Aanval & aftocht

Delhaize rukt uit, op hetzelfde ogenblik verliest Tractebel zijn Belgische ankers. De meest creatieve grootgrutter van België zet een belangrijke stap in de Verenigde Staten, Tractebel wordt voor 100% Frans. Dat laatste werd jarenlang voorspeld en telkens weggewuifd. Hoe sterk blijft het beslissingscentrum van Tractebel in Brussel?

De volledige overname van Tractebel door haar huidige halfmoeder Suez Lyonnaise des Eaux ( SLE) staat tegen een snel veranderende internationale achtergrond. Olie-, gas- elektriciteitsbedrijven kopen elkaar op en wijzigen de aard van de energie-business. De fusie van Electrabel en Distrigas is noodzakelijk en logisch. Maar het gaat verder, want hoelang zal het duren voor Shell of Exxon een onderneming koopt zoals de onafhankelijke Amerikaanse energieproducent Enron (het rolmodel van alle zogenaamde independent power producers (IPP), maar ook van Elektriciteit Gas International van Tractebel – zie Trends, 6 mei 1999)? Dat is een belangrijkere trend voor de volgende decennia dan de schaalvergroting door fusie van traditionele oliemulti’s als Texaco en Chevron. Oliebedrijven hebben hun vinger gesopt in de krachtopwekking en de energiebranche, maar veel serieus geld werd niet verschoven. Pas nu worden er ernstige plannen gesmeed door de oliereuzen om te investeren in de energiecentrales en tot bij de eindverbruiker gas en elektriciteit te distribueren.

De markt drijft op gas

De drijvende kracht achter deze ontwikkeling is aardgas. Aan de boorputten verandert de klemtoon: aardgas wordt gevraagd en in plaats van het gas te verbranden bij de ontginning van de aardolie, worden de oliebedrijven ook gasreuzen. De jaarlijkse gasvraag groeit met 2%, de oliejaargroei met 1%. Drie vierde van alle nieuwe elektriciteitscentrales in de VS draait op aardgas. Andersen Consulting verwacht dat in 2010 veertig procent van de Europese elektriciteitsmarkt op gas zal drijven, vandaag is het cijfer 10 à 15%.

De grootste prikkel voor deze beweging is de vrijmaking van de Amerikaanse gasmarkt. Een gefaseerde vrijmaking van de EU-markt voor elektriciteit begon dit jaar, in 2000 volgt de gasmarkt. Gesofisticeerde elektriciteitsbeurzen ontstaan in Amerika en Europa. Graham Brown, chief operating officer van National Power zegt dat de nieuwe energiebedrijven een bedreiging zijn voor de oliereuzen omdat de waarde nu moet worden gehaald bij de klant ( owning the customer, aldus zijn uitdrukking). Gas is een grondstof, maar eveneens een troef om diensten te bundelen.

Suez Lyonnaise des Eaux

volgt de strategie van de multi-utilities, het bundelen van een brede waaier van diensten gericht op een gelijkaardige cliënteel. Tractebel streefde onder de vorige chef, Philippe Bodson, een beleid na dat specifiek was gericht op het leveren van een beperkt aantal diensten, vooral energie. Philippe Bodson geloofde weinig in de meerwaarde van een gezamenlijke verkoop van elektriciteit, gas, water, afvalbeheer en gevarieerde collectieve diensten aan de centrale of lokale overheid. Dit ging volgens hem in tegen de liberalisering van de markten en de groeiende macht en kundigheid van de afnemers die liever dienst per dienst tegen het lamplicht houden en in functie van specifieke prijzen contracten afsluiten per product.

Alliantie voor Tractebel?

Al sedert vorige donderdag circuleert het gerucht dat de volledige overname van Tractebel door SLE een onderdeel is van een verdergaande versterking van de elektriciteitspoot van SLE (dus Tractebel en Elyo) door een overname of een alliantie. Begin vorige week werd duidelijk dat in Duitsland een toenadering tussen de energiebedrijven Veba en Viag in de maak is. De koersen van de twee nutsbedrijven stegen prompt met 3%. Wie vanaf donderdag zocht naar concrete namen, keek naar het oosten. Toch werd tijdens het weekeinde duidelijker dat dit niet de enige richting is waarin Gérard Mestrallet van SLE en zijn Belgische directeuren zoeken. Ook de Britten National Power, Scottish Power, de Duitser RWE en de Amerikaan AES blijken kandidaten te zijn voor een koppeling aan Tractebel, zeggen analisten. Tractebel en AES beheren samen twee Noord-Ierse centrales en AES gaat achter de Drax-krachtcentrale van National Power aan, waardoor de Amerikaan de vijfde leverancier wordt in Groot-Brittannië en een belangrijke speler in Europa.

Vlaams debat

Aan Vlaamse kant leeft een sterke wens om de exclusiviteitscontracten van de intercommunales met Electrabel te breken, omwille van de volledige overname van haar moeder, Tractebel. Daarvoor maakt Steve Stevaert (SP) zich sterk. De Vlaamse minister voor Energie, en ex-voorzitter van Interelectra, een zuivere intercommunale, gaat in de clinch met de Belgische monopolistische elektriciteitsproducent Electrabel.

