Confederalisme voor beginners

CONFEDERALISME is een slogan voor Vlaams-nationalisten en een schietschijf voor hun tegenstanders. Laten we de symboolretoriek inruilen voor de kernvraag: kunnen we de gestolde Belgische democratie doen smelten door de diepe politieke verschillen tussen de regio’s in een meer regionale democratie te vertalen? Het antwoord op die vraag is positief. Het kan ten dele zelfs zonder staatshervorming.

We kunnen het sociaal overleg decentraliseren naar de bedrijfsniveaus. Dan zullen de enorme arbeidsmarktkloven tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië uitmonden in grotere regionale loonverschillen. Brussel en Wallonië zullen in verhouding lagere lonen hebben dan Vlaanderen, wat hen aantrekkelijk zal maken voor investeerders. De hogere lonen in Vlaanderen zullen werkzoekenden aansporen in Vlaanderen te werken. Een economisch reveil en arbeidsmobiliteit: daar zitten we al lang op te wachten.

WE KUNNEN DE werkloosheidsverzekering federaal houden, maar regionaal invullen. Binnen eenzelfde federaal referentiebudget per werkloze kunnen regio’s dan beslissen hoeveel ze inzetten op activering en hoelang ze uitkeringen toekennen. Als Wallonië wil blijven kiezen voor levenslange werkloosheidsuitkeringen, zal dat kunnen zonder dat Vlaanderen de rekening betaalt.

Economisch beleid is al in belangrijke mate regionaal. De regio’s verleiden of verschrikken investeerders met ruimtelijke ordening, subsidies, infrastructuur, mobiliteit en milieunormen. We kunnen de munt omdraaien en ook de regulering en de belasting van bedrijven gedeeltelijk of volledig regionaliseren. Er zijn genoeg federale landen die zo’n interne diversiteit hebben. In België doen de gemeenten en de provincies al hetzelfde, alleen in mindere mate.

WAT GELDT VOOR BEDRIJVEN, kan ook gelden voor personen. De woonplaats kan een criterium worden voor de personenbelasting en de sociale bescherming. Natuurlijk geeft dat meer complexiteit. Maar complex is niet ondraaglijk. In de gezondheidszorg combineren veel rijke landen publieke en private verzekeringen. Burgers moeten dan kiezen uit diverse aanbieders die naast elkaar opereren. De regionalisering van de gezondheidszorg heeft een analoog effect: burgers kiezen via hun woonplaats. In Brussel zal er meer keuze zijn, zoals de Brusselaars nu al kunnen kiezen in het onderwijs. Tegenover meer complexiteit staat ook meer politieke daadkracht en betere democratische besluitvorming, met dank aan homogene meerderheden. Meer budgettaire verantwoordelijkheid voor eigen keuzes. Meer ruimte voor verandering en experiment. Meer zuurstof voor beleidsstrategie. Meer concurrentie en meer druk voor goed bestuur dat bedrijven en gezinnen aantrekt. Dat is een van de lessen van het succes van het amalgaam kantons dat Zwitserland heet.

NIET COMPLEXITEIT is dus het probleem voor het confederalisme, maar geld. In alle beleidsdomeinen die herverdeling inhouden, betekent meer regionalisering minder geld en meer concurrentie voor Wallonië en/of Brussel en meer voorsprong voor Vlaanderen. In Brussel betekenen burgerkeuzes voor sociaal beleid ook een feitelijke vernederlandsing in een Franstalige stad, zoals we al in het onderwijs zien.

Er kan geen grondige bevoegdheidsherverdeling gebeuren zonder een Brusselse aardbeving en zonder een financieringswetgeving die transparant solidariteit met verantwoordelijkheid verbindt. De N-VA suggereert confederalisme opdat elke regio haar eigen politieke voorkeuren zou kunnen uitleven. Maar Wallonië kan haar conservatieve socialisme maar volhouden dankzij Vlaams geld.

DE CATCH 22 van de Belgische politiek na de jongste verkiezingen is dat een federale meerderheid ofwel een Vlaamse meerderheid, ofwel een Franstalige meerderheid blokkeert. Die patstelling kan de druk op de institutionele ketel opvoeren. Er zal heel veel druk nodig zijn. Kalkoenen stemmen niet voor Kerstmis. Franstalige politieke partijen stemmen niet voor het confederalisme.