Buitenlandse groei en digitalisering zijn de nieuwe hoofdstukken

Met een omzet van ongeveer 5 miljoen euro is Clavis niet meteen de grootste uitgeverij. Dankzij een rijk gevuld fonds van jeugdboeken heeft ze wel een unieke plaats in het Vlaamse boekenlandschap.

Dertig jaar geleden opende Philippe Werck de boekhandel Poespas in de Kapelstraat in Hasselt. Toen hij de boekenrekken vulde voor de opening van zijn winkel groeide het plan om zelf boeken uit te geven. In 1984 al bracht de nieuwe uitgeverij Clavis zijn uitgave, een Canadees jeugdboek, op de markt. Datzelfde jaar verschenen nog vier andere titels. Tegenwoordig geeft Clavis per jaar meer dan 200 nieuwe titels uit. Al die jaren bleef Clavis trouw aan de nichemarkt van jeugdboeken.

Al snel ging de prille uitgeverij op zoek naar grotere oplages. “Bovendien”, zegt algemeen directeur Philippe Werck, “is de Vlaamse kinderboekenmarkt slechts goed voor 20 miljoen euro.” Internationalisering was dan ook de logische volgende stap. In 1989 stond Clavis voor het eerst op de Frankfurter Buchmesse en op de boekenbeurs in Bologna. “Wij huurden een bezemhok, een stand van nauwelijks 2 bij 2 meter. En iedereen liep onze stand gewoon voorbij”, vertelt Werck glimlachend.

Maar Clavis werkte aan zijn reputatie en vandaag, twintig jaar later, vertrekt de uitgeverij naar de Frankfurter Buchmesse met vijf werknemers, die samen 140 verkoopgesprekken in hun agenda hebben staan. De boeken van Clavis worden ondertussen uitgegeven in 40 landen.

Alfabetisering als nieuwe markt Sinds een aantal jaren legt Clavis zich sterk toe op peuterboeken. Daarmee haakt het zijn wagentje aan de wereldwijde trend van alfabetiseringsprojecten. De wereldstad Madrid geeft bijvoorbeeld aan elke pasgeborene een peuterboekje cadeau, zodat in elk gezin minstens één boekje aanwezig is. Gouvernementele of semigouvernementele organisaties, zoals Bookstart in de Angelsaksische wereld, de Stichting Lezen en Schrijven in Nederland en de Stichting Lezen in België, ijveren ervoor om kinderen zo vroeg mogelijk in contact te brengen met boeken. Laaggeletterdheid komt immers ook voor in het ‘rijke’ westen: in Nederland zijn 1,5 miljoen mensen of 10 procent van de bevolking laaggeletterd. Vooral kinderen uit kansarme of allochtone gezinnen lopen het risico op laaggeletterdheid.

“De peuterboeken waren een echt gat in de markt”, vertelt commercieel directeur Anthony Vavrinek. “En wij hadden er heel wat in ons boekenfonds zitten.” Voor peuters werkt Clavis met hele smalle doelgroepen: 12 maanden, 18 maanden, 24 maanden en 30 maanden.”

“De thema’s van peuterboeken zijn erg universeel. Het is dan ook relatief gemakkelijk om ze in het buitenland te verkopen”, weet Philippe Werck. “Maar wij stoten toch op kleine culturele verschillen. Zeker voor de tekeningen. In Zweden hebben ouders een heel realistische kijk op kinderen. Kinderen mogen ravotten, zich vuil maken en hoeven niet mooi te worden afgebeeld. In Italië daarentegen moeten alle meisjes er uitzien als popjes in een roze jurk en moeten ze ‘s zondags braaf mee naar de kerk. In de VS is te veel bloot dan weer taboe.”

“Wij hebben ook een ruim aanbod van boeken voor 8- tot 16-jarigen”, gaat Philippe Werck verder. “Maar die boeken geraken moeilijker verkocht in het buitenland.” Al vult Anthony Vavrinek aan: “We hebben toch een aantal succesvolle schrijvers uit die categorie, die ook in het buitenland gelezen worden: Anthony Horowitz, Patrick Lagrou en bijvoorbeeld Aline Sax.”

E-strategie

“In de toekomst wil Clavis focussen op de digitale ontwikkelingen in de boekenwereld”, verklaart Anthony Vavrinek. “De iPads en andere elektronische bookreaders. Wij ontwikkelen op dit ogenblik onze e-strategie. Belangrijk is de juiste partner te kiezen. Als alle inhoud digitaal wordt, moeten immers goede afspraken worden gemaakt over bescherming en rechten.”

