Lenin, Stalin, Mao, Pol Pot en andere communistische heilanden hebben naar schatting 85 tot 100 miljoen doden op hun geweten. Je zou denken dat misdaden van zulke unieke proporties eeuwig nazinderen. En toch betekende de honderdste verjaardag van de Russische Oktoberrevolutie voor onze media weinig meer dan een romantische herdenking – het portret van een idealistische opstand. Over de mensonterende erfenis van het communisme viel geen woord.
Dat is verbijsterend. Bijna 40 procent van de Belgische bevolking was nog niet geboren of was jonger dan tien jaar, toen het communisme eind jaren tachtig overal in Europa implodeerde. Zowat 4,5 miljoen landgenoten hebben geen enkele persoonlijke herinnering aan het verval en de ondergang van het meest moorddadige politieke regime in de geschiedenis van de mensheid. Wie de geschiedenis niet kent, is gedoemd ze te herhalen, luidt het gezegde. We hebben een collectieve verantwoordelijkheid om de lessen van de communistische nachtmerrie nooit te vergeten.
EERSTE LES: economische en politieke vrijheid gaan hand in hand. In navolging van Karl Marx geloofden de communisten dat de destructie van eigendom de weg naar een proletarisch nirwana zou banen. In plaats van private kwam collectieve eigendom, in plaats van de markt kwam de planeconomie, in plaats van het parlement kwamen de arbeiders. In werkelijkheid is eigendom het verlengstuk van de economisch actieve mens. Met de afschaffing van private eigendom werd de mens als handelend wezen afgeschaft en compleet onderworpen aan de communistische dictatuur. Daarvan dragen de voormalige communistische landen nog altijd de culturele littekens.
TWEEDE LES: geforceerde economische gelijkheid verbergt politieke ongelijkheid en misbruik. De communisten wilden zogezegd alle mensen tot gelijke kameraden maken. In werkelijkheid werden miljoenen onderdrukt door de communistische terreur, terwijl een elite van partijfunctionarissen zichzelf en haar acolieten bediende. In plaats van economische ongelijkheid op basis van vrije markttransacties, bracht het communisme statusongelijkheid op basis van politieke willekeur. Ook die corruptie blijkt een hardnekkige gewoonte.
DERDE LES: planeconomie kan niet op tegen markteconomie. Zeker, de complete vermenging van politieke macht en economische middelen kan grote doorbraken forceren. Tot in de jaren zeventig vonden veel westerse intellectuelen de daadkracht van het communisme superieur aan die van de kapitalistische democratieën. Ze overschatten de communistische prestaties en onderschatten de werkelijke kracht van de openmarkteconomie: permanente innovatie. Alleen gescheiden door de grens van het communisme, produceerde Oost-Duitsland de krakkemikkige Trabant en West-Duitsland Mercedes en BMW.
DE COMMUNISTISCHE LESSEN zijn opnieuw brandend actueel. In China viert de planeconomie hoogtij, maar met een schriftvervalsing die profiteert van de kapitalistische globalisering om die tegelijk te manipuleren. In de Verenigde Staten gedijt een president voor wie menselijke vrijheid geen universele waarde is en voor wie economische relaties geopolitieke machtsrelaties zijn. In Europa herleeft extreemlinks met een flauw doorslagje van het historische communisme, terwijl het socialisme opnieuw wil aankopen met een directe sturing van de economie.
Het communisme keert niet terug. Maar als we niet bij de les blijven, raken we sneller dan we denken opgesloten in een logica van politisering, getuige het Rusland, het Turkije en het China van onze tijd. De mens en de open samenleving zijn daarmee onverenigbaar. Vrijheid is nooit meer dan een generatie van uitsterven verwijderd. We erven ze niet, we moeten ze beschermen en overdragen. Aldus Ronald Reagan, de Nemesis van het communisme.
De auteur is directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent
MARC DE VOS
Vrijheid is nooit meer dan een generatie van uitsterven verwijderd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier