Het is al blockchain wat de klok slaat in financiën. De technologie heeft het potentieel een revolutie in de sector te veroorzaken. Maar of dat ook zal gebeuren? “Procesverbeteringen zijn niet per se ontwrichtend.”
Voor wie niet vertrouwd is met informatica, blijft de blockchain een moeilijk te vatten begrip (zie kader De technologie achter de bitcoin). Kort door de bocht is de technologie het best te omschrijven als een digitaal grootboek dat alle transacties in een ketting bijhoudt, en voor iedereen toegankelijk maakt via het internet.
Daar kunt u zich weinig bij voorstellen? Geen probleem, uiteindelijk gaat het niet zozeer om de technologie, maar om hoe ze onze wereld kan veranderen. Techneuten doen er heel opgewonden over, en investeringen in toepassingen van de blockchain trekken veel risicokapitaal aan. De indruk wordt gewekt dat er iets groots op komst is.
Essentieel is het decentrale karakter van een blockchain. Gegevens worden niet langer op één centrale plek opgeslagen, maar verspreid over het internet. Tussenpersonen die transacties valideren worden overbodig, dat doet het netwerk zelf. “Een blockchain creëert vertrouwen tussen partijen die elkaar niet kennen, via de technologie en niet via onafhankelijke tussenpartijen”, zegt Vlerick-professor Bjorn Cumps.
Weg met de banken
Daarom denken sommige technologiegoeroes dat de blockchaintechnologie het internet, en zelfs onze hele economie, compleet zal veranderen. Anderen gaan ervan uit dat een revolutie beperkt zal blijven tot de financiële sector.
“Door de blockchain zal over tien jaar de helft van de banken verdwenen zijn, terwijl centrale tussenpartijen (zoals clearing- en settlementhuizen, nvdr) overbodig worden voor het afhandelen van transacties”, zegt David Yermack, hoogleraar aan de Stern School of Business. De Amerikaan geldt als een van de toonaangevende specialisten op het gebied van de blockchain. Eind vorig jaar hield hij een lezing in Nederland.
Yermack gaat ervan uit dat de blockchain de kosten van financiële transacties fors zal verminderen. Maar volgens hem zullen niet de klassieke financiële instellingen daarvan profiteren. Integendeel, zij dreigen hun inkomsten uit het organiseren van het betalingsverkeer te verliezen. “Hoe sneller blockchaintoepassingen het grote publiek bereiken, hoe harder de banken geraakt worden in hun marges”, zegt Yermack.
Een blockchain creëert vertrouwen tussen partijen die elkaar niet kennen, via de technologie en niet via onafhankelijke tussenpersonen
Als er geen behoefte meer is aan een controleur of een vertrouwde derde partij in bijvoorbeeld het betalingsverkeer, komt het businessmodel van de banken op de helling te staan. En het gaat niet alleen om betalingen. Ook de handel in aandelen, obligaties en allerlei financiële instrumenten zou met de blockchaintechnologie georganiseerd worden kunnen. Dat kan het einde betekenen van de beurs zoals we die vandaag kennen.
De belangrijkste voordelen van blockchaintoepassingen zijn de snelheid, de transparantie en de potentiële kostenbesparing. De technologie kan de afwikkeling van de aan- en verkoop van financiële producten versnellen, maar ook die van internationale betalingen en handelstransacties. “Overal waar complexe processen bestaan, met veel bureaucratie en tussenpartijen die extra kosten genereren, maakt de technologie kans op succes”, zegt Cumps.
De financiële sector is zo’n sector waar complexiteit en pakken administratie hand in hand gaan, en waar er veel marge is voor vereenvoudiging en tijdswinst. Internationale betalingen bijvoorbeeld vergen vaak verschillende tussenpartijen om een eenvoudige transactie af te handelen. Dat maakt de systemen duur en langzaam, en soms ook fraudegevoelig.
Wie durft?
Volgens believers is de blockchaintechnologie veiliger dan die gebaseerd op centrale controleurs. Eén centrale partij is immers kwetsbaarder dan een hele ketting gebruikers. Fraude is niet mogelijk, is zowat de belofte. Een oplichter zou immers in alle individuele registers van alle gebruikers van het netwerk moeten inbreken. “Het volstaat niet op één punt in te breken, wat het in principe heel moeilijk maakt om het systeem te hacken”, aldus Cumps.
En toch. In juni kreeg de hype een klap toen een hacker erin slaagde meer dan 60 miljoen dollar te ontvreemden bij DAO, een online-investeringsfonds dat de blockchaintechnologie gebruikt. “Het toont dat voorzichtigheid nog geboden is met het ‘autonome, zelfsturende karakter’ van blockchaintoepassingen”, vindt Cumps. “Wat als het toch misloopt? Bij wie kun je dan terecht?”.
De betrouwbaarheid van de blockchaintechnologie is integraal gebaseerd op rekenkracht en cryptografie. Elke transactie wordt wiskundig versleuteld, en gecheckt en goedgekeurd door de gebruikers. De grote vraag is in welke mate mensen en bedrijven bereid zijn in dit verhaal mee te stappen. Aanvaarding blijkt het grootste obstakel, blijkt uit recent onderzoek van de PTDL Group. Wie durft zijn geld en bezittingen toe te vertrouwen aan een anoniem, door cryptografie beveiligd netwerk?
