Burgerlijk ongehoorzame opera

Het productiehuis ChampdAction van Serge Verstockt trekt al jaren aan de kar van de actuele muziek. Van multimediavoorstellingen tot theater, dans, soundscapes, en alles wat daar tussenin ligt. ‘Hold Your Horses’ gaat dinsdag in première. “Een ‘grand opéra de trash’, want hedendaagse kunst moet burgerlijk ongehoorzaam zijn.”

Als we Serge Verstockt mogen geloven, is het heerlijk toeven op de dunne scheidslijn tussen realiteit en virtualiteit. We merken meteen wat hij bedoelt als we Studio3, in de kelderverdieping van de Antwerpse Singel binnensluipen. Hier heeft ChampdAction zijn thuisbasis. Er wordt naarstig gewerkt aan de voorbereiding voor de opera ‘Hold your Horses’. Maar een deel daarvan is dus ‘echt virtueel’.

“Onze zangeres is een avatar”, vertelt Verstockt. “Een animatiefiguurtje dat zingt, uit een bestaande game geplukt. Je tikt een melodie en een tekst in, doet danspasjes voor en de avatar doet ze perfect na.” Verstockt wil op die manier flirten met de grens tussen werkelijkheid en fictie. “Vroeger stonden popzangers te playbacken op het podium. Elke zanger is dus vervangbaar, virtualiteit heeft altijd al bestaan in de kunst.”

Destabiliseren

Met Hold Your Horses creëert ChampdAction een ‘grand opéra de trash’ in 27 actes en entr’actes. Pardon? “Het libretto is gebaseerd op ‘198 methods of nonviolent action‘ van de Amerikaanse politicoloog Gene Sharp. De opera gaat over burgerlijke ongehoorzaamheid. Hoe destabiliseer ik een staat op een geweldloze manier? Maar omdat opera als genre zelf al zo rigide is, probeer ik die deconstructie ook op mezelf en mijn opera toe te passen.”

De opera valt uiteen in 27 actes en telt ook entr’actes. Daar drijft ChampdAction de spot met de klassieke bourgeoisopera. “Entr’actes dienden om het publiek te amuseren. Mijn entr’actes gaan schijnbaar over een totaal ander onderwerp dan de eigenlijke opera. Ze beelden het leven uit van Anton Webern, een Oostenrijkse componist uit de eerste helft van vorige eeuw. Hij was de grondlegger van de formele, hedendaagse muziek. Hij bleef daar maar lezingen over geven, terwijl zijn joodse vrienden stuk voor stuk werden gedeporteerd. In 1945 werd hij door een Amerikaanse soldaat neergeschoten. Ik weef zijn levensverhaal doorheen het ideeëngoed van Sharpe.”

De combinatie van de themata en de technologie die Hold your Horses gebruikt, zorgt ervoor dat de opera ons voortdurend doet nadenken over de realiteit. “Opera zoals we die meestal kennen, graaft ons veel te diep de utopie in. Ik wil me daartegen verzetten, we mogen de realiteit niet uit het oog verliezen. Kunst mag niet in de catacomben van een kunstcentrum blijven zitten. We moeten communiceren, naar buiten komen. We gebruiken daar alle moderne media voor. Voorbeelden van onze entr’actes staan nu al op YouTube. We hebben ze gefilmd in de fietserstunnel onder de Schelde. Die tunnel is voor mij een maagdelijk witte, persoonlijke virtuele ruimte. De ideale overgang tussen reëel en virtueel.”

Broedhok

ChampdAction is in de wereld van de hedendaagse muziek, vaak in de vorm van crossoverprojecten met andere kunstvormen, een grote speler. Het kon zich een plaats op de internationale bühne veroveren dankzij onder andere structurele subsidies van de overheid. Bij de recente structurele subsidieronde kreeg het vier jaar 350.000 euro. Dat laat het ensemble toe om op lange termijn te plannen en te werken.

“Subsidies hebben onze gestage groei kunnen helpen sinds onze oprichting in 1988, dat klopt. Zonder overheidssteun hadden we vast ook nog wel ergens gestaan, maar ik zou niet weten waar. Het belangrijkste voordeel van subsidies is dat ze ons de mogelijkheid geven om artistiek te blijven groeien. Het zit in de genenstructuur van hedendaagse muziek dat je jezelf voortdurend moet blijven vernieuwen. ChampdAction evolueert zowel artistiek als zakelijk. Subsidies maken artiesten niet lui, zoals critici durven te roepen. Wij trekken aan de kar van de hedendaagse muziek. Wij zien onszelf als een ‘broedhok’ waarin onderzoek en experiment voor vernieuwing moeten zorgen.” Vandaag heeft ChampdAction vijf mensen in vaste dienst. Per project kiest Verstockt de mensen met wie hij artistiek wil samenwerken.

En die samenwerking zorgt telkens weer voor artistiek vuurwerk. We kijken zelf hoe hij met enkele collega’s achter computers, mengtafels, synthesizers verschanst zit, zelf elektrische gitaar speelt, samen met een Tibetaanse hoorn, en hoe de avatar op de achtergrond zingt en danspasjes uitvoert. Op een andere videowall circuleren voortdurend paarden. “Om de grens tussen werkelijkheid en virtualiteit nog aan te scherpen, zullen voor de voorstelling echte paarden aan de ingang van deSingel staan.”

Hold Your Horses gaat in première op 14 mei in de binnentuin van deSingel in Antwerpen. Daarna nog te bekijken in deSingel en Concertgebouw Brugge.

AART DE ZITTER, FOTOGRAFIE THOMAS DE BOEVER

“Subsidies maken artiesten niet lui” Serge Verstockt, ChampdAction