“Crisis of niet, blijf werklozen activeren”

Het glas is eerder halfvol dan halfleeg. Zo beoordelen de Vlaamse sociale partners het werk van de Vlaamse regering. Eensgezind roepen ze de politici op om, ondanks de crisis, de werklozen te blijven activeren.

Of ze voor Trends de Vlaamse ministers wilden evalueren in het licht van de verkiezingen op 7 juni? Neen, maar een rondetafelgesprek over het Vlaamse beleid kon wel.

Karel Van Eetvelt (Unizo), Philippe Muyters (Voka), Caroline Copers (ABVV) en Ann Vermorgen (ACV) hebben net in zijn kantoren in de Wetstraat een vergadering van de Sociaal Economische Raad van Vlaanderen (Serv) achter de rug. Ze zijn blijven zitten voor het gesprek met Trends en het is even wachten op professor-directeur Marc De Vos van de denktank Itinera. Het is de bedoeling dat hij een professorale kijk geeft op wat de mensen van het terrein vertellen, maar het dreigt van meet af aan verkeerd te lopen wanneer de flamboyante De Vos chargeert en Muyters zich aangevallen voelt. En tussen De Vos en Copers hangt spanning in de lucht.

De vier Vlaamse sociale partners zitten opmerkelijk dicht bij elkaar in hun overwegend positieve oordeel over het Vlaamse beleid. En ze hebben ook een eensgezinde aanbeveling voor volgende Vlaamse regering: blijf hoe dan ook de werklozen aansporen om een job te vinden.

Het dient gezegd dat de sociale partners een inbreng hebben in het beleid via het structurele overleg met de regering in het Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité (Vesoc). Voor Copers en Vermorgen gaat dat structurele gesprek uitsluitend over arbeidsmarktbeleid. Ze willen dat de economische dossiers er meer aan bod komen.

We gebruiken de institutionele kwestie als opstap voor de sociaaleconomische discussie.

De Vlaamse regering heeft een hoofdstuk staatshervorming in haar regeerakkoord. Daar is niets van in huis gekomen.

PHILIPPE MUYTERS (GEDELEGEERD BESTUURDER VOKA). “De Vlaamse regering kan feitelijk niet veel doen rond de staatshervorming. Dat is federale materie. Met haar beperkte mogelijkheden deed ze wel stappen in de goede richting, zoals de samenwerking die op gang is gebracht tussen de VDAB en het Waalse Forem. Ze heeft bovendien snel gereageerd in dossiers die op de grens liggen van haar bevoegdheden: de overbruggingspremie en de tweede kapitaalhulp aan KBC. ”

CAROLINE COPERS (ALGEMEEN SECRETARIS VLAAMS ABVV). “De inhoudelijke discussie over de staatshervorming viel stil. De mantra luidt: ‘Organiseer een staatshervorming en je lost de crisis op’. Maar hoe zoiets moet gebeuren, horen we niet. Overigens, we moeten niet altijd doen alsof Vlaanderen geen bevoegdheden heeft en met het inroepen van belangenconflicten los je niets op.”

KAREL VAN EETVELT (GEDELEGEERD BESTUURDER UNIZO). “Het werd inderdaad een emotionele discussie, zowel in de politiek als in de pers. Jammer dat het inhoudelijke en technische debat geen plaats krijgt.”

MARC DE VOS (PROFESSOR-DIRECTEUR ITINERA). “Gedetermineerde standpunten vastleggen in een regeerakkoord maakt een oplossing vinden moeilijker. Ik vind het merkwaardig een regeerakkoord te maken dat je niet kan uitvoeren. Dat is mijn perceptie, maar jullie weten het ongetwijfeld beter.”

MUYTERS. “Toch is het verstandig om de staatshervorming in het Vlaamse regeerakkoord op te nemen. Dat helpt om op de federale regering te wegen.”

Moet de Vlaamse regering haar beleid niet meer aan de slechte economische tijden aanpassen?

MUYTERS. “Ze nam al goede beslissingen: lastenverlagingen, maatregelen ten gunste van risicokapitaal zoals het XL-fonds van Gimv, een pragmatisch milieubeleid, de activering van werklozen, herstel- en crisismaatregelen.”

VAN EETVELT. “De regering is er bovendien vrij goed in geslaagd een langetermijnvisie te ontwikkelen die rekening houdt met heel veel geledingen van de maatschappij. Ze heeft de crisis aangepakt die haar soms verplichtte snel zwaarwichtige beslissingen te nemen zoals bij KBC. Ze versterkte de koopkracht en de waarborgregeling deed gemakkelijker kapitaal naar de bedrijven stromen. Er waren ook de arbeidsmarktmaatregelen.

“Meer doen betekent bedrijven subsidiëren. Dat is allerminst een goede zaak, want dan is het hek van de dam en weten we niet waar die toelagestroom stopt. Politici en sociale partners kunnen de crisis niet beheersen. Ze kunnen haar hoogstens corrigeren. Overigens, op de binnenlandse markt voelen we die crisis voorlopig niet zo hard en is er geen groot probleem met de koopkracht. Wie uitvoert, heeft het wel hard te verduren.”

Ik vermoed dat de vakbondsmensen rond de tafel dat laatste anders zien.

ANN VERMORGEN (NATIONAAL SECRETARIS ACV). “Velen zitten in de tijdelijke werkloosheid en lijden inkomensverlies. Uitzendkrachten gaan er helemaal uit. De koopkracht van die mensen daalt drastisch. En het wordt nog erger omdat de werkloosheid zal toenemen.”

