Belgacom rinkelt het hardst bij bedrijven

De kreet ‘gratis tv’ van Belgacom toont hoe scherp de concurrentie met Telenet is. Het echte wingewest van Belgacom zit echter bij de bedrijven.

Standhouden. Dat is al jaren de opdracht van Didier Bellens, de CEO van Belgacom. De omzetdaling beperken, de winst op peil houden. De hielen in het zand tegen de concurrentie van de kabeldistributeurs, van KPN en van France Telecom. Eind juli kon zijn financieel directeur Ray Stewart weer uitpakken met kwartaalcijfers aan de bovenkant van de verwachtingen. Een omzetgroei met 1,3 procent, een bedrijfskasstroommarge van 33,4 procent en een nettowinst van 188 miljoen, ondanks een boete van 66,3 miljoen wegens monopoliemisbruik in 2005. Bellens kon ontspannen met vakantie.

Bij Beltug, de organisatie van informatica- en communicatiegebruikers, ziet directeur Danielle Jacobs een merkwaardige evolutie. “Onze leden willen weer nauw overleg met Belgacom. Bij het begin van de liberalisering was dat ook vaak zo. Belgacom was zo overheersend. Nu is die vraag er weer. We zitten weer bij het begin.”

Dominant in de bedrijvenmarkt

Zowat de helft van de inkomsten van Belgacom komt uit diensten aan bedrijven, als we de afdeling ‘internationale carrierdiensten’ buiten beschouwing laten – 2,7 miljard op een totaal van 6 miljard in 2008. Daarmee is de bedrijfsafdeling groter dan de consumentendivisie (2,3 miljard). Ze is ook winstgevender.

De operationele kasstroommarge van het bedrijvensegment, vóór netwerkkosten, steeg tot 49,4 procent in het jongste kwartaal, tegen 46,3 procent een jaar geleden. De kasstroommarge van het consumentensegment daalde daarentegen over dezelfde periode met 5,7 procentpunten, tot 44,1 procent.

Ons zusterblad Data News, dat elk jaar een bevraging organiseert onder grote telecomgebruikers, zag Belgacom vorig jaar alleen in mobiele telefonie klanten verliezen. Voor internet steeg het percentage bedrijven dat klant was bij Belgacom van 46 naar 55 procent, voor telefoon van 73 naar 77 procent en voor data van 54 naar 58. In mobiel daalde Belgacom van 73 procent naar 69, ten voordele van Mobistar.

De grote winst bij Belgacom komt dus van de bedrijven, maar de margeverhoging in het bedrijvensegment is niet te wijten aan een omzetstijging. Vergeleken met 2008 daalde de omzet – door de crisis en door de afstoting van een aantal internationale activiteiten van Telindus – met 7,18 procent in de eerste helft van dit jaar.

Het zijn de besparingen die de winstmarge verhogen. “Toen we het budget voor dit jaar opmaakten, ging de economie al achteruit. We hebben dus geanticipeerd. Als de hotels en luchtvaartmaatschappijen klappen krijgen, daalt ook onze mobiele roaming. Wij verwachtten ook dat de bedrijven net als wij zouden besparen op grote informatica- en communicatieprojecten”, zegt Stewart. In het bedrijvensegment van Belgacom ging het aantal mobiele belminuten 6,3 procent achteruit in het eerste halfjaar. Het aantal vaste belminuten daalde zelfs ruim 9 procent.

Sociale vrede

Belgacom zet op zijn beurt zijn leveranciers onder druk. Uiteindelijk gaf het in zijn bedrijfssegment bijna 12 procent minder uit aan ingekochte goederen en andere directe kosten, terwijl de omzet maar met 7,18 procent daalde. De personeelsuitgaven gingen ruim 7 procent omlaag, ondanks de indexstijging van 4,51 procent in januari. “We herbekijken alles”, zegt Stewart. “Een enorme besparing was het Active Office-project, waarmee we de kantoorruimtes hebben gereorganiseerd. We hebben bespaard op de bedrijfsvoertuigen, op de parking. Vroeger kon je hier ontbijten. Dat was gesubsidieerd. Hebben we afgeschaft. We doen een hoop kleine dingen om spaarzaamheid in de attitude van onze werknemers te krijgen. En dat werkt.”

