Belgische salongesprekken

Jean-Luc Dehaene houdt salongesprekken over de hervorming van de sociale zekerheid. Zijn Nederlandse kollega Wim Kok doet er wat aan. Langs de zijlijn temperen de Belgische experts elke hervormingsdrang. De Nederlandse experts stuwen hun politici resoluut op nieuwe wegen naar welvaartsgroei. Zo de experts zingen, zo piepen de bewindslui ?

Tilburg.

“De betaalbaarheidskrisis van de sociale zekerheid is meer myte dan werkelijkheid. Ten eerste, de uitgaven voor sociale zekerheid in België situeren zich op het Europese gemiddelde. Ten tweede, België kende sinds 1980 de tweede laagste uitgavengroei van de landen van de Europese Unie. Ten derde, de mate waarin er al is bespaard op de potentiële uitgaven wordt zelden op haar ware omvang ingeschat. Het opmerkelijke is dat dit besparingsbeleid gepaard ging met een verbetering van de efficiëntie van de sociale zekerheid.”

Neen, dit is geen uittreksel uit het gemeenschappelijk communiqué dat ACV en ABVV vorige week uitbrachten over de “hervorming” van de sociale zekerheid. Het is een citaat uit een vrije tribune in De Standaard (4 januari 1996) van de hand van Ivo Marx, medewerker van het Centrum voor Sociaal Beleid van Ufsia. Hij zet nogmaals de tesis van het CSB in de verf dat onze sociale zekerheid met zijn 6 % armen biezonder doelmatig is. Het probleem is gewoon dat men thans stuit op de politieke grenzen van de solidariteit, vindt Marx.

EENZIJDIGE VISIE.

De Nederlandse wetenschapper Ruud Muffels (Katolieke Universiteit Brabant, Tilburg) glimlacht wanneer we hem konfronteren met de tesis van zijn Vlaamse kollega. “Nou, het CSB heeft nogal een eenzijdige visie op de doelmatigheid van de sociale zekerheid. Het kijkt enkel naar de mate waarin mensen een minimuminkomen wordt bezorgd. Er wordt echter absoluut geen rekening gehouden met het feit dat de sociale zekerheid de mensen weinig prikkelt om zelf aktief te zijn. En die cijfers over armoede… dat is allemaal zeer subjektief. De Europese maatstaf die het CSB gebruikt de armoededrempel wordt vastgepind op de helft van het gemiddelde inkomen wordt bovendien sterk beïnvloed door de mate van inkomensongelijkheid. In Nederland komen we zo op eenzelfde score als in België.”

Ruud Muffels weet waarover hij spreekt. Hij specializeerde zich aan de Katolieke Universiteit Brabant (KUB) in de sociale zekerheid, armoedeproblematiek, inkomensverdeling, pensioenvraagstukken… Het grootste deel van zijn tijd brengt hij thans door met onderzoek aan het Tilburg Institute for Social Security Research, kortom het Nederlandse CSB. Hij leidt er de onderzoeksgroep work and social security (Engels is legio in Nederlandse wetenschappelijke kringen).

Muffels is absoluut niet onder de indruk van de prestaties die de Belgische sociale zekerheid worden toegeschreven. “De sociale zekerheid in België en Nederland is in hetzelfde bedje ziek : het stelsel is te veel gericht op verzorging en zet weinig aan tot aktiviteit. Het verschil is dat België nog nauwelijks is toegekomen aan fundamentele hervormingen, terwijl Nederland volop bezig is het stelsel bij te stellen, in de goede richting.”

Muffels is makro-ekonoom van vorming. In Nederland wordt het debat over de hervorming van de sociale zekerheid trouwens vooral gevoed door ekonomen. In België daarentegen zijn het de sociologen van het CSB die het wetenschappelijk debat domineren. Direkteur Bea Cantillon, door de CVP gerekruteerd als senator, is de persoonlijke denktank van premier Jean-Luc Dehaene. Haar voorganger Herman Deleeck mengde zich onlangs nog in het debat met een oproep tot sociaal pakt over de hervorming van de sociale zekerheid, die vooral schitterde door zijn Belgisch kompromistaaltje.

NIEUWE SOCIALE KWESTIE.

