“De broers Wright moesten toch ook geen vliegvergunning hebben?”

Nout Wellink is niet alleen president van de Nederlandse centrale bank, als voorzitter van het Bazelcomité, dat toeziet op het internationale banksysteem, zit hij ook in een van de zenuwcentra die de vinger aan de pols van de financiële markten houden. Als iemand de kredietcrisis kan doorgronden, is hij het misschien wel.

Hebt u als toezichthouder de zaken laten ontsporen? Had u niet vroeger moeten ingrijpen?

WELLINK. “Ik reageer nu als toezichthouder en namens het Bazelcomité. Het is gemakkelijk om de toezichthouders de schuld te geven voor de kredietcrisis. Het banksysteem onderging de voorbije jaren een fundamentele metamorfose. Vroeger gaf je als bank een hypotheek en je hield die op de balans, maar de voorbije jaren verkochten de banken die kredieten door aan andere beleggers. De regelgeving van Basel II (in Europa in werking vanaf begin dit jaar, nvdr) is onze reactie om dat nieuwe bankmodel in goede banen te leiden. Maar Basel II moest via wereldwijde onderhandelingen tot stand komen, en dat proces heeft jaren geduurd. In de VS treedt Basel II pas in 2009 in werking. Zeg dus niet dat we de ontwikkelingen niet gezien hebben. In 2006 al hadden we in het Bazelcomité de zwakke punten van het nieuwe bankmodel opgelijst. Al die punten zijn relevant geworden vanaf 9 augustus 2007: dat ging over de waardering van de herverpakte kredieten, de ratings van de kredietbeoordelaars, het van de balans halen van kredieten zodat je als bank het kredietrisico niet meer leek te dragen. We maakten trouwens aardig vorderingen met Basel II, tot de politiek er zich mee moeide op een aantal terreinen, zoals de kredietverlening aan de kleinere ondernemingen. Maar dat wil niet zeggen dat toezichthouders volmaakt zijn geweest. We hebben ook niet alles gezien. De les die we geleerd hebben, is dat we nog meer druk op het stelsel moeten zetten.

“Vergeet ook niet dat er geld in overvloed was. De rendementen stonden onder druk, en investeerders joegen op extra rendement door meer geld te lenen en meer risico’s te nemen, maar die risico’s wou men niet zien. Er was een explosieve ontwikkeling van nieuwe financiële instrumenten. We wisten dat er zo nieuwe risico’s in het systeem kwamen, maar we wisten niet waar die terecht kwamen. We hebben gewaarschuwd voor deze ontwikkelingen, zonder dat we er veel aan konden doen. Het moment van omslag kwam als een verrassing, ook voor ons. We zijn Onze Lieve Heer niet, en zelfs die wist het misschien niet.”

Is dat nieuwe bankmodel ten dode opgeschreven?

WELLINK. “Neen. Dat model heeft ook heel grote voordelen, maar de excessen moeten eruit. Toen ik afstudeerde, was een hypotheek best duur. Je moest die toen in twintig jaar aflossen, en in het begin was dat heel zwaar, waardoor heel wat mensen zich geen hypotheek konden veroorloven. Er zijn veel nieuwe technieken op de markt gekomen, om die lasten beter te spreiden, en die hebben dus hun nut in de samenleving. Alleen is de slinger doorgeslagen, en daar wordt nu wat aan gedaan. Maar in elke periode van grote veranderingen en innovatie gaat het soms te snel. Vergelijk het met de gebroeders Wright. Daar zit een dilemma. Hadden ze van die broertjes eerst een vliegvergunning gevraagd, ze waren nooit de lucht ingegaan. Je moet de balans vinden tussen toestaan van innovatie en nemen van risico’s.”