Ondanks het opstootje van sociale onrust de afgelopen weken, gebeurt de verlaging van de personeelskosten niet via ontslagen. Sociale vrede is een van de beleidsprincipes van de raad van bestuur, bevestigt Belgacom-voorzitter Theo Dilissen, die in maart voor een termijn van drie jaar is herbenoemd.

“Van in het begin zijn we daarin formeel geweest. We laten geen mensen afvloeien omwille van de crisis”, zegt humanresourcesdirecteur Astrid De Lathauwer. “Wij hebben een aantal sociale plannen lopen zoals de externe mobiliteit met de overheid en het peterschap/tutorat, een afbouwprogramma voor 55-plussers. Ofwel spontaan, ofwel via die programma’s zijn er elk jaar al 600 tot 900 medewerkers die het bedrijf verlaten. Dat is voor ons voldoende.”

Groeiende complexiteit is troef

Wat Belgacom in zijn bedrijfsdivisie helpt, is de zwakte van de concurrentie. “Belgacom is de enige speler die alles in huis heeft”, zegt Danielle Jacobs van Beltug. “Vandaag is telecom al lang niet meer telefoneren. Het gaat nu over de integratie met de informatietechnologie. Kijk naar cloud computing of collaboration tools en naar het ineenvloeien van vaste en mobiele communicatie. Door de groeiende complexiteit willen steeds meer bedrijven niet meer zelf instaan voor de technische opvolging. Ze zoeken een partner. En het is nu eenmaal gemakkelijker om met een partij te werken die alles in huis heeft dan met verschillende partijen.”

Bellens wil die troef voluit uitspelen. Vandaag zijn Belgacom, Proximus, Telindus en Skynet juridisch nog afzonderlijke bedrijven, met eigen statuten en vakbondsvertegenwoordiging. Vanaf 1 januari hoopt Didier Bellens daar één juridische entiteit van te maken. “Een klant wil niet eerst een kerel van Telindus en de volgende dag één van Proximus en daarna één van Belgacom zien. Hij wil één kerel en één oplossing.”

Op 1 september begint het overleg om ook de resterende personeelsleden te integreren, bevestigt algemeen sectorverantwoordelijke Ben Coremans van ACV-Transcom. Het gaat om ongeveer 2000 werknemers van Proximus, 500 van Telindus België en 70 tot 75 van Skynet. Op dat moment worden ook de principes voor selectie en reorganisatie van het remuneratiebeleid onderhandeld voor alle overstappers, zegt De Lathauwer. In de bedrijfsafdeling van Belgacom zijn de informaticasystemen al geïntegreerd. De opleiding van de commerciële teams is volop bezig. “Als de reorganisatie rond is, kan Belgacom sterker zijn dan ooit”, denkt Jacobs.

Versnipperde concurrenten

Daartegenover staat de vijand in verspreide slagorde. BT schroefde zijn Belgische activiteiten terug en focust op de zeer grote Europese contracten en op werk voor (vooral Britse) multinationals.

Mobistar (France Telecom) heeft al jaren een vast-mobiel aanbod voor bedrijven, maar de omzet in het bedrijvensegment, inclusief zelfstandigen, is beperkt tot “iets meer dan 30 procent, een klein derde” van het totaal, volgens CEO Benoit Scheen. Dat betekent dus ongeveer 245 miljoen euro in het eerste halfjaar, vergeleken met de 1267 miljoen euro van Belgacom en een “een lichte daling” door de conjunctuur. Mobistar zou meer kunnen samenwerken met zijn partner Telenet, waaraan het mobiele telefonie verkoopt. “In de bedrijvenmarkt vertaalt die samenwerking zich nog niet”, commentarieert Jacobs.

Omgekeerd boekte Telenet Solutions, de bedrijfspoot van Telenet, een vlakke 38,3 miljoen euro omzet in het eerste halfjaar, ongeveer 3 procent van de Belgacom-omzet bij bedrijven.

