Black points. Moeder, waarop leven wij ?

Sinds deze maand heeft Vlaanderen haar eigen bodemsaneringsdekreet. De regering wil eindelijk de black points witwassen. Naar schatting telt onze regio 9000 verontreinigde sites. De schoonmaak van deze gifbelten wordt op 374 miljard geraamd. Vooral de Noorderkempen zijn met zware metalen vervuild. Een fotoreportage met als gids August Feyen, sekretaris van de Natuurbeschermingsaktie Limburg (NAL).

Ekonomie in beelden.

Foto’s : Koen Fasseur.

Het oude Repaq-stort in Malle oogt groen, maar ziet van binnen zwart. De oude kleiputten van Koramic-Terca zijn jarenlang met industrieel afval van onduidelijke komaf gevuld. Vandaag is het terrein afgedekt met een laag aarde, waarop zelfs geboerd mag worden. Maar de gewassen willen niet groeien. Uit een rapport van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne blijkt dat het grondwater met kwik en zink is vergiftigd.

Ham telt drie parels van zwarte punten. In deze deelgemeente van Kwaadmechelen liggen drie stortplaatsen van Tessenderlo Chemie : een slibbekken met resten van fosfaatertsen, een bezinkingsput en een 5,5 meter hoge vuilnisbelt met industrieel afval. De totale oppervlakte is 31,8 ha groot of 4 % van het grondgebied. OVAM heeft in de bodem hoge koncentraties van calcium, fosfaat, cadmium, nikkel, zink, arseen, lood, fluoride en kwik vastgesteld.

Op het einde van vorige eeuw vestigden zich op de Kempense heidevlakte in het grensgebied tussen België en Nederland een aantal zinkproducerende bedrijven, zoals de Société Anonyme de Rothem (SAR). Via een termisch procédé verwerkten deze fabrieken metaalhoudende ertsen, waardoor jaarlijks heel wat zware metalen in de atmosfeer terechtkwamen. De rondomliggende bodem is dan ook zwaar vervuild.In Dilsen ligt al 40 jaar jaar open en bloot het geroeste zinkerts van de Société Anonyme de Rothem. De sintels langs het Zuidwillemskanaal bevatten hoge koncentraties van zware metalen. Vandaag staat een breekinstallatie van een betonfabriek op het terrein. Onder de zandgrond bevindt zich een belangrijk waterreservoir dat als zeer kwetsbaar staat gekatalogeerd. Stalen wijzen op een verhoogde koncentratie van zink, cadmium en zout, die een normale plantengroei in een straal van drie kilometer onmogelijk maakt.

De zinkfabriek van Vieille Montagne (VM) in Balen, bedrijf uit de Generale-groep, is nog altijd in gebruik. Gelukkig produceert de onderneming haar ertsen via elektrolytische weg, zodat de uitstoot van zware metalen nu wordt beperkt. Maar de omgeving ligt er kaal en troosteloos bij. Daar is ook de nabijgelegen glasfabriek, die al enige tijd haar deuren gesloten heeft, schuldig aan.Beide bedrijven stortten hun afval gewoon in hun achtertuin. Zo zijn de nabijgelegen volkstuintjes door aktiviteiten uit het verleden sterk gekontamineerd. Na onderzoek van SCK Mol in ’86-’87 bleek dat de inwoners te veel cadmium in hun lichaam hadden door de konsumptie van zelf gekweekte groenten. Zes jaar geleden werden een 20-tal terreinen afgegraven en met nieuwe aarde opgehoopt. Maar de problemen blijven.

Op het verlaten fabrieksterrein van de voormalige arseenfabriek van de Société Générale Métallurgique Hoboken in Reppel (Bocholt) ligt het arseen al meer dan een kwarteeuw open en bloot. De tand des tijds doet de zwaar vervuilde gebouwen langzaam instorten. Iedereen laat betijen. Toch is deze site een gevaar voor de volksgezondheid. Het gemiddelde gehalte op de bodem (1,1 %) is hoger dan de toegestane norm voor gifafval. Passerende dieren, die wat stof binnenkrijgen, overleven hun bezoek niet (zie konijn op foto). Toen eind jaren zeventig een loods werd afgebroken, moesten een aantal arbeiders in het ziekenhuis worden opgenomen. Ook het grondwater en het slib zijn sterk verontreinigd. De saneringskosten worden tussen 200 en 800 miljoen frank geschat. Maar niemand wil dat betalen. Ook de eigenaar, de Generale, of de nieuwe exploitant, transportfirma Eikenaer, niet. Vorig jaar besliste de Raad van State dat OVAM, dat tot een ambtshalve sanering wilde overgaan, het domein niet mag onteigenen.

Ook de loodfabriek in Lommel heeft al 25 jaar haar deuren gesloten. Maar ze heeft van de omgeving wel een woestijn gemaakt. Onze Sahara, zo noemen de mensen uit de buurt deze lugubere plek. De bodem ligt bezaaid met ovenstenen, die vol met zware metalen zitten. In de wijde omgeving van de Maatheide groeit al lang niets meer, zelfs geen mos en dat wil al wat zeggen. Systematisch breekt de eigenaar, opnieuw de Generale Maatschappij van België, de huizen in de nabijgelegen Tuinwijk af. De bewoners, die geen geld hebben om te verhuizen, wachten gelaten op hun stille dood.De restanten van de zinkfabriek staan er nog. Nu heeft Sibelco een gedeelte van het terrein gehuurd en de vervuilde bovenlaag afgegraven om er wit zand voor de glasproduktie op te graven.