Steve Stevaert

vertrekt daarbij niet in een vacuüm. De eerste Vlaamse minister die de durf opbracht om het taboe vast te pakken, was Eric Van Rompuy (CVP), Economieminister van de regering- Van den Brande II (zie Trends, 27 november 1997). Van Rompuy vond het zijn recht en plicht om de belangen van de kleine en middelgrote ondernemingen in Vlaanderen te verdedigen bij de liberalisering van de Belgische energie (die diende te gebeuren onder Europese druk). Een clubje van Waalse ministers, met in de eerste plaats de PS’er Elio di Rupo, en topmensen van de Belgische energiebedrijven, hielden de boot af. Zij zochten allerhande argumenten om de Belgische liberalisering te vertragen en hadden geen oren naar een overname door de overheid van het bedrijf dat de Belgische stroomverdeling organiseert, een dochter van Electrabel. Eric Van Rompuy zag in dat de controle over de zogenaamde dispatcher essentieel was om ervoor te zorgen dat andere aanbieders in België (dus andere dan Electrabel) op een correcte, betaalbare wijze gebruik zouden kunnen maken van de transmissielijnen van Electrabel ( third party access).

Eric Van Rompuy heeft met zijn Vlaamse plannen weinig succes geboekt. Steve Stevaert draait verder op de dynamiek van zijn voorganger en zal botsen met de federale regering, met zijn Waalse socialistische confrater di Rupo, en met het advocatengeweld dat Electrabel kan inschakelen.

Horzel in de pels

Philippe Bodson blijft zijn rol spelen als horzel in de pels van SLE. Hij is onafhankelijk bestuurder van Tractebel – na zijn ontslagname en verwijdering onder grote Franse druk – en PRL-senator. Aan al wie het horen wil, zegt hij dat het bod van SLE op Tractebel een slechte zaak is voor de aandeelhouders. Hij wacht het prospectus af om de winstverwachting van SLE in de volgende jaren te zien.

De beursanalisten zien zonder uitzondering de uitkoop als positief. Isabelle Hayen, analist van nutsbedrijven bij Goldman Sachs in Londen, verwelkomt de SLE-operaties want Suez is een spinnenweb van onsamenhangende belangen in elektriciteit, gas, water en afvalbeheer. Minderheidsaandeelhouders uitkopen vergemakkelijkt de reorganisatie van de onderneming in divisionele structuren, vereenvoudigt de operationele controle en brengt meer synergie.

Isabelle Hayen vat de eensgezindheid van haar confraters goed samen. Dat overtuigt Philippe Bodson slechts gedeeltelijk. Philippe Bodson is een cijferman en toonde in het verleden al aan dat de analisten deels eten uit de hand van de bedrijven die zij doorlichten. Zij zijn afhankelijk van hun goodwill en lopen in hun analyses op eieren.

Slippendragers

Wat met het Belgische speelveld, met het strategische comité en zijn prominentste leden, Steve Davignon en Paul De Keersmaeker? Een vooraanstaande Belgische executive searcher kan zijn afkeer en cynisme amper de baas: “Hiermee zie je wat voor een bende onnozelaars de zogenaamde Belgische elite is. Zo’n Paul De Keersmaeker en een Jean-Luc Dehaene zijn erin getuind als ezels. Ze bedenken telkens wel een goed verhaal om zichzelf te verschonen. De grote groepen, hetzij binnenlandse of buitenlandse, vinden altijd wel slippendragers die elke fierheid missen en een tijd optreden als rookgordijn. Wat men met Belgjes doet, doet niemand met Fransen of Nederlanders. Gérard Mestrallet ken ik van voor zijn tijd bij de Generale Maatschappij van België en zijn duobaan met burggraaf Davignon. Hij is de man met de glimlach en de zachte hand die verdomd goed weet wat hij wil. En wat hij wil, zal hij krijgen. Door het kleine Belgische grut heeft hij zich nooit laten remmen om te nemen wat hem toekomt: de controle over Tractebel.”

En de leiding

van Tractebel na Bodson? “Dat zijn brave jongens, zetschippers die de strategie uit handen zullen moeten geven. Voor Tractebel denkt voortaan de kliek van oud-studenten van de Ecoles Nationales d’Administration. Het beslissingscentrum in België wordt uitgehold en dus de mogelijkheid om een strategie-inbreng te doen. Ik hoop dat de overheid haar besluit trekt en Tractebel-Electrabel elke voorrang afneemt in de distributie. Waarom zouden die twee in de nieuwe context anders moeten worden behandeld dan de Amerikaanse Independent Power Producers die naar Europa komen? Corporate governance zeg je, dat is hier nogmaals gedemonstreerd als een speeltje voor zachte managers, blaaskens om het op zijn Antwerps te zeggen. Achter de mooie façade van corporate governance vult een PDG dat in met zijn eigen vrienden zoals het hem belieft.”

Een Vlaamse financier: “Wat nu gebeurt, is het invullen van de logica van een geïntegreerde groep. Je kan geen geïntegreerde groep zijn als je niet alle minderheidsaandeelhouders eruitduwt en overheerst. De 51% was eigenlijk oneerlijk. SLE was al de baas, maar oefende de controle uit op een wat slinkse manier. Spijtig is dat Jean-Pierre Hansen van Tractebel niet in het directoire zetelt van SLE. Omwille van de Belgische gevoeligheden blijft het tussenschot Generale Maatschappij bestaan. Dat is dwaas in een multidivisionele groep, daarvoor moet je samen aan tafel.”

FCr