Base, de derde mobiele operator, blijft focussen op het consumentensegment. Moedermaatschappij KPN voert in Nederland, net als Belgacom, een integratie door na de overname van Getronics eind 2007. Maar die heeft in België nog nauwelijks een effect. KPN heeft sinds de overname van Tele2/Versatel eind 2007 in België ook een vaste operator, maar die laat teleurstellend weinig van zich horen, vindt ook analist Siddy Jobe, die de telecombranche opvolgt voor Degroof. “Base is vrijwel onbestaande bij grote klanten omdat het geen 3G-netwerk heeft”, pitchte Michel De Coster tijdens de jongste analistenconferentie van Belgacom. Base zelf wijst liever op de ‘wurgprijzen’ waarmee Belgacom Mobile (Proximus) de concurrentie bij de grote bedrijven te lijf gaat

Hoe dan ook, veel beweging zit er niet in de markt. “De andere spelers zijn nichespelers geworden. Cynisch gesteld: de concurrentie wordt vaak gebruikt om Belgacom onder druk te zetten, om betere voorwaarden te krijgen”, zegt Danielle Jacobs. Jan De Schepper, ex-Belgacom en nu investeerder-coach voor een aantal ICT-bedrijven, ziet twee verklaringen voor de huidige toestand. “Het voormalige monopolie heeft een groot incasseringsvermogen en een sterke lock-in van zijn klanten. En de Belgen zijn loyaal. Ze denken op lange termijn, hebben oog voor kwaliteit en willen een stuk governance.”

Sterker in Wallonië

Telenet blijft ondertussen de consumentenmarkt domineren. De afgelopen twaalf maanden wisten de Mechelaars 313.000 van hun kabelabonnees te overtuigen om digitaal te gaan (een winst van 65 procent). Belgacom, dat in 2005 met digitale tv uiteraard van nul moest starten, bleef steken op een vooruitgang van 163.000 of 46,5 procent. Voor elke digitale abonnee die Belgacom binnenhaalt, wint Telenet er twee. Bedenk dan dat Telenet alleen in Vlaanderen en een stukje van Brussel werkt, terwijl Belgacom het hele land bestrijkt.

Erik Dejonghe, professor nieuwe communicatietechnologieën aan de Universiteit Gent, schat dat Belgacom in Vlaanderen 231.300 gezinnen heeft als klant, op een totaal van 513.000. Belgacom geeft geen geografische verdeling, maar Dejonghe vermoedt dat het percentage Nederlandstalige gezinnen bij de nieuwe klanten van Belgacom geleidelijk is teruggevallen van 45 procent vóór de overname van Interkabel door Telenet in oktober, tot 30 procent nu.

De mediaspecialist is niet optimistisch dat Belgacom snel terrein wint. “Belgacom heeft in Vlaanderen drie keer gescoord: bij de lancering van zijn voetbalaanbod, bij de lancering van Net Gemist (toen Interkabel-abonnees die dienst alleen via BelgacomTV konden hebben) en bij de lancering van zijn Packs in 2007”, zegt Dejonghe. “De effecten van voetbal en interactiviteit zijn zo goed als uitgewerkt. Nu gaat het keihard om de Shakes tegen de Packs”.

Het tweede kwartaal van BelgacomTV is traditioneel zwak. “De voetbalcompetitie loopt ten einde en ‘nieuwe’ voetballiefhebbers wachten met aansluiten tot na de vakantie”, zegt Dejonghe. Maar de winst van 27.000 gezinnen in het tweede kwartaal lag 27 procent lager dan een jaar voordien, terwijl bij Telenet het aantal netto bijkomende digitale tv-gebruikers net klom van 40.000 naar 76.000.

Telenet reageerde met een herschikking van bundels (Shake+) en een verhoging van zijn prijzen. Belgacom counterde met een ‘tijdelijke’ gratis tv-promotie – een korting van 18,5 euro per maand – op voorwaarde dat de abonnee een ‘triple play’-bundel neemt (tv, internet, telefoon/mobiel). Ook de lancering van de Vlaamse muziekzender Anne, in samenwerking met VMMa, maar exclusief op BelgacomTV, moet het Vlaamse appeal versterken. “De aankoop van de voetbalrechten was een belangrijke stap, maar onze visie op content evolueert”, geeft voorzitter Dilissen van Belgacom aan.

Het kansvenster voor Belgacom wordt elke dag nauwer. Dejonghe verwacht dat tegen begin 2011 al twee derde van Vlaanderen digitaal kijkt en dat de laatste weerstand daarna snel wordt opgerold. Eenmaal de klanten zijn omgeschakeld, zijn ze nog moeilijk terug te winnen, tonen de verloopcijfers ( churn) van Telenet overtuigend: 7,7 procent verloop op jaarbasis voor basis-tv, 6,4 procent voor internet en zelfs maar 5,8 procent voor vaste telefonie. Belgacom geeft enkel voor mobiel de churn-cijfers.

Profiteren van Voo

Voor groei moet Belgacom verder rekenen op de zwakheid van de kabelmaatschappijen in Brussel en Wallonië die jaren nodig hadden om samen te gaan en nu al twee jaar moeizaam hun eigen digitale operator Voo uitbouwen. Ook vandaag nog is Voo alleen maar een samenwerking tussen het Waalse Tecteo en het Brusselse Brutélé. De fusie tussen die twee sleept aan. Hun commerciële slagkracht wordt ondertussen gehinderd door lokale verschillen in tarieven en door een gebrek aan bundels. Pas in september zal Voo zijn eigen settopbox voor hogedefinitie-tv uitbrengen, het soort dat bij Telenet nu al door 42 procent van de klanten wordt gekocht. Ondertussen levert Belgacom, volgens een studie van Analysys Mason voor het BIPT, 67 procent van de internetaansluitingen in Wallonië en 60 procent in Brussel. De Waalse kabelaars hebben een marktaandeel van 18 procent. In Vlaanderen eist Telenet een marktaandeel van 57 procent op.

Belgacom houdt nog wel een slag om de arm: Scarlet wordt nu uitdrukkelijk buiten het personeelsstatuut van Belgacom gehouden. Belgacom zet door met de ontwikkeling van Scarlet als zijn discountmerk. De reeks stroompannes bij Scarlet de jongste weken zijn te wijten aan onderinvesteringen door de vorige eigenaren, meent Bellens.

Nieuwe groeimotor nodig

Vorig jaar was het hommeles in de raad van bestuur over de opvolging van Didier Bellens. Er waren persoonlijke fricties, maar ook een fundamenteel discussiepunt. Konden acquisities bijdragen tot de groei en hoe? Kon Belgacom zelfstandig overleven tussen Europese giganten die op een dag zouden consolideren?

Een van de voorstanders van een agressief fusie- en overnamebeleid, Maurice Lippens van Fortis, is sindsdien uit de raad van bestuur gestapt. Jo Cornu, in de jaren negentig de nummer twee van Alcatel Lucent, volgde hem op. In 2008 kocht Belgacom alleen Scarlet en de Luxemburgse mobiele operator Tango. “We bekijken alle kansen, maar groei moet gelijk zijn aan waardeschepping op lange termijn”, zegt Bellens. Dat sluit investeringen in rijpe markten praktisch uit. “In België kunnen we nog investeren in kleine kansen, maar elke keer dat we bewegen, hebben we discussies met de Raad voor de Mededinging.”

Bestuursvoorzitter Theo Dilissen blijft uitkijken. “De winstpositie van Belgacom als historische operator staat al jaren onder druk. De overheid en Europa willen meer concurrentie en lagere prijzen – zeker in mobiel. Er zijn grote investeringen nodig om de capaciteit van het netwerk te vergroten. De operationele kosten verhogen elk jaar. Daar bestaat geen golden bullet voor. Belgacom heeft op termijn een nieuwe groeimotor nodig.”

Een van die motoren zit al in huis: de Belgacom International Carrier Services divisie. Dat is een internationale hub voor de verhandeling en schakeling van spraak- en dataverkeer. BICS groeit 18 procent, doet nu 15 procent van de omzet van Belgacom en haalde in het tweede kwartaal een bedrijfskasstroommarge (ebitda) van 10 procent. “Formidabel als je weet dat anderen tussen 0 en 5 procent halen en dat een van onze naaste vrienden (iBasis van KPN) zelfs negatief draait”, zegt Bellens daarover.

BICS, zelf een joint venture met Swisscom, fuseert momenteel met de internationale carrierdivisie van de grote (Zuid-)Afrikaanse mobiele operator MTN. Daardoor komt BICS in de top vijf van internationale grootgrutters in telecom en zelfs op nummer één voor mobiele internationale connectiviteit. Belgacom, dat de operationele leiding heeft in BICS, houdt 57,6 procent. Swisscom krijgt 22,4 procent, MTN 20 procent. “Het potentieel is absoluut fantastisch”, jubelde Bellens bij de publicatie van de halfjaarresultaten.

PingPing en smartphones

Maar de echte groei bij Belgacom moet van nieuwe applicaties komen. Veel daarvan zit nog onder zeil – toepassingen in de zorgverstrekking, energiemeting, machine-naar-machinecommunicatie. Eén initiatief is al publiek: PingPing, een gooi naar de gsm als betaalmiddel, in samenwerking met succesondernemers Jean-Guillaume Zurstrassen en Grégoire de Streel (ex-Keytrade Bank).

En dan is er natuurlijk de smartphone, die internet nu echt mobiel maakt. In de cijfers is van die data-explosie nog weinig te merken. De omzetstijging voor sms en andere data was in het eerste halfjaar 5,7 procent in het consumentensegment en 12,7 procent bij ondernemingen. Bij de bedrijven maken ‘geavanceerde data’ zoals e-mail en internet wel al 66 procent van de inkomsten uit, met een omzetgroei met 15,2 procent. Dat is vooral te wijten aan het stijgende aantal gebruikers, niet zozeer aan de opbrengst per gebruiker. Die ging maar 2,5 procent hoger, tot 12,6 euro per maand, eind juni 2009.

Aan de consumentenkant bleef de omzet in mobiele e-mail en internet bijna vlak (+1,7 procent). De Proximus-consument gaf daar gemiddeld maar 1,6 euro per maand aan uit. Daarentegen steeg het sms-gebruik in de tweede jaarhelft spectaculair (+62 procent vergeleken met 2008, voor twee derde in gratis sms).

Handsetsubsidies

Enig perspectief is nodig. De omzetstijging in mobiele data – sms en internet dooreen – was tussen juni 2008 en juni 2009 goed voor amper 0,5 procent groei op het groepsniveau van Belgacom.

Subsidiëring van handsets via het abonnement, ook bekend als koppelverkoop, zou de vraag in de toekomst moeten aanzwengelen. “Dat kan nu al perfect”, verzekert het kabinet van minister Vincent Van Quickenborne (Open Vld). De operatoren willen echter eerst een wetgevend kader zien. Belgacom verwacht dat voor oktober.

“We hebben geen probleem met subsidies voor handsets voor zover ze intelligent gebruikt worden en de markt doen groeien en geen waarde vernietigen”, zegt Ray Stewart, die toegeeft dat hij ook in markten heeft gewerkt waar het anders liep. “In België is er een kans. De derdegeneratie-gsm’s (de 3G-toestellen, die onmisbaar zijn voor mobiel surfen) zijn hier niet zo’n succes als in andere landen, precies omdat we geen handsetsubsidies hebben. Dus misschien kunnen we de penetratiegraad van de 3G-toestellen versnellen. ”

Goldman Sachs houdt alvast een verkoopadvies voor Belgacom. Niet omdat het bedrijf slecht zou presteren. Wel omdat het winstpotentieel al correct in de koers zit verrekend. En dan kun je maar best verkopen en naar een andere belegging uitkijken, vindt Hugh McCaffrey van Goldman Sachs.

Cash

Belgacom en Telenet: rendement versus groei, blz. 18

Door Bruno Leijnse

Voor elke digitale abonnee die Belgacom binnenhaalt, wint Telenet er twee.