Bij de Belgische experts is het ordewoord : meer solidariteit. Die is nodig om het groeiende leger laaggeschoolden die uit de boot van de kennismaatschappij vallen, op te vangen. Die centrale uitdaging kreeg reeds een etiket : de nieuwe sociale kwestie. De Antwerpse expert in sociaal recht Josse Van Steenberge en Bea Cantillon speelden daarvoor even leentje buur bij de Franse linkse intellektueel Pierre Rosanvallon (de titel van zijn jongste boek : La nouvelle question sociale. Repenser l’Etat-Providence). Het heet dat de overheid het nieuwe proletariaat een maatschappelijk nuttige taak moet geven, want een gewone job is voor hen toch niet weggelegd.

“Rosanvallon is veel te pessimistisch,” zegt Muffels. Zowel in de partikuliere als de publieke sektor zijn potentieel nog flink wat aktiviteiten voorhanden om een grote groep werklozen aan de slag te krijgen. Ik ga ervan uit dat met een hervormde sociale zekerheid een grote groep aan het werk kan in het gewone ekonomische circuit. Er is inderdaad een groep die de vaardigheden mist om aan de bak te komen. Maar die is eerder beperkt. Je mag het beleid daar dus niet op afstemmen.”

Muffels vindt dat ook in Nederland het beleid tegenover de langdurig werklozen nog te zeer gericht is op de kreatie van banen in de publieke sektor (de Melkertbanen, genoemd naar de Nederlandse minister van Sociale Zaken). Hij pleit ervoor de minimumlonen te laten springen om banen in het gewone ekonomische circuit voor laaggekwalificeerden betaalbaar te maken.

“Anderzijds moet je uitkeringstrekkers toelaten hun uitkering toch voor een deel te kumuleren met een arbeidsinkomen. Dat maakt het voor hen aantrekkelijk om toch een laagbetaalde job te aanvaarden,” beklemtoont de professor. “Aan de onderkant van de arbeidsmarkt is de spanning tussen looninkomen en uitkering te klein. Die kan je vergroten door een zekere kumuul mogelijk te maken of een forfaitaire aftrek voor beroepskosten in te voeren.”

BEGELEIDE PRIVATIZERING.

De paarse regering- Kok is volop bezig met de verbouwing van de Nederlandse sociale zekerheid (zie kader). Muffels ziet één grote lijn : “Het overheidsstelsel van sociale zekerheid evolueert steeds meer naar een basissysteem. Al wat daar boven komt aan aanvullende verzekeringen gaat naar de privé-sektor.” De basisfilozofie is bekend : privé-organizaties werken doorgaans efficiënter dan de overheid en meer eigen verantwoordelijkheid leidt tot minder verspillend gedrag.

De Nederlandse ekonoom plaats wel een kanttekening : “Het gevaar bestaat dat een grote groep niet aan de bak komt bij privé-verzekeraars en moet terugvallen op de basisuitkeringen. Daarom pleit ik voor een begeleide privatizering. De overheid moet een kader creëren, met de algemene solidariteitsvoorwaarden, zodat er niet te veel mazen in het vangnet komen.”

Waarom staat Nederland verder dan België ? Muffels : “In tegenstelling tot België wordt hier een zeer levendig publiek debat gevoerd, in het parlement en in de pers. Die diskussies zijn overigens reeds sinds einde de jaren tachtig aan de gang. Ze hebben geleid tot belangrijke verschuivingen in de geesten. Zo is de PVDA enorm opgeschoven. Er is een breed draagvlak, een consensus over alle partijen heen, tot liberalizering van de sociale zekerheid.”

De man in de straat roert zich niet ? “De uitkeringstrekkers zijn zwak georganizeerd, behoudens de ouderenbonden die zich wel duidelijk gemanifesteerd hebben. Nederland heeft toch een vrij genereus stelsel, iedereen ziet dat en weet dat aanpassingen nodig zijn. Misschien vindt de sociale onvrede in Nederland zijn kanaal langs de drugsscène,” zegt de prof uit Tilburg.

JAN VAN DOREN

RUUD MUFFELS (KU-BRABANT) Het intellektuele debat over de hervorming van de sociale zekerheid wordt in Nederland vooral gevoed door ekonomen, in België veeleer door sociologen.