaalmiddel voor hun olie. Ook de stijgende prijs van goud, olie en andere grondstoffen kan worden geïnterpreteerd als een motie van wantrouwen in de dollar, al is dat voorlopig vooral een marktverhaal.

De onderliggende link tussen dalende dollar, stijgende goudprijs, stijgende beurzen en stijgende obligatiekoersen is vooral het expansieve monetaire beleid van de centrale banken. Zij hadden geen andere keuze om erger te voorkomen, maar het is alsof ze een kater met alcohol bestrijden. “We zitten opnieuw in een situatie waarin te veel liquiditeiten de kans op zeepbellen vergroten. Het monetaire beleid lijkt niet meer in staat om te zorgen voor financiële stabiliteit”, zegt Piet Lammens, hoofd research van de KBC Marktenzaal.

Wat weegt op de koers van de dollar?

De Amerikaanse centrale bank (de Fed) is de speerpunt in het wereldwijde reflatiebeleid. De rente op dollaractiva op korte termijn is ongeveer 0 %, en daarmee hoort de dollar bij de laagst rentende munten. Dat maakt hem weinig aantrekkelijk, en dat wordt er niet beter op omdat een aantal regio’s (vooral in Azië) sneller opnieuw met groei aanknopen en dus sneller de rentetarieven zullen optrekken. De Australische centrale bank is daar vorige week al mee begonnen. De Amerikaanse dollar lijkt intussen ook het slachtoffer te worden van zogenaamde carry trades, waarbij beleggers goedkoop ontlenen in dollar, en vervolgens die dollars verkopen om beleggingen in andere munten te financieren.

De dollar kan voorts ook niet meer profiteren van zijn status van veilige haven tijdens de donkerste uren van de financiële crisis. Naarmate het vertrouwen en de risicoappetijt bij beleggers wat terugkeerde, viel de dollar de voorbije maanden terug in de dalende trend van voor de crisis.

Is een zwakke dollar een deel van de oplossing?

Ja. De wereldeconomie is onder meer van de rails gedonderd omdat de groeilanden te afhankelijk waren van een Amerikaanse consument die op krediet en dus ver boven zijn stand leefde. Een fundamentele correctie van het wereldwijde groeimodel vereist dat de groeilanden (China op kop) meer consumeren, en dat de VS meer exporteren. Een lagere dollar helpt bij dit proces, omdat die de Amerikaanse export goedkoper en de invoer duurder maakt. “Je bouwt de Amerikaanse economie niet zomaar eventjes om in een exporteconomie. Dat is een herstructureringsproces dat jaren tijd vraagt”, zegt Carsten Brzeski, econoom van ING België.

De kans is klein dat de dollar helemaal onderuitgaat. De groeilanden blijven braafjes de dollars op overschot opkopen om die te ondersteunen en te vermijden dat hun munt te sterk zou stijgen ten opzichte van de dollar. Dat zou hun eigen export, groei en tewerkstelling te veel ondermijnen. Iedereen probeert de recessie te exporteren en het herstel te importeren. De grote verliezer van dit spel dreigt de Europese economie te worden. Omdat de groeilanden nog niet bereid zijn om hun munt te laten stijgen, daalt de dollar vooral tegenover de euro. De Europese export draait dan op voor de reconversie van de Amerikaanse economie tot exportmachine.

Steun voor de dollar (en dus verzachting voor Europa) kan er komen als de Amerikaanse economie sneller herstelt dan de Europese, en de Fed dus sneller de rente optrekt dan de ECB. Het omgekeerde lijkt weinig wenselijk en ook weinig waarschijnlijk.

Is er al een alternatief voor de dollar?

Nog niet. De geopolitieke en economische macht van de VS daalt, maar behalve de euro staan er voorlopig geen alternatieven voor de dollar op. Vooral in Azië ontbreekt nog een volwaardige tegenhanger. Japan heeft die rol nooit kunnen spelen, en China wil die nog niet opnemen. Een wereldmunt van de troon stoten is trouwens een proces van heel lange adem. Het Britse pond bleef nog lang de reservemunt van de wereldeconomie, ook toen het Verenigd Koninkrijk nog maar een schim was van het wereldimperium van weleer.

Door Daan Killemaes

Een wereldmunt van de troon stoten is een proces van heel lange adem.