De eerste stappen in de digitale richting zijn al gezet. Heel wat titels van Clavis vind je terug in het Fundels-pakket dat via de Vlaamse bibliotheken wordt verspreid. Fundels brengt prentenboeken via de computer tot leven. Met een eenvoudige sticker in het boek en een speciale lezer op de computer krijg je op het beeldscherm een digitale, geanimeerde versie te zien van het prentenboek. De digitale versie bevat ook interactieve spelletjes.

Maar niet alleen in Vlaanderen wordt aan de toekomst getimmerd. “Onze buitenlandse partnerships zijn van cruciaal belang”, vertel Anthony Vavrinek. “Wij evolueren naar een kleiner aantal, structurele partners-uitgevers.” Voordeel van zulke partnerships zijn goede afspraken over productie, titelplanning, prijs, promotie, branding, enzovoort. “In Italië haalden wij vijf jaar geleden bijna geen omzet, maar dankzij een goed partnership zit Italië in onze top drie”, zegt Vavrinek. Het biedt Clavis ook de mogelijkheid om onder zijn eigen naam op de buitenlandse markt te komen. “Clavis zal langzaamaan als een kwaliteitsmerk worden beschouwd”, beweert Vavrinek.

“Nederland beschouwen wij als een groeimarkt”, vervolgt Vavrinek. “Onze omzet stijgt er sneller dan in Vlaanderen. Logisch, want de jeugdboekenmarkt is er vier keer groter.” Clavis wil in Nederland vooral in de breedte groeien en zoekt andere afzetmarkten dan de klassieke boekhandels. Het Nederlands onderwijs en de bibprojecten rond leesachterstand, zijn een interessante additionele markt.

Werck en Vavrinek kaarten eveneens de wereldwijde verschraling van de boekenmarkt aan. De verdeling van hun boeken naar de boekhandels gebeurt via de klassieke distributiekanalen: Libridis in België, het Centraal Boekhuis in Nederland en IPG (Independent Publishers Group) in de VS. Maar het aantal onafhankelijke afnemers daalt gestaag. Grote boekhandels krijgen daardoor veel greep op het omzetcijfer van uitgeverijen. “Als Standaard Boekhandel je nieuwe boek niet opneemt in zijn aanbod, ben je meteen 20 procent van een toch al kleine Vlaamse markt kwijt”, volgens Philippe Werck.

Daarom zoekt Clavis onophoudelijk naar nieuwe afzetkanalen. Zo verkoopt warenhuisketen Albert Heijn in Nederland nu boeken. Anthony Vavrinek kijkt in België naar ketens als Delhaize en Dreamland om die tendens op te pikken. De digitale verkoop groeit dan weer sterk. In de VS is Amazon een onontkoombare speler geworden op de boekenmarkt. In Nederland en België volgt de digitale verkoop op een bescheiden afstand.

Groei en consolidatie

Clavis is een echt familiebedrijf en algemeen directeur Philippe Werck hoopt dit zo te houden. De Belgische businessunit bvba Clavis maakt samen met de Nederlandse en Amerikaanse businessunit, deel uit van een holding, waarvan de familie twee derde in handen heeft en de Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) een ander derde. De hele familie is actief in het bedrijf: Sigrid Werck leidt de afdeling acquisitie/productie-redactie, Christine Werck staat aan het hoofd van de afdeling financiën en administratie en Anthony Vavrinek bepaalt het commerciële beleid.

Op de vraag hoe de crisis de boekenbusiness heeft beïnvloed, antwoordt Philippe Werck: “Wij zijn niet echt crisisafhankelijk, maar toch hebben wij de crisis gevoeld.” Tussen september 2008 en september 2009 is de omzet van Clavis gestaag gedaald. “In het buitenland werden heel wat aankopen uitgesteld”, volgens Werck. Dit jaar verwacht Clavis een groei van ongeveer 15 procent.

Een uitgeverij blijkt ook een kapitaalintensieve business te zijn. Cashflow en solvabiliteit worden sterk beïnvloed door grote boekvoorraden (1 miljoen boeken) en zware voorinvesteringen. “Het duurt ongeveer negen maanden voor een investering in een boek iets oplevert”, legt Werck uit. “Wij gaan voor groei, maar niet te snel. Groeien betekent immers zwaar investeren. In de komende maanden en jaren gaan we minstens evenveel aandacht besteden aan consolidatie.”

katia grosemans, fotografie kristof vrancken