Ben Bernanke: Gini of kwelgeest?

De rente verlagen, of toch maar niet? Fed-voorzitter Ben Bernanke staat voor een bijzonder delicate evenwichtsoefening.

Beleggers letten maar beter op met wat ze wensen. Een renteverlaging van de Amerikaanse Centrale Bank (de Fed) staat hoog op hun verlanglijstje om de kredietcrisis te bezweren. Maar Bernanke is geen Gini in een flesje, en bijkomend risico is dat beleggers zich met een renteverlaging eerder de hel dan de hemel toewensen.

“Vandaag kunnen we een doemscenario bedenken waarbij de Fed de rente met 200 basispunten verlaagt. Maar op dergelijk scenario zitten beleggers absoluut niet te wachten. Bovendien los je met een renteverlaging de huidige liquiditeitscrisis op de kredietmarkten niet op,” zegt William De Vijlder, chief investment officer van Fortis Investments.

De liquiditeit, of verhandelbaarheid van activa, is geen kwestie van een voldoende lage rente. Liquiditeit zit vooral tussen de oren van de investeerders. Optimistische beleggers verhandelen desnoods obligaties met een Belgisch regeerakkoord als onderpand. Maar als angst en onzekerheid regeren, durven dezelfde handelaars alleen nog staatspapier van de hoogste kwaliteit aan te raken.

Kredietverschaffers gaven geld weg

Het is typisch een geval waarbij de financiële markten van de ene overdrijving naar de andere sukkelden. Een paar weken geleden kenden beleggers nog amper de betekenis van de woorden ‘crisis’ en ‘faillissement’. Waarom zouden bijvoorbeeld kredietverschaffers nog een risicopremie vragen als het risico op wanbetaling onbestaande leek? “Kredietverleners gaven geld weg,” rekende Bill Gross, directeur van de invloedrijke Amerikaanse obligatiefondsbeheerder Pimco. “De risicopremie op rommel- obligaties daalde naar 2,5 %. Maar historisch gezien gaat over de duurtijd van deze leningen 3 % van de waarde verloren door faillissementen. Kredietverleners gaven dus geld weg.”

Opvallend, het waren de voorbije jaren niet de aandelenbeleggers maar de kredietverschaffers die blind bleven voor risico’s. “Sinds 2001 bleef de risicopremie op aandelen hoog, maar de risicopremie op obligaties daalde continu. Dat is vreemd, maar het gaat om dezelfde onderliggende bedrijven en landen. Mogelijk hebben de investeerders hun lesje geleerd na de aandelencrash en dachten ze hun centen op een veiligere manier in de kredietmarkten te beleggen. Dat bleek een misrekening. Maar met 99 % van de kredietmarkten is niks aan de hand,” zegt Stefan Duchateau, directievoorzitter van KBC Asset Management.

Verlaag die rente!

Is het in de eerste plaats aan de investeerders zelf om de kredietcrisis te bezweren, dan kunnen de centrale bankiers toch meer doen dan lijdzaam toekijken. De kredietcrisis joeg immers een bruuske renteschok door brede lagen van de economie. Vooral voor minder kredietwaardige gezinnen en bedrijven wordt krediet schaarser én duurder. De financiële markten hebben dus als het ware de beleidsrente fors opgetrokken. Bernanke & co kunnen en moeten daarom misschien als compensatie de rente verlagen, om een recessie te vermijden.

“Recessievrees speelt nu de kredietmarkten parten,” zegt William De Vijlder. “Maar misschien kunnen kredietverschaffers zich optrekken aan de herstellende beurzen, wat een signaal is dat aandelenbeleggers optimistisch blijven over de economische groei. Een renteverlaging zou daarom nuttig zijn als een signaal dat de Fed in staat van paraatheid verkeert om een recessie te voorkomen, en niet pas tussenbeide zal komen als de potten al gebroken zijn. Maar de Fed moet heel voorzichtig omspringen met het rentewapen. Vergelijk het met een jager die de wildernis intrekt met maar enkele patronen op zak. Als hij schiet, is het maar beter raak. Gelukkig is het jachtgeweer van de Fed, gegeven de huidige beleidsrente van 5,25 %, met enkele patronen geladen.”

Bij nader inzien…

Een renteverlaging is dus niet zonder risico. Als de markten deze ingreep van de centrale banken interpreteren als een signaal dat de kredietcrisis de economie besmet, dat is het zo weer grote hommeles op de markten. Misschien moet Bernanke maar blufpoker spelen en de rente niet verlagen, als teken van vertrouwen in de Amerikaanse economie. “Ik hoop dat Bernanke de rente niet verlaagt,” zegt Etienne De Callataÿ, hoofdeconoom van Bank Degroof. “Een renteverlaging is een signaal van paniekvoetbal, en een renteverlaging zou de huizenbubbel nieuw leven inblazen, wat gevaarlijk is. Bernanke zou ook te zacht zijn voor de waaghalzen die te veel risico namen. De beleggers die te veel risico namen, moeten de crisis voelen. Anders betaalt de samenleving de verzekering van deze waaghalzen.”

De centrale bankiers gaven de jongste maanden duidelijk te kennen dat ze er absoluut geen graten in zagen dat de waaghalzen op hun bek gaan – voor zover ze de hele economie niet meeslepen in hun val. De Fed zal daarom een renteverlaging zo lang mogelijk uitstellen, en de ECB liet pas maandag verstaan dat de geplande renteverhoging van september misschien niet doorgaat.

Intussen blijven de centrale banken wel hun rol van lender of last resort spelen. Solvabele banken met een liquiditeitsprobleem kunnen bij de Fed of ECB aankloppen voor een overbruggingskrediet. Zolang de rust niet terugkeert op de geldmarkten, zullen de Fed en de ECB de loketten stevig bemand moeten houden.

Daan Killemaes chief economist