Centraal-Europa is Groot-Italië

Uitgerekend één dag voor de krach van Parmalat werd de stad van de parmaham en de parmezaanse kaas aangewezen als zetel voor het nieuwe Europese Voedselagentschap. In Centraal-Europa ontstaan honderd Parmalats. Met lachsterren in de ogen worden de West-Europeanen verondersteld te zijn bij de uitbreiding van de Europese Unie. Vanaf mei worden wij machtiger, belangrijker, zichtbaarder, afschrikwekkender voor vijand en vriend.

Is het schennis van dit vrolijke beeld om te bevestigen dat de uitbreiding een noodzaak is, maar ook een avontuur dat de Europese samenleving wel eens op lossere schroeven zou kunnen zetten?

Is er een verschil tussen de ‘ bel paese‘ en Vlaanderen, is er een verschil tussen de ‘ bel paese‘ en Centraal-Europa? Het antwoord op het eerste deel van de vraag is ja; het antwoord op het tweede deel neen. Generaliseringen zijn te mijden, maar voor de scherpte van een discussie beter dan geslijm. De Eik Trading van de familie Van Waeyenberge is een wereldmacht in de handel van melkpoeder (zie blz. 38). Veertig jaar is de Vlaamse onderneming actief in deze branche. Halfweg de jaren negentig was er een onderzoek naar geknoei dat gunstig was voor De Eik: niks bleek er aan de hand te zijn. Toeval? Handel in graan, olie, zuivel, goud, staal is stuntwerk. Wie daaraan begint met een ethische houding zal grenzen prikken en besnuffelen; ze echter aanvaarden.

Parmalat van Carlisto Tanzi is eveneens veertig jaar bezig en puzzelde een wereldrijk samen dat krom staat van de fraude. Is Parmalat een Europees Enron, zijn Ahold en Adecco evenzeer bevlekt? Enron, Ahold en Adecco zijn geen onderdeel van een weeffout van een land. Geen systeem. Italië is geschikt als achtergrond voor misdaadromans. Het land grossiert in samenzweringen, schandalen, corruptie. De Tanzi’s symboliseren la vita comoda, een bourgeoisstijl die rechtse socialisten ( Benito Mussolini) en linkse socialisten ( Pietro Nenni) bekampten.

Is dit oordeel over Italië te streng? Een studie van 1999 van de antropoloog Maryon McDonald van Cambridge, besteld door de EU-Commissie, tekent de diepe kloof tussen de noorderlingen en de zuiderlingen van de Europese Unie. Zij leven in twee werelden. Als de oosterlingen in deze panier de crabes belanden en hun deel opeisen van de gereserveerde vakken in de ondergrondse garages van de Unie ontstaat een driedeling in de EU.

Wij denken veel te naïef over de uitbreiding van de Europese Unie. Die kinderlijkheid wordt gestimuleerd door het officiële Europa, want wie te veel nadenkt over deze vergroting zweet van angst. Tijdens veertig jaar communisme zijn de nieuwe lidstaten uit Centraal-Europa moreel en fysiek verwoest. Die landen werden vier decennia bezet door een onmenselijk regime. Die schandelijke behandeling, denk aan Tsjechië en Oost-Duitsland met hun voor 1940 bloeiende industrie, is niet verwerkt. Unice, de Europese koepel van werkgeversverenigingen, heeft de grootste moeite om daar bedrijfsleiders voor zijn nieuwe dochters te vinden die geen lid waren van de communistische elite, de veiligheidsdiensten, de legertop, de beulenorganisaties. Het stalinistische denken en de corruptie zitten in 2004 onvervreemd in de poriën van deze landen. Dat vormt de voedingsbodem voor de honderd Parmalats die Europa daar in de volgende decennia te wachten staat. Het gearrangeerde huwelijk tussen kapitalisme en ex-communisme wordt een tranendal.

Frans Crols