En toch hebben de Vlamingen nooit zoveel gereisd en kochten ze nooit zoveel auto’s.

COPERS. “De medaille heeft ook een keerzijde: armoede in Vlaanderen. Tienduizenden Vlamingen wachten bijvoorbeeld op een sociale woning. Er komen meer werklozen door de crisis.”

DE VOS. “Zelfs als er 100.000 jobs verdwijnen, zitten we nog altijd op het niveau van 2006-2007. Toen schreeuwde iedereen dat er een tekort was aan talent. We zijn niet met zijn allen ten onder aan het gaan.”

VERMORGEN. “Vlaanderen zal wel scherpere keuzes moeten maken. Fiscale cadeaus zoals de jobkorting en de maatregelen voor kinderopvang en energiepremies passen in een kortetermijndenken. We kunnen dat allemaal niet blijven doen. Vlaanderen zal geld opzij moeten zetten om de kosten van de vergrijzing te kunnen betalen. Het mooie begrotingsliedje is uit en we zullen op kortere termijn onpopulaire maatregelen moeten nemen om de langere termijn te vrijwaren.”

De Vlaamse begroting is gezond. De Belgische niet.

MUYTERS. “De extra beleidsruimte voor de volgende Vlaamse regering is zo goed als onbestaande. Ze zal dus inderdaad keuzes moeten maken en beleidsruimte creëren door bjivoorbeeld het overheidsapparaat af te slanken. De Vlaamse efficiëntiecommissie heeft daar al voorstellen over geformuleerd. De overheid doet te veel taken die de privésector even goed op zich kan nemen. Meer nog, ze creëert diensten om ambtenaren aan de slag te houden.”

COPERS. “Dat is een fetisjdossier: smijt 30.000 ambtenaren buiten en het probleem is opgelost. Het gaat trouwens niet alleen om de hoeveelheid ambtenaren, maar ook om de kwaliteit van de openbare diensten. En kwaliteit heeft een kostprijs.”

VAN EETVELT. “De politici beseffen dat en de administratie heeft daar al werk over verricht. Onderschat dat niet.”

VERMORGEN. “Er kan veel worden gezegd over het ‘beter bestuurlijk beleid’, maar die hervorming heeft in elk geval een mentaliteitswijziging meegebracht in alle geledingen van de administratie. Ook bij de leidinggevende ambtenaren.”

DE VOS. “De geesten zijn inderdaad gerijpt in de administratie en het feit dat veel ambtenaren de komende jaren met pensioen vertrekken, kan een deel van de oplossing brengen. En dan moeten we kijken naar de rol van de politiek in de administratie, die te veel de speelbal is van de politieke windhanen die elkaar opvolgen. De politici moeten hun greep op de administratie verkleinen.

“We moeten voorts kijken wat we van de overheid willen en in analogie van ‘de vervuiler betaalt’ het principe invoeren dat ‘de gebruiker betaalt’.”

We betalen toch al voor de openbare dienstverlening via de belastingen?

DE VOS. “Het gaat niet zozeer over de verhoging van de belastingen, maar over wie wat betaalt en op welke manier. De gebruiker van de overheidsdiensten is een belangrijke factor in de manier waarop die moeten werken.”

Heeft de Vlaamse regering het overheidsapparaat goed beheerd?

VAN EETVELT. “Er zijn goede en slechte voorbeelden. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) veranderde in een instrument van de overheid dat de regie in handen heeft en in contact staat met wat er op de markt gebeurt. Het Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO) is een voorbeeld van hoe het niet moet. Op ondernemersvlak neemt het dirigisme toe.

“Overigens zit het op het terrein nog altijd niet snor met de ministeriële kabinetten. Die moeten afslanken en de politici moeten meer vertrouwen geven aan hun administraties. Mijn grootvader was ambtenaar en trots om het te zijn. Daar moeten we terug naartoe. Laat ons hopen dat de nieuwe regering daar een punt van maakt.”

DE VOS. “Absoluut. De politiek moet zich beperken tot het stellen van doelstellingen en de administratie afrekenen op de resultaten.”

MUYTERS. “Daar had de voorbije vijf jaar meer rond moeten gebeuren.”

COPERS. “Meer resultaatgericht werken, vergt een cultuuromslag en die is niet overal snel en gemakkelijk te realiseren.”

DE VOS. “De crisis die we meemaken, is een kantelmoment en we kunnen niet meer ontsnappen aan de evolutie naar minder ambtenaren. De tijd van plannen moet voorbij zijn. Ook de Serv schrijft interessante rapporten. Maar wat wordt ermee gedaan?”

VERMORGEN. “Wij blijven geloven dat die nota’s hun nut hebben.”

DE VOS. “Weet u, de samenleving dorst naar een project. Wat dat moet zijn, weet ik niet. Als het de mensen maar in een bepaalde richting mobiliseert. (windt zich op) Nederland staat mijlenver voor op België. Wij hebben een disfunctionele democratie. Wanneer gaan we die knop eindelijk omdraaien? Hoe langer dat niet gebeurt, hoe zwaarder de rekening wordt. De crisis wordt de nekslag als we geen doorstart maken.”

VAN EETVELT. “Daar ben ik het mee eens.” (T)

Door Boudewijn Vanpeteghem en Alain Mouton