Claessens uit de doeken

Waar koopt de schilder zijn canvas? Euh, in de winkel? Raveel, Tuymans en vroeger ook Magritte schilderen op doek van Claessens uit Waregem. Het bedrijf bestaat al meer dan 100 jaar en gaf nog geen cent uit aan reclame.

West-Vlaamse bescheidenheid. Hardnekkig, maar soms twijfelachtig of het siert. Philippe Huyvaert (57), gedelegeerd bestuurder van canvasproducent Claessens uit Waregem, is aan het oefenen om meer naamsbekendheid te kweken. “Ons probleem is dat we een anoniem product verkopen en daarmee is het moeilijk optornen tegen goedkope import uit China.”

Claessens heeft sinds zijn ontstaan in 1905 nog geen euro uitgegeven aan marketing. Niet echt bevorderlijk voor de business, beseft Huyvaert nu. Samen met zijn team denkt hij na over een strategie om het hart van zijn kooppubliek te veroveren.

Troeven genoeg nochtans om mee uit te pakken. Onder het cliënteel van Claessens bevinden zich namen als Roger Raveel, Luc Tuymans, Raoul De Keyser en ook van René Magritte is het “200 procent” zeker dat hij Claessens-canvas gebruikte. Grote schilderoppervlakten zijn voor de Waregemse schildersdoekproducent evenmin een probleem. Drie kunstprojecten in de Brusselse metro bijvoorbeeld dragen een Claessens-stempel, net als de muurwand die Keith Haring eind jaren tachtig beschilderde in het Knokse casino.

Het was Victor Claessens die meer dan een eeuw geleden een canvasfabriek uit de grond stampte in Waregem. Volgens de overlevering leerde hij de stiel bij de voormalige Établissements Mommen in Sint-Joost-ten-Node, waar nu nog altijd kunstenaarsateliers gevestigd zijn. De tweede generatie Claessens, Armand, bleef ongehuwd. Bij zijn overlijden in 1956 was het de grootvader van Philippe Huyvaert die de firma erfde – op voorwaarde dat de naam Claessens behouden bleef. De man was na zijn afstuderen in het canvasbedrijf aan de slag gegaan en was er opgeklommen tot directeur.

Het dure doek

Intussen is er aan het schildersdoek weinig veranderd. Vlas is in de meeste gevallen nog altijd de belangrijkste grondstof. Vroeger was het Claessens zelf die het vlas weefde tot doek, maar intussen worden de weefsels geleverd door Libeco Lagae, ook een West-Vlaams bedrijf en een van de grootste linnenweverijen in Europa. Op die weefsels worden bij Claessens een aantal flinterdunne lagen aangebracht en zo ontstaat het geroemde schilderscanvas. Aanvankelijk gebeurde het aanbrengen van de nodige lijm- en verflagen manueel, maar onder impuls van Philippe Huyvaerts vader Wilfried deden de machines hun intrede in het bedrijf.

In België verkoopt Claessens zijn doek via gespecialiseerde winkels van kunstmaterialen. Hetzelfde gebeurt in Nederland. Claessens exporteert ook naar de rest van Europa, naar de VS en naar Azië. Meer dan 80 procent van de omzet wordt buiten België gerealiseerd. Afhankelijk van de situatie werkt de firma met een invoerder of rechtstreeks met enkele grote klanten. Huyvaert heeft zeker ambitie om onontgonnen terrein te veroveren, zoals Zuid-Amerika en het vroegere Oostblok. “De plaatselijke economische omstandigheden houden ons een beetje tegen. Schilderen is nu eenmaal een dure hobby.”

Het schilderdoek van Claessens is inderdaad een relatief duur product. Voor goedkope kwaliteit schommelt de verkoopprijs rond de 40 euro per lopende meter. Voor topkwaliteit kan de prijs oplopen tot 100 euro. Lokale concurrentie hoeft Philippe Huyvaert niet meteen te vrezen. In België bijvoorbeeld is er slechts één bedrijf dat ook schilderdoek maakt: P.A. Van Mulders – De Knibber uit Aalst. Volgens Huyvaert is de Belgische markt netjes verdeeld en heeft Claessens het grootste marktaandeel in handen.

Het anonieme doek

Het gele gevaar is echter een niet te onderschatten uitdaging. “De jongste jaren ging een groot deel van ons koop-publiek overstag voor goedkoop canvas uit China. Zeker amateurschilders zijn meer geïnteresseerd in prijs dan in kwaliteit. Het helpt ons evenmin dat grootwarenhuisketens sinds kort goedkoop schildermateriaal invoeren uit het verre Oosten. Professionele schilders blijven bij ons aankloppen, maar dat zijn natuurlijk geen grootverbruikers. Als een topschilder twintig schilderijen per jaar maakt, is dat al een succes.”

Redenen genoeg, met andere woorden, om serieus te beginnen uitpakken met het merk Claessens. “In landen als de VS en Japan is dat gemakkelijker dan in Europa”, vertelt Huyvaert. “Daar kunnen we ons canvas promoten als tradi-tioneel Belgisch of Vlaams. Het product wortelt in een rijke schildertraditie. En zelf zijn we gevestigd in de Leiestreek, waar veel beroemde Vlaamse schilders hebben geleefd en gewerkt.” Als Claessens tegenwoordig rollen schildersdoek exporteert naar de VS, zit er een document bij waarop dat verhaal te lezen staat.

“In Europa ligt dat iets gevoeliger”, zucht Huyvaert. “Gespecialiseerde winkels zijn het gewoon om schilderdoek als een anoniem product te verkopen. Het gebeurt zelfs dat ze ons label ervan scheuren, uit angst dat hun klanten rechtstreeks bij ons komen aankopen. Een grootse marketingcampagne lijkt dus niet meteen de aangewezen manier om naamsbekendheid te creëren. We zullen het wellicht iets subtieler moeten aanpakken en de gevoeligheden respecteren.”

Het doek valt

De crisis heeft bij Claessens extra druk op de ketel gezet. De laatste twee maanden van 2008 waren een dieptepunt. Schilders verkochten nagenoeg geen schilderijen meer en vulden hun voorraad canvas dan ook niet meer aan. De markt viel stil. Ook 2009 bracht weinig goed nieuws voor Huyvaert en zijn team. De eerste maanden van dit jaar oogden veelbelovend. Bij Claessens keert het vertrouwen stilaan terug. “En we zijn niet de enigen die achteruitgegaan zijn. Geen paniek dus.”

Op iets langere termijn acht Huyvaert het niet noodzakelijk om uit te kijken naar andere activiteiten, om de risico’s te spreiden. De productie van doek om foto’s op te printen zou een optie kunnen zijn, want daar is veel vraag naar. Maar Claessens is daarvoor niet uitgerust, vindt Huyvaert. En ook, schilderscanvas zal altijd blijven verkopen. Met de nodige pieken en dalen dan wel, maar daar is de Claessens-spaarpot tegen bestand. Waar Huyvaert wél van wakker ligt – soms – is de overdracht van zijn firma, na zijn pensioen. Geen van zijn beide kinderen hebben duidelijk hun interesse laten blijken. “We zullen wel zien. Stoppen met Claessens is in elk geval geen optie.”

Door celine de coster, fotografie thomas de boever