Bedrijfsjurist ontketent prijzenoorlog

TURBULENTE TIJDEN VOOR ADVOCATEN De advocatuur kent woelige tijden. Daarom gaat Trends in dit dossier over de zakenadvocatuur dieper in op de prijzenslag en de rol van de bedrijfsjurist daarin. We bekijken de tanende rol van de klassieke advocatenkantoren en de opkomst van innovatieve organisaties, zoals de verbeterde versie van de multidisciplinaire prakijken. De bedrijfsjurist neemt de plaats in van de advocaat als de spil van de juridische dienstverlening in de zakenwereld. Dat leidt tot minder kosten, lagere facturen en hevige verschuivingen in de advocatuur.

“De advocatuur kent turbulente tijden”, signaleert Philippe Jadoul van Vialegis, headhunter van juristen voor advocatenkantoren en bedrijven. “De prijzen staan onder druk. Alle kantoren sleutelen aan hun businessmodel.”

En dat zal nog een paar jaar duren. In zijn recent verschenen boek Tomorrow’s Lawyers – An Introduction to Your Future schrijft de Schotse professor Richard Susskind dat het beroep van advocaat de volgende twee decennia sterker zal veranderen dan in de vorige twee eeuwen. Naast een verregaande automatisering en een liberalisering (onder meer de overname van juridisch werk door de Big Four-advocaten, zie deze Trends blz. 59), voorspelt hij voor ondernemingen een daling van de juridische kosten met 30 tot 50 procent.

De spil in dit proces zijn de bedrijfsjuristen. “De overheersende zorg van de meeste bedrijfsjuristen vandaag is het beantwoorden van de less for more-uitdaging”, schrijft Susskind. “Het laaghangende fruit in dat proces is de mogelijkheid om de erelonen van advocaten naar beneden te halen.”

Betaalbaar alternatief

“De tijd dat een bedrijfsjurist de keuze van een advocaat bij de CEO kon verdedigen met een sterk merk van een bekend kantoor is voorbij”, beaamt Saskia Mermans (Acerta), ondervoorzitter van het Instituut voor Bedrijfsjuristen (IBJ). “De referentie aan zo’n duur topkantoor was het perfecte excuus om de paraplu open te trekken als het fout liep met het advies of het proces. In deze tijden van crisis worden alle kosten herbekeken, ook de juridische. Dat heeft ertoe geleid dat de factuur van het advocatenkantoor serieus naar beneden moet. De keuze wordt dus minder gemakkelijk dan vroeger.”

Patrick Baeten, bedrijfsjurist van GDF Suez Energy Europe en winnaar van de Trends Legal Awards, signaleert een prijzenoorlog bij de advocaten. “Topkantoren, zoals De Bandt en Loeff gingen rond de eeuwwisseling op in Londense formaties”, zegt hij, verwijzend naar de Belgische poot van Linklaters en Allen & Overy. “Zo’n geïntegreerde fusie is enkel werkbaar als alle advocaten hetzelfde rendement leveren. Daarom verhoogden de Belgische advocaten van die kantoren systematisch hun prijzen naar het buitensporige niveau van de City firms. Even leek het te lukken, maar de crisis bracht de rede terug bij de klanten. Bedrijven haakten massaal af, omdat de CEO zijn bedrijfsjurist stimuleerde om een betaalbaar alternatief van dezelfde kwaliteit te vinden.”

De prijsdaling ondergraaft het businessmodel van de grote advocatenkantoren. “Minder rendement leidt ertoe dat er minder aandeelhouders-vennoten in de winst van een kantoor kunnen delen”, zegt Philippe Jadoul van headhunter Vialegis. “Jonge juristen met ambitie zien bij gebrek aan promotiekansen soms geen toekomst bij hun huidige kantoor. Er ontstaan heel wat spin-offs van grote kantoren die zich specialiseren in een niche. Op dit moment hebben wij drie keer zoveel opdrachten als een jaar geleden. Er zijn heel veel kantoren in het middensegment op zoek naar nieuwe krachten. Ik verwacht dat een aantal van hen zal fuseren om zo een fullservicekantoor te vormen en met redelijke prijzen een rechtstreekse bedreiging te vormen voor de gevestigde waarden.”

France Delobbe, bedrijfsjurist van de NMBS Holding, wijst op een fundamentele trend in de verloning van advocaten: de verschuiving van billable hours naar forfaitaire bijdragen. “Voorspelbaarheid wordt stilaan de norm”, klonk het vorige maand tijdens een debat naar aanleiding van de Trends Legal Awards. “Zo worden fusies en acquisities per tranche betaald. Ook het inschatten van geschillen kan beter als de kostprijs op voorhand vastligt.”

Risico’s vermijden

Dirk Tirez, bedrijfsjurist bij bpost, legde uit dat een modern management van een advocaat meer verlangt dan louter juridisch advies. “Een onderneming wil de beste, niet de juridisch meest perfecte, oplossing in een dossier”, redeneert hij. “Daarom verwacht het management van een advocaat dat hij weet hoe zijn cliënten werken. Compliant business solutions, daar draait het om. De bedrijfsjurist is de enabler, de vertrouwenwekkende partner die niet alleen juridisch advies geeft, maar ook juridische risico’s probeert te vermijden. Hij of zij weegt dan ook stevig in het management.”

Dat bleek uit een enquête van het IBJ bij 700 bedrijfsjuristen. Drie op de vier zagen hun impact in het bedrijf groeien in de voorbije vijf jaar. Een op de twee rapporteert rechtstreeks aan de CEO en een op de drie is lid van het directiecomité. Martine Delierneux, die mee het juridisch departement van ING Belgium leidt, geeft de oorzaak van dat fenomeen. “Compliance is de trend”, situeert de professor aan de ULB. “Allerlei nieuwe wetten en regels moeten worden nageleefd. Bij de banken was dat al het geval, maar na de crisis is dat nog veel sterker toegenomen. Terecht. Ook de controles door overheidsorganisaties nemen toe.”

Volgens de bedrijfsjuriste wordt haar departement ook veel vroeger bij managementbeslissingen geconsulteerd. “Hoe vroeger we kunnen rapporteren dat een bepaalde beslissing in een grijze zone zweeft, hoe sneller het management kan ingrijpen”, zegt ze. “Daarmee wint de onderneming tijd en middelen. Dat vereist ook een grote openheid. Wat als het licht op rood staat, en het management zou beslissen erdoor te rijden? Dat is zijn volste recht, maar dan brengt het de raad van bestuur het best op de hoogte. Door een rood licht rijden, gebeurt beter in volle transparantie.”

Opwaardering

Jadoul wordt ook steeds meer ingeschakeld voor een speurtocht naar be-drijfsjuristen. “Zelfs kleine bedrijven vinden het noodzakelijk met een jurist te werken en doen een beroep op onze diensten. Omdat er heel wat gefrustreerde advocaten rondlopen, kunnen we ook bij hen aankloppen voor een bedrijfsfunctie. Het beroep van bedrijfsjurist is opgewaardeerd en vormt voor hen een aantrekkelijk alternatief, met bovendien veel buitenlandse opdrachten omdat we een exportland zijn. Een gewezen advocaat in je bedrijf hebben heeft trouwens een voordeel. Hij heeft zelf ooit ereloonstaten opgemaak. Hem moet je dus de kneepjes van een kantoor niet leren.”

HANS BROCKMANS, FOTOGRAFIE EMY ELLEBOOG

“Een onderneming wil de beste, niet de juridisch meest perfecte, oplossing in een dossier” Dirk Tirez