Afscheid van een echte managementgoeroe

De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent management School.

Reacties: marc.buelens@trends.be

Het is hard te sterven als de lente komt. En zeker als je tientallen keren de lente in Fontainebleau hebt beschreven. Begin maart overleed een van de invloedrijkste hedendaagse managementspecialisten: Sumantra Goshal. Hij was 55. De gevolgen van een hersenbloeding werden hem fataal. Het boek dat hij samen met Christopher Bartlett schreef , Managing Across Borders: The Transnational Solution, wordt geregeld geciteerd als een van de 50 belangrijkste managementboeken aller tijden.

Sinds verschillende jaren beginnen wij onze basislessen over management met een citaat van Goshal: ‘je kunt geen derdegeneratiestrategieën voeren met tweedegeneratieorganisaties en eerste-generatiemanagers’. We hebben hem die quote weten brengen op een groot en rumoerig congres voor human resources managers. Insiders weten het: geen kritischer publiek dan human resources managers. Vraag mij niet waarom (ik ken immers het antwoord). Geen enkele spreker kreeg de bende van 650 personeelsmanagers stil. Tot Sumantra Goshal, toen nog werkzaam bij Insead, die fameuze uitspraak oplegde en er wat commentaar bij begon te geven. Ik heb hem nog gecontacteerd om de juiste academische referentie te vinden, maar wat hij gepubliceerd heeft, klinkt lichtjes anders. In een van zijn bekendste boeken, The Individualised Corporation, laat hij een manager aan het woord die hem vertelde dat zijn bedrijf probeerde derde-generatiestrategieën te implementeren met tweede-generatieorganisaties, geleid door eerste-generatiemanagers. Later heeft een deelnemer van een bekend groot Belgisch bedrijf mij zijn versie meegedeeld: we vertellen overal dat we derde-generatie zijn, we doen alsof we tweedegeneratie zijn, maar in werkelijkheid zijn we eerste-generatie.

Zoals af te leiden valt uit de naam, was Sumantra Goshal van Indische afkomst, geboren in Calcutta. Hij was stichtend decaan van de Indian School of Business in Hyderabad. En hij verpersoonlijkte alles wat wij stereotiep associëren met Indiërs: analytisch sterk, grote wijsheid, nadruk op evenwichten en een prachtig Engels met een uniek accent. Hij vergeleek zo graag ‘Spring in Fontainebleau’ met ‘Summer in Calcutta’, een zomer die hij jaarlijks aantrof als hij tijdens de vakantie zijn familie ging bezoeken. Lente in het bosrijke en rotsachtige Fontainebleau: fris, gezond, inspirerend. Elke wandeling maakt je rijker, geeft je inspiratie en het kost allemaal geen moeite. Zomer in Calcutta: drukkend warm, ongezond, elk creatief denkproces wordt onderdrukt. Zuiver overleven, alles kost moeite. En Goshal stelde de vraag: wat voor een klimaat creëert je bedrijf? Spring in Fontainebleau or summer in Calcutta? Hoe kun je de mond vol hebben over creativiteit, synergie en innovatie als je het klimaat van een zomer in Calcutta hebt gecreëerd: verstikkend, vermoeiend, inspiratieloos, waar elke vergadering moeite kost, elk budgetcijfer drukt, elk evaluatiegesprek een potentiële dreiging is?

Goshal bleef niet in Insead. In een van de spectaculairste transfers uit de geschiedenis van business schools ruilde hij Insead voor London Business School. Het is als Figo die plots niet meer voor FC Barcelona maar voor Real Madrid speelt. Zelf was hij creatief, origineel, bewogen, verrassend fris. Hij verzette zich op het einde van zijn leven heel sterk tegen de Amerikaanse visies op ‘corporate governance’, waarbij managers zich enkel moeten inspannen om de belangen van de aandeelhouders te dienen. Een goede managementtheorie moet helpen om mensen beter te doen samenwerken. Goshal formuleerde wat velen aanvoelden. Als managers alleen investeerders dienen, trappen ze in een soort val en gedragen ze zich steeds minder verantwoord.

Over enkele weken word ik 55. Sumantra was dus een leeftijdsgenoot. Leven en dood roepen de fundamenteelste vragen op. Wat is mijn rol? Waar lever ik meerwaarde? In familieverband? Als ik deelneem aan de politieke spelletjes die onafwendbaar eigen zijn aan elke vorm van georganiseerd samenwerken? Als ik columns schrijf voor Trends? Studenten coach? Doctoraten begeleid? Als ik een boek schrijf en wantoestanden in management aanklaag? Als ik aan dertig middle managers uitleg dat je geen derde-generatiestrategieën kunt realiseren met tweede-generatieorganisaties en eerste-generatieleiders? Of als ik gedurende drie jaar werk aan een topwetenschappelijke publicatie die dan gelezen wordt door een handvol wetenschappers in Melbourne, Boston, Amsterdam en Sjanghai? Vragen waar uiteraard ik alleen, in samenspraak met de dierbaren, een antwoord op kan geven? U stelt zich die vragen ook over uw prioriteiten. Als we de wijze lessen van Sumantra kunnen volgen, kan ik u een goede raad meegeven. Zorg ervoor dat u zich die vragen stelt, niet in de verzengende en verstikkende hitte van de ‘rat race’, maar in een frisse en inspirerende lenteomgeving. Het is het juiste moment. En Vlaanderen heeft nog veel Fontainebleaus. Van Zoersel tot Knokke, van de heide tot de Kemmelberg. Stel u de vragen ‘als de lente komt’. En denk eens aan Sumantra Goshal.

Marc Buelens