Ook technologisch heeft de blockchain nog af te rekenen met hindernissen. Zo heeft de technologie niet de capaciteit om heel snel grote hoeveelheden data of transacties te verwerken. De netwerken, de processen en de verwerkingscapaciteit van Visa of Mastercard in het betalingsverkeer zijn ruim superieur aan die van de blockchain. Wat een consultant verleidt tot de uitspraak: “De blockchain is op dit moment vooral een oplossing voor een probleem dat er niet is.”
Technisch is veel mogelijk, maar als de wetgever de toepassing van de nieuwe technieken niet goedkeurt, kan dat tot vertraging leiden.
Volgens Angus Scott, hoofd productstrategie en innovatie bij Euroclear, zal het nog een hele tijd duren voor de technologie wijdverspreid toegepast wordt: “Het is nog vroeg dag voor de blockchain. Technologische veranderingen die in hun volle draagwijdte ingevoerd worden, daar gaat gemakkelijk een generatie over.”
Scott maakt de vergelijking met de ontwikkeling van de elektronische beurshandel: “Het heeft meer dan twintig jaar geduurd voor die veralgemeend was en de handel op de beursvloer overbodig maakte. Maar de nieuwe technologie betekende niet het einde van de grote handelshuizen of zakenbanken.”
Work in progress
Patrick Lemmens en Jeroen van Oerle, die als portfoliomanager en analist van het fonds Robeco New World Financials nieuwe trends beoordelen, denken dat de blockchaintechnologie op korte termijn voornamelijk procesverbetering zal opleveren. “Nieuwe producten en diensten zullen pas na verloop van tijd volgen. En procesverbeteringen zijn niet noodzakelijk ontwrichtend.”
Blockchain hoort volgens Lemmens en Van Oerle in de categorie sustaining innovation thuis. Evolutie eerder dan revolutie. “Dat betekent dat organisaties die voldoende middelen ter beschikking stellen om nieuwe technologie te gebruiken, de beste kans hebben om er op lange termijn als winnaar uit te komen.”
“Momenteel wordt er nog heel veel gedacht en gewerkt vanuit de bestaande value chain. De partijen die waardevol zijn in die keten, zullen waarschijnlijk waardevol blijven. Mits ze meegaan met de technologische ontwikkelingen. Hun rol zal sterk veranderen, maar niet noodzakelijk verminderen. Integendeel, bepaalde centrale tussenpartijen zoals effectenbewaarders zouden hun positie weleens kunnen versterken.”
“Technologische veranderingen leiden niet noodzakelijk tot structurele veranderingen in een industrietak”, bevestigt Scott. “Grote banken of tussenpersonen zouden versterkt uit dit verhaal kunnen komen. De ontwikkeling van de blockchaintechnologie is een work in progress. Binnen tien jaar kunnen de zaken er heel anders uitzien dan vandaag. Maar wat de precieze uitkomst zal zijn, is heel moeilijk te voorspellen.”
Daarom neemt Euroclear een open houding aan tegenover de blockchain. “We testen zaken, en experimenteren met de technologie om onze dienstverlening op een andere manier te organiseren. Zo werken we nauw samen met kleinere bedrijven op zoek naar innovatieve oplossingen. Een mooi voorbeeld is onze samenwerking met Paxos, waarbij we blockchaintechnologie gebruiken om transacties in de Londense goudmarkt af te handelen.”
Ook de houding van de wetgevers moet nog uitgeklaard worden, zeggen Lemmens en Van Oerle: “Technologisch is veel mogelijk, maar als de wetgever de toepassing van de nieuwe technieken niet goedkeurt, kan dat tot vertraging leiden. Er zijn nog maar weinig wetgevers die doorhebben dat ze met de blockchain een proactief beleid in real time kunnen voeren. En er zijn nog minder wetgevers die mensen en middelen kunnen vrijmaken om mee te denken over de inrichting van zo’n systeem.”
De technologie achter de bitcoin
De blockchain raakte bekend als de technologie achter de virtuele munt bitcoin. Als Jan een euro overschrijft op de rekening van Piet, wordt die transactie gecontroleerd, gevalideerd en mogelijk gemaakt door banken en centrale tussenpartijen die het betalingsverkeer regelen. Bij de bitcoin daarentegen worden alle transacties bijgehouden en geregistreerd in een decentrale, openbare database die voor iedere gebruiker toegankelijk is. Op die manier heeft iedere bitcoingebruiker dus een persoonlijke kopie van de hele bitcoinboekhouding. Elke keer dat een bitcoin van eigenaar verandert, wordt de transactie geregistreerd in deze digitale blokkenketting (‘blockchain’). Daaraan kunnen dingen toegevoegd worden, maar nooit verwijderd.
In de praktijk vervangen blockchains de servers die banken en clearinghuizen gebruiken om alle gegevens bij te houden. In het huidige financiële systeem garanderen instellingen en centrale tussenpartijen dat een transactie echt is, tussen gebruikers die zijn wie ze beweren te zijn. In de blockchain wordt die taak overgenomen door iedereen die via het netwerk zaken doet. De tussenkomst van een bank is niet meer nodig.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier