ANTWERPEN. Gejaagd door de haven

De Antwerpse haven groeit, maar krijgt af te rekenen met ontsluitingsperikelen. Snapshot van een provincie als landbeen van een wereldhaven.

Nu de waterverdragen tussen Nederland en Vlaanderen plechtig ondertekend zijn, staat niets nog de uitdieping van de Westerschelde in de weg. Zelfs het prijskaartje (10,3 miljard frank, waarvan Vlaanderen gul 8,4 miljard op de vork prikt) mag de Antwerpse euforie niet verstoren. De haven wordt vlot bereikbaar voor de grootste bulkcarriers en mammoet-containerschepen. Het hefboomeffekt lijkt eenvoudig : de haven groeit en het hele hinterland profiteert mee.

Zonder wereldhaven zou de provincie Antwerpen op ekonomisch gebied overigens niets voorstellen, zo provoceren we Paul De Gersem, direkteur-generaal van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) Antwerpen. Tot onze verbazing krijgen we geen guitige Antwerpse repliek, maar een nuchtere afweging : “Dan zouden we sociaal-ekonomisch vergelijkbaar zijn met Oost-Vlaanderen of Limburg. We mogen de rol van de haven zeker niet minimalizeren. Daar wordt jaarlijks een toegevoegde waarde van meer dan 200 miljard gerealizeerd, bijna één zevende van de hele provincie. De inkomensmultiplicator reikt echter veel verder. De onmiddellijke invloedssfeer ligt ook in de Kempen, het Mechelse, het Waasland en waaiert uit langs de verkeersassen, waar zich diensten en nijverheid in het kielzog van de haven gevestigd hebben. “

KWETSBAAR TURNHOUT.

De Gersem aarzelt, beseft dat zijn volgende uitspraak bewust verkeerd geïnterpreteerd kan worden, maar waagt het erop : “Het is kenschetsend dat de grootste media op zijn minst evenveel aandacht besteed hebben aan de milieu-aspekten als aan de sociaal-ekonomische impact van de uitdieping van de Westerschelde. Ook ik vind de natuur biezonder belangrijk. Je bouwt trouwens geen bruisende ekonomie meer op een ekologisch kerkhof. Kortom, ook de bedrijfswereld moet rekening houden met de omgevingsfaktoren. Maar je moet wel nog tot een eerlijk vergelijk kunnen komen. Het komt erop aan de bedrijven op de juiste plaats in te planten. “

Is dit een pleidooi à décharge omdat niemand er tot dusver in slaagde om de witte vlekken in de provincie weg te werken, de regio’s die er sociaal wat bekaaider vanaf komen ? Korrigeert De Gersem : “Het arrondissement Turnhout klom daar in vrij korte tijd uit. Twintig jaar geleden bedroeg het inkomensniveau er nauwelijks 70 % van het provinciegemiddelde, vandaag is dat 90 %. Maar Turnhout blijft kwetsbaar. Er kwam immers vooral industrie en die staat onder sterke druk. Er is ook een omvangrijke harde kern van weiniggeschoolde werklozen. Verder blijven er vooral de Zuiderkempen, waar de ontsluiting problematisch is. Vraag is of we elke deelregio moeten trachten te industrializeren of juist voor landbouw, natuur of wonen reserveren. Wat men ter plaatse wil, is meebepalend. “

De overige witte vlekken verdwenen dank zij de uitbouw van een industrielint naast de autowegen naar Hasselt en Eindhoven en het Albertkanaal. De Gersem slaakt een vaak gehoorde zucht : “Maar we hébben dringend meer bedrijfsgrond nodig. Zoniet brengen we de dynamiek van de provincie in het gedrang. Sommigen komen dan aandraven met statistieken die aantonen dat er nog voldoende bedrijfsgrond braak ligt. Maar zij houden er geen rekening mee dat die terreinen al verkocht zijn, ofwel fungeren als veiligheidsbuffer, ofwel zwaar gesaneerd moeten worden. “

VERKEERSINFARCT ?

Of we het nu willen of niet, het debat omtrent omgeving en ekonomie dringt zich ook op bij die andere Antwerpse achilleshiel : de ontsluiting. De keuze van een haven wordt niet alleen bepaald door de bereikbaarheid en de dienstverlening, maar ook omwille van het hinterland. Ook daar kapen tijd en geld de hoofdrol weg. Zowat 70 % van de kost om een container door-to-door te vervoeren, zit immers aan de landkant. De strijd tussen Rotterdam en Antwerpen zal in de (zeer nabije) toekomst steeds in grotere mate op het land beslecht worden. De Nederlanders weten inmiddels dat het ook zonder een goede spoorverbinding naar het oosten niet zal lukken. Daarom is de gekontesteerde prestigieuze Betuwelijn gepland : een snelspoorweg voor goederenverkeer. Prijs : 7,3 miljard gulden. Volgens alternatieve studies zou het echter veel goedkoper kunnen met het spoor via Antwerpen. Voorwaarde : er moet eindelijk werk gemaakt worden van een up-to-date IJzeren Rijn. Kost : eveneens 7,3 miljard, maar dan wel in frank.

De Gersem pleit vurig voor dit projekt, maar wijst nog op een andere noodzaak : “We hebben de grootste spoorweghaven. Liefst 40 % van de tonnage gaat hier per spoor weg. Maar we hebben slechts één spooruitgang, een ware flessehals. Een tijdige realizatie van de IJzeren Rijn wordt cruciaal. Over de weg merken we ook hiaten : er ligt een vrijwel verzadigde en een bijna lege tunnel. Op de binnenvaart hebben we via het Albertkanaal nog mogelijkheden, onder meer dank zij moderne lichters. “

CONTAINERS OPENEN.

Vraag blijft of de haven echt zoveel meerwaarde brengt. De overslag van goederen brengt meer last (zoals dichtslibbende wegen) dan geld in het laatje. Haakt De Gersem in : “De haven groeit nog, maar de nijverheid eromheen zou best een nog grotere meerwaarde kunnen teweegbrengen. De havenklanten liggen steeds verder van de haven verwijderd. Voor de overslag volstaat een terrein en een straddle-carrier. We moeten die containers openen. Daarin scoren we al beter dan Rotterdam. We hebben meer een landbeen. Die value added logistics moeten we echter meer promoten : meerwaarde toevoegen aan de inhoud door afwerkingsaktiviteiten. “

Dat wordt op de eerste plaats nodig voor het arrondissement Antwerpen zelf, dat onrustwekkend achteruitboert. Het gewest kende zelfs de grootste toename van de werkloosheid in Vlaanderen de voorbije jaren. Vertrekken de havenindustrie én de diensten uit de metropool ? De Gersem nuanceert : “Sommige aktiviteiten zijn uitgezwermd, maar het komt erop aan de kompetitiviteit van de grotere regio te behouden. “

LUC DE DECKER

PAUL DE GERSEM (GOM ANTWERPEN) “Het komt erop aan de kompetitiviteit van de grotere regio te behouden. “