Btw-carrousels: hoe vermijden dat u wordt opgelicht?

Frauduleuze goederen sijpelen in de legale economie. Zo worden nietsvermoedende ondernemers betrokken bij louche zaakjes van bijvoorbeeld Russische btw-circuits. Hoe kunt u als bonafide zakenman vermijden dat de fiscus of het gerecht ook bij u aanklopt?

Misschien hebt u met Kerstmis wel een gsm gekregen die heeft meegedraaid in een fraudecircuit van de Russische maffia. Zelfs legitieme handelaars kunnen goederen afnemen die heen en weer werden gesluisd in een btw-carrousel. De fiscus en het gerecht speuren actief naar deze handelsstromen.

Onlangs veroordeelde de Antwerpse correctionele rechtbank twee ondernemers wegens hun betrokkenheid in een btw-carrousel. Ze hadden die niet zelf opgezet, maar kochten wel goederen van valsspelers die rijk werden van de ontdoken btw. Zij kregen het verwijt dat de factuur van de gekochte elektronicaproducten zo laag was dat ze hadden moeten weten dat de oorsprong ervan illegaal kon zijn.

“Wie naïef een slag denkt te kunnen slaan met een partij goedkope goederen, kan ervan verdacht worden mee te werken aan een crimineel circuit,” zegt Alain Claes, vennoot bij het advocatenkantoor Lontings & Partners. Claes is de auteur van Btw-carrousel – De fiscaal- en strafrechtelijke aanpak en de gevolgen voor de organisatoren, medeplichtigen en hun afnemers (Larcier). Het kersverse handboek is vrij uniek, omdat de meeste auteurs dit onderwerp behandelen vanuit het standpunt van de ambtenaren, parketmagistraten of andere fraudebestrijders. Zij beschrijven hoe btw-carrousels kunnen worden gedetecteerd, aangepakt en bestraft, en hoe het geld kan worden gerecupereerd. Dit werk is geen handleiding voor de potentiële fraudeurs, maar beschrijft de mogelijke verdedigingsmechanismen voor nietsvermoedende ondernemers die kunnen worden meegesleurd in een fraudecircuit.

In principe is een btw-carrousel eenvoudig te organiseren en – vreemd genoeg – even eenvoudig te achterhalen. Firma B koopt goederen van firma A en recupereert de btw die ze aan A heeft betaald. B verkoopt de goederen verder aan C, die de btw aan B betaalt. B stort de btw echter niet door aan de administratie. Dat is zijn illegale winst (naast de eventuele meerprijs die ze aan C aanrekent). De btw-fraudeur haalt de activa uit B, die failliet gaat. De administratie zal snel achterhalen dat B een frauduleuze onderneming was, maar zonder middelen.

Fiscus jaagt op bonafide ondernemers

Meestal verschuilen de organisatoren van deze fraude zich achter allerhande scherm- en strobedrijven (zie kader: Klassieke btw-carrousel). Door snel te opereren, ontspringen ze meestal de dans. “Omdat bewijzen en verhaalmogelijkheden tegen de organisatoren van de carrousel dikwijls mager zijn, jaagt de fiscus en soms zelfs het gerecht de bonafide ondernemers op,” weet Claes. “Door hen te viseren, hoopt men de goederenstroom lam te leggen en de schade voor de schatkist te compenseren.”

Marc Holsteyn van de cel btw-fraude van de federale politie weerlegt dit. Hij wijst erop dat het gerecht wel succesvol is. In vijf jaar nam de btw-fraude met 90 % af. Dit jaar zou de vastgestelde fraude vermoedelijk ‘slechts’ 100 miljoen euro bedragen. “En dat is echt niet omdat we niet in staat zijn de criminele circuits op te sporen,” aldus de rechercheur. “Via datamining van 600.000 Belgische btw-dossiers stuiten we elk kwartaal op een tiental nieuwe gevallen. En we kunnen de criminelen achter de bedrijven echt wel vinden.”

Claes wijst op een andere tendens. Vóór 1999 trad de strafrechter pas op als een geschil door de fiscale administratie was afgehandeld, wat overigens ook de verjaring schorste. Met de instelling van de fiscale rechters in 1999 is deze regel afgeschaft. De fiscale rechter kan zich met andere woorden niet uitspreken over een geschil als er bij een correctionele rechter een strafvordering werd ingesteld.

Claes: “Het gebeurt meermaals dat de administratie vreest een zaak niet te zullen halen voor een fiscale rechtbank, en dan alsnog een strafklacht indient. Dit is een gevaarlijke praktijk. De strafrechters behandelen meestal drugsdelicten en lichamelijke misdrijven, en plots worden ze geconfronteerd met een kluwen van vennootschappen en financiële stromen. Het parket speelt handig in op het feit dat niet alle strafrechters vertrouwd zijn met de ondernemingspraktijk, goochelt met bedragen en redeneert dat een complexe structuur geen ander doel kan hebben dan fraude organiseren. Dit leidt dan ook soms tot verrassende uitspraken ten laste van afnemers van dergelijke circuits.”

Foefelaar of crimineel?

Volgens Claes passen de fiscus en het gerecht soms alle mogelijke spitsvondigheden toe om de schade veroorzaakt door de btw-fraude alsnog te verhalen op de betrokkenen. “Men gebruikt de niet-naleving van de diverse btw-formaliteiten om de btw te verhalen op de betrokken ondernemers (recht op aftrek weigeren wegens vermeldingen op facturen, weigeren van vrijstellingen…). In bepaalde strafdossiers spreekt men van een ‘criminele organisatie’ om de maximumgevangenisstraf die kan geëist worden te verdubbelen. Of nog beter: men sleurt er de witwaswetgeving bij. Het gebruik van misdaadgeld is een voortdurend misdrijf, dat niet kan verjaren. Dat men deze handigheden toepast tegenover de organisatoren, is zeker te verdedigen. Maar niet tegen de bonafide afnemers.”

Marc Holsteyn noemt dit echter typisch een uitleg van advocaten. “Wij zullen echt niemand last bezorgen als hij toevallig eens aankoopt uit een crimineel circuit,” stelt hij gerust. “Als het gros van je omzet echter bestaat uit dat soort producten, heb je een uitleg te doen. Bij pertinente fraude treden we op. De fiscus stelt zich anders op. Zij halen het geld waar het zit. Als een ondernemer zelfs maar marginaal bij een btw-carrousel betrokken is, bestaat de kans dat de administratie hem voor de volledige schade laat opdraaien.”

Naast deze criminalisering van de btw-dossiers is er ook een maatschappelijke tendens tegen de witteboordencriminaliteit. Claes: “Een jaar of twintig geleden was een fiscale fraudeur in België een foefelaar die toevallig de pech had te worden gepakt. Het kon bijna elke ondernemer overkomen. Nu word je beschouwd als een crimineel van laag allooi. Ook bonafide (dus solvabele) ondernemers kunnen delen in de klappen. Ze kunnen worden kaalgeplukt, omdat ze de enige solvabele pion in het netwerk zijn.”

Indicaties van fraude

Daarom waarschuwt Claes handelaars in de ‘gevoelige sectoren’, die vatbaar zijn voor btw-carrousels (informatica, auto’s, gsm’s, textiel, petroleumproducten, hifi, video, elektronica). Indicatoren van mogelijke fraude zijn:

lage prijzen

leveranciers die regelmatig van onderneming veranderen

bedrijven die goederen verkopen die hun specialiteit niet zijn (een bandencentrale verkocht ooit video’s)

cashtransacties

onderhandelingen per telefoon of het internet

opslag van goederen in het buitenland

papieren ondernemingen.

Claes stelde een lange lijst op van vragen die een handelaar zich kan stellen voor hij ingaat op lucratieve deals. Op die manier kan hij het risico op nadelige gevolgen beperken ( zie www.trends.be).

De verleiding is soms groot. Claes: “Welke ondernemer is niet op zoek naar koopjes? De prijs van de gsm’s is spectaculair gedaald, omdat een groot deel van deze sector wordt gedragen door btw-carrousels. En wat te denken van de spotprijzen die je vandaag bij discounters moet neertellen voor lcd-schermen? Die zijn echt niet alleen het gevolg van de lage productieprijzen in China. Een aantal deelgebieden in onze distributiesector is geïnfecteerd door fraude van malafide leveranciers of tussenpersonen, en veel te weinig afnemers weten dat ze zich schuldig kunnen maken aan een crimineel feit als ze erop ingaan.”

Volgens Baudouin Velge van Fedis gaat Claes nogal scherp door de bocht. “Waarom dalen de prijzen? Omdat het aanbod van producten zoals gsm’s en lcd-schermen spectaculair gestegen is en de producenten zeer grote productiviteitswinsten gerealiseerd hebben. Btw-carrousels zijn een marginaal fenomeen. Als een grootdistributeur jaarlijks vijf miljoen facturen schrijft, zal er wel eens een fout tussen zitten, maar we weten dat de interne controle enorm is. Bewuste fraude door grote ondernemingen lijkt me uitgesloten. Dat is pure commerciële zelfmoord.” Holsteyn bevestigt: “Het zal wel dat er bij gevestigde bedrijven soms illegale goederen circuleren, maar meestal zal dat gebeuren als gevolg van het gedrag van een aankoopverantwoordelijke, die geld krijgt toegeschoven als hij een bepaalde partij aanneemt. Structurele fraude lijkt me uitgesloten.”

Btw-stelsel deugt niet

De beste bestrijding van de internationale btw-fraude is volgens Velge de invoering van een definitief btw-stelsel. De controle op de naleving van de btw-verplichtingen gebeurt steeds door het land van de leverancier.

In dit systeem zal een Belgische leverancier aan een Nederlandse handelaar factureren met Belgische btw, die deze som dan in mindering mag brengen van zijn belastingen (oorsprongbeginsel). Omdat exporterende landen btw ontvangen en importerende landen btw-aftrek moeten toestaan, is een onderlinge compensatie noodzakelijk (clearingsysteem). Hierover kon echter geen akkoord bereikt worden wegens te weinig vertrouwen in elkaars administraties. Daarom bestaat er nu een voorlopig stelsel, waarbij de Belgische leverancier een vrijgestelde intracommunautaire levering doet en de Nederlandse handelaar de btw in Nederland betaalt. Maar controle op dit systeem is moeilijker, omdat de opvolging in het buitenland moet gebeuren. Velge: “Het huidige stelsel zit vol gaten en moet dringend aangepast worden. Daar is wel politieke moed voor nodig.”

Het type ‘ondernemer’ dat in deze niche opereert, kan men trouwens best mijden. Claes wijst erop dat dit soort carrousels vroeger werd opgezet door zelfstandig opererende huis-tuin-en-keukenfraudeurs, maar vandaag niet meer: “Een harde kern van zo’n dertig criminelen beheerst de markt. Btw-carrousels zijn uitgegroeid tot een maffiose industrie, die soms verbonden is met Russische milieus. Dit is niet het soort ondernemers waarmee men zich een handelsconflict kan veroorloven.”

eXtra informatie op www.trends.beOp de Trends-website vindt u een lijst van indicatoren die kunnen wijzen op een btw-carrousel.

Hans Brockmans, Eric Pompen