De federale regering serveert straks een ‘3 Suisses-catalogus’ van belastingen en hier en daar uitgavenbeperkingen om de begrotingsdoelstellingen voor 2013 te halen. Dat is kiezen voor een nefaste kortetermijnaanpak.
Een hogere btw, een belasting op vliegtuigtickets, hogere accijnzen, een hogere belasting op kapitaal, de afbouw van de fiscale aftrekbaarheid van dienstencheques, snijden in de overheidsuitgaven… Het zijn maatregelen die tijdens het lopende begrotingsconclaaf op tafel liggen.
De opdracht is niet min. Om het begrotingsdeficit in 2013 terug te dringen tot 2,15 procent van het bruto binnenlands product (bbp) moet de federale regering op zoek naar 3,721 miljard euro. Samen met de andere overheden gaat het om een totale inspanning van 4,7 miljard euro of 1,2 procent van het bbp. En in 2014 komt daar nog eens 8 miljard euro bij, staat in het rapport van het monitoringcomité voor de begroting.
De federale excellenties hebben duidelijk gemaakt dat de regering kiest voor een combinatie van extra belastingen en minder uitgaven, maar het ziet ernaar uit dat de slinger vooral in de richting van meer taksen gaat. Dat baart zorgen.
“Uit onderzoek blijkt dat belastingen op korte termijn effectiever zijn dan snoeien in de uitgaven om de begroting te saneren”, zegt Gert Peersman van de Universiteit Gent. “Maar de neveneffecten zijn op lange termijn schadelijk. Besparingen via belastingen zijn niet duurzaam. Snoeien in de uitgaven is dat wel, voor zover de overheidsinvesteringen niet worden aangepakt.”
Stijn Decock, hoofdeconoom van de Vlaamse werkgeversfederatie Voka, sluit zich daarbij aan. “De recente belastingverhogingen, bijvoorbeeld die op de bedrijfswagen, hebben niet het gewenste resultaat omdat ze tot ontwijkgedrag leiden.”
Wie een diagnose maakt van de Belgische overheidsfinanciën, merkt dat er eigenlijk geen rek meer zit op de extra fiscale druk. Met de totale belastingontvangsten die 48 procent van het bbp bedragen, behoort België tot de Europese top drie. Vorige week berekende Voka nog dat meer dan 40 procent van de toegevoegde waarde die de ondernemingen creëren naar de overheid gaat.
België is niet alleen een kam-pioen in fiscale druk, ook onze overheidsuitgaven zijn een topper. “In België loopt het overheidsbeslag – alles wat de overheid uitgeeft – op tot meer dan 50 procent van het bbp. Dat kan gerust omlaag. In veel andere Europese landen is dat 45 procent”, zegt Decock. “We zien ook dat de output van de hoge belastingdruk niet indrukwekkend is. België heeft niet zo’n efficiënte overheid en de infrastructuur kan beter.”
Begrotingstrucs
De primaire uitgaven, de uitgaven zonder de rentelasten, stegen van 40 procent van het bbp in 2000 tot meer dan 47 procent.
België zit in een vicieuze cirkel. Het gebrek aan uitgavendiscipline maakt een hoge belastingdruk on-vermijdelijk (zie grafieken). De prioriteit moet liggen bij de verlaging van de primaire uitgaven en het streven naar een structureel positief primair saldo, zeggen de economen in koor. De overheidsfinanciën zijn al jaren chronisch ziek en tot nog toe werden alleen lapmiddelen toegediend.
“Van bij de start van de euro in 1999 hebben we de primaire lo-pende uitgaven forser doen stijgen dan gemiddeld in de Europese Muntunie (EMU)”, weet Edwin De Boeck, hoofdeconoom bij KBC. “Dat betekent dat we de bonus van de dalende rentelasten, ruim 3,5 procent van bbp sinds 1999, hebben opgesoupeerd door de toename van andere lopende overheidsuitgaven. Tegelijk bleef de belastingdruk significant hoger dan gemiddeld in de eurozone. Het is een boutade, maar de geraamde vergrijzingskosten van 6,1 procent van het bbp kunnen we opvangen door de daling van de primaire uitgaven naar het EMU-gemiddelde. De primaire lopende uitgaven liggen immers 4,5 procent van het bbp hoger dan gemiddeld.”
Peersman wijst erop dat heel wat maatregelen en begrotingstrucs uit het verleden op de primaire uitgaven wegen, waardoor er niet gespaard kan worden. Bijvoorbeeld de sale-and-lease-backoperaties van gebouwen en heel wat investeringen op basis van publiek-private partnerships. “Aan de huur van die gebouwen zit je voor meerdere jaren vast, net als de terugbetaling van de investeringen.”
Het primaire saldo is met 0,4 procent van het bbp voor het eerst sinds de crisis niet deficitair. “Het is inderdaad belangrijk het primaire saldo zo snel mogelijk op te trekken en via schuldafbouw extra ruimte vrij te maken om de vergrijzing te betalen”, benadrukt Peersman. “En er moet ook in de sociale zekerheid ingegrepen worden.”
Vestzak-broekzak
Het rapport van het monitoringcomité voor de begroting schetst een bloedrood beeld van die sociale zekerheid. Ze boekt in 2012 een tekort van 10 miljoen euro, dat stijgt tot 918 miljoen in 2013 en 1,35 miljard in 2014. De sociale bijdragen en de alternatieve financiering van de sociale zekerheid (bijvoorbeeld inkomsten uit btw en accijnzen) voldoen niet meer om het stelsel te financieren. De komende twee jaar neemt de alternatieve financiering nog toe van 15,6 miljard tot 16,5 miljard volgend jaar en 17,7 miljard in 2014.
Het rapport van het monitoringcomité leert dat de sociale zekerheid alleen uit de rode cijfers kan worden gehaald door de toekenning van een evenwichtsdotatie. Maar die middelen komen uit de algemene begroting. Als de federale ministers straks trots komen melden dat de sociale zekerheid amper een tekort vertoont, is dat het gevolg van een vestzak-broekzakoperatie. Deze aanpak is typisch voor de kortetermijnvisie van de beleidsmakers.
“Ik ben geen voorstander van keiharde saneringen op korte termijn. Zeker in dit economisch onzeker klimaat”, legt Bart Vancraeynest, hoofdeconoom van Petercam uit. “We moeten dringend een langetermijnvisie ontwikkelen waarbij maatregelen genomen worden die over een aantal jaar op kruissnelheid tot resultaten leiden, bijvoorbeeld de afschaffing van het brugpensioen. Dat debat wordt te weinig gevoerd of er bestaat alleen een consensus over halfslachtige ingrepen.”
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier