KORT GESTELD De Chinese droom die president Xi Jinping afkondigde, dreigt voor het Westen een nachtmerrie te worden.
Een kwarteeuw geleden, na het einde van de Koude Oorlog en de implosie van de Sovjet-Unie, geloofden we in wat een bestseller “het einde van de geschiedenis” noemde. Na oneindig bloedvergieten zat de mensheid definitief op koers richting politieke en economische vrijheid. Die rooskleurige inschatting blijkt nu op drie fronten een flagrante misrekening te zijn geweest.
De eerste misrekening heet religie. Seculiere denkers waren vergeten dat religie al vele millennia een grote politieke rol speelt. Het einde van de ideologische Koude Oorlog was het begin van de terugkeer van religie als een bepalende politieke kracht. In de moslimwereld en bij islamitische immigranten staat de traditionele islam op gespannen voet met de gelijkheid en de vrijheid die de democratie kenmerkt.
De tweede misrekening heet democratie. De Oude Grieken wisten al dat die gemakkelijk ontaardt in tirannie. Zonder sterke instellingen en een breed burgerschap komt democratie neer op een dictatuur van de meerderheid. Dat scenario speelt zich nu af in Rusland en Turkije. Zelfs in Europa, in Hongarije en Polen, dwepen verkozen leiders met wat nu ‘onliberale democratie’ heet.
De derde misrekening heet communisme. Het was dood en begraven verklaard, maar het is nog altijd de officiële ideologie in een handvol landen, waaronder China. Voor velen is het fantoompijn van de Koude Oorlog, voorbestemd om te vervliegen. Maar dat is buiten de Chinese president Xi Jinping gerekend. Op de bühne van het negentiende congres van de Communistische Partij verklaarde hij: “Overheid, leger, samenleving en scholen – Noorden, Zuiden, Oosten en Westen – de Partij is de leider van allemaal”.
Xi herbevestigt de canon van het communisme: geen open samenleving die via vrije meningen, vrije keuzes en een vrije samenwerking haar eigen toekomst uitvindt, maar een gesloten regime waar alles en iedereen de koers van de Partij volgt. Geen samenleving waar de individuele mens de maat van de dingen is, maar een dictatuur die alle mensen ondergeschikt maakt aan de superieure communistische ideologie.
Xi predikt de Chinese droom waarin China opnieuw een belangrijke wereldrol speelt. Voor ons is het een nachtmerrie. Sinds de jaren zeventig hebben wij China verwelkomd in internationale instellingen. Zonder toegang tot westers kapitaal en tot westerse afzetmarkten was de fabuleuze Chinese economische renaissance er nooit gekomen. Wij hebben de wereld geopend voor China in de veronderstelling – het einde van de geschiedenis indachtig – dat China zich geleidelijk zou openen voor de wereld.
We hebben ons vergist. De beproefde Chinese methode om het Westen te gebruiken waar het moet en het te beconcurreren waar het kan, zal onder Xi niet veranderen maar verdiepen. Er was al het grote staatsoffensief om Chinese kampioenenbedrijven te kweken en ze naar de mondiale dominantie te manipuleren. Er was al de politiek om met Chinees geld en onder Chinese auspiciën nieuwe internationale instanties voor economische investeringen en ontwikkeling te promoten.
Daarbovenop komt nu een China dat zich mondiaal als een politiek en cultureel alternatief voor het westerse samenlevingsmodel wil profileren. Gaan wij mee in een nationalistisch opbod, zoals een Donald Trump het verkiest, of gaan we de confrontatie aan met als inzet een vrije en rechtvaardige wereld in de 21ste eeuw? De keuze tussen droom en nachtmerrie is aan ons.
@devosmarc is directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent
MARC